زمان پرداخت مهریه در عقد یا صیغه موقت و انواع قوانین مهریه

مهریه در عقد موقت، به محض جاری شدن صیغه، به ذمه زوج قرار می گیرد و زوجه حق مطالبه آن را دارد، با این حال زمان پرداخت آن به نوع مهریه (حال، موجل، عندالاستطاعه) و توافق طرفین بستگی دارد و این موضوع با توجه به الزامی بودن تعیین مهریه برای صحت عقد موقت، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

عقد موقت، که در نظام حقوقی و شرعی ایران به رسمیت شناخته شده است، در سال های اخیر مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته است. این نوع نکاح که با نام نکاح منقطع یا صیغه نیز شناخته می شود، دارای احکام و الزامات حقوقی خاصی است که آگاهی از آن ها برای طرفین ضروری است. یکی از مهم ترین ارکان صحت عقد موقت، تعیین مهریه است؛ موضوعی که بدون آن، عقد باطل خواهد بود. برخلاف عقد دائم که امکان عدم تعیین مهریه در زمان عقد وجود دارد، در عقد موقت، مهریه باید از ابتدا مشخص شود. این مسئله نه تنها بر صحت عقد تأثیر می گذارد، بلکه بر حقوق و تکالیف مالی زوجه نیز اثر مستقیم دارد.

پیچیدگی های مربوط به مهریه به نرخ روز صیغه موقت، از جمله زمان پرداخت مهریه صیغه موقت، نحوه مطالبه، و تفاوت های آن با مهریه عقد دائم، پرسش های بسیاری را در ذهن زوجین و افراد علاقه مند به مباحث حقوقی ایجاد می کند. در ادامه، به تفصیل به تمامی این جوانب خواهیم پرداخت تا ابهامات موجود برطرف شده و آگاهی کاملی از حقوق و مسئولیت ها در این نوع ازدواج حاصل شود.

الزامات و شرایط مهریه در عقد موقت

عقد موقت یا نکاح منقطع، در فقه و حقوق ایران دارای جایگاه ویژه ای است و برای صحت آن، دو رکن اساسی باید رعایت شود: تعیین مدت معین و تعیین مهریه. عدم وجود هر یک از این دو شرط، به بطلان عقد منجر خواهد شد.

چرا تعیین مهریه در عقد موقت الزامی است؟ (شرط صحت عقد)

در نظام حقوقی ایران، لزوم تعیین مهریه در عقد موقت یک تفاوت بنیادین با عقد دائم ایجاد می کند. در عقد دائم، حتی اگر مهریه در زمان جاری شدن صیغه عقد تعیین نشود، عقد صحیح است و زن می تواند بعداً مهریه خود را (مانند مهرالمثل یا مهرالمتعه) مطالبه کند. اما در عقد موقت، وضعیت کاملاً متفاوت است.

ماده 1095 قانون مدنی ایران به صراحت بیان می دارد: در نکاح منقطع، عدم ذکر مهر در عقد موجب بطلان است. این ماده نشان می دهد که تعیین مهریه نه تنها یک حق برای زوجه، بلکه یک شرط اساسی برای صحت خود عقد موقت است. این حکم در راستای حمایت از حقوق مالی زن در ازدواجی است که به صورت موقت و برای مدت مشخصی منعقد می شود و غالباً ثبت رسمی نمی شود.

همچنین، همانند مهریه، تعیین مدت نیز در عقد موقت الزامی است. مواد 1075 و 1076 قانون مدنی به این موضوع اشاره دارند که نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد و اگر مدت تعیین نشده باشد، عقد باطل خواهد بود. بنابراین، مهریه و مدت دو روی یک سکه در صحت عقد موقت محسوب می شوند و بدون هیچ یک، عقد باطل و فاقد اثر قانونی است.

تفاوت های کلیدی مهریه در عقد دائم و موقت

یکی از مهم ترین نکات در حوزه احکام خانواده، تمایز مهریه در عقد دائم و موقت است. این تفاوت ها در تعیین، پرداخت و آثار حقوقی آن ها نمایان می شود.

1. لزوم تعیین از ابتدا: در عقد دائم، تعیین مهریه در زمان عقد ضروری نیست و اگر مهریه تعیین نشود، عقد صحیح است و زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. اما در عقد موقت، همانطور که بیان شد، تعیین مهریه در زمان عقد شرط صحت عقد است و عدم تعیین آن موجب بطلان عقد می شود.
2. مهرالمثل و مهرالمتعه: مهرالمثل و مهرالمتعه تنها در عقد دائم کاربرد دارند. مهرالمثل در صورتی به زن تعلق می گیرد که مهریه ای در عقد دائم تعیین نشده باشد و قبل از نزدیکی یا تعیین مهر، طلاق واقع شود (ماده 1087 قانون مدنی). مهرالمتعه نیز در عقد دائم و در صورت عدم تعیین مهر و طلاق قبل از نزدیکی به زن داده می شود. به دلیل اینکه در عقد موقت عدم تعیین مهر موجب بطلان است، این دو نوع مهر به زوجه تعلق نمی گیرد.
3. حق حبس: در عقد دائم، زوجه حق حبس دارد؛ به این معنا که می تواند تا زمان دریافت تمام مهریه حال خود، از ایفای وظایف زناشویی خودداری کند، مگر اینکه مهریه او اقساطی یا عندالاستطاعه باشد. اما در عقد موقت، به دلیل موقت بودن رابطه و لزوم استمتاع برای تحقق هدف عقد، حق حبس برای زوجه وجود ندارد.
4. توارث: در عقد دائم، زوجین از یکدیگر ارث می برند، اما در عقد موقت، زوجین از یکدیگر ارث نمی برند، مگر اینکه در ضمن عقد شرط شده باشد. با این حال، مهریه صیغه بعد از مرگ ساقط نمی شود و ورثه زوجه حق مطالبه آن را دارند.

شرایط قانونی مهریه در عقد موقت: چه چیزی می تواند مهریه باشد؟

برای پاسخ به این پرسش که مهریه عقد موقت چی باشه، باید به شرایط قانونی مهریه از منظر قانون مدنی توجه کرد. ماده 1078 قانون مدنی تصریح می کند: هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می توان مهر قرار داد. این ماده، مبنای اصلی تعیین انواع مهریه در عقد موقت است و شرایط زیر را برای آن الزامی می داند:

1. مالیت داشتن: مهریه باید دارای ارزش مالی باشد؛ به این معنا که در عرف جامعه، بتوان آن را معامله کرد یا برای آن قیمت تعیین نمود. یک شاخه گل، یک جلد کتاب، یا سکه طلا، همگی می توانند مالیت داشته باشند.
2. قابل تملک بودن: مهریه باید قابل تصرف و تملک از سوی زوجه باشد. اموال عمومی، اموالی که خارج از ملکیت افراد قرار دارند، یا اموالی که تسلیم آن ها ممکن نیست، نمی توانند مهریه باشند.
3. معین و معلوم بودن: مهریه باید به طور دقیق و روشن مشخص شود تا هیچ ابهامی در مورد آن وجود نداشته باشد (ماده 1079 قانون مدنی). برای مثال، گفتن چند سکه طلا کفایت نمی کند و باید تعداد دقیق سکه ها مشخص شود. همچنین، نباید مردد بین چند چیز باشد؛ مثلاً یکی از دو خانه صحیح نیست.
4. قابلیت تسلیم: زوج باید توانایی تسلیم و تحویل مهریه به زوجه را داشته باشد. مالی که در تصرف فرد دیگری است و زوج توانایی آزاد کردن آن را ندارد، نمی تواند مهریه قرار گیرد.
5. مشروعیت و منفعت عقلایی: مهریه باید شرعی و قانونی باشد و دارای منفعت عقلایی باشد. به عنوان مثال، نوشیدنی های الکلی نمی توانند مهریه باشند، زیرا شرعاً و قانوناً مالیت ندارند.

آیا مهریه در صیغه موقت حتماً باید پول باشد؟ (انواع مهریه در عقد موقت)

با توجه به شرایط فوق، این تصور که مهریه عقد موقت حتماً باید وجه نقد (پول) باشد، صحیح نیست. انواع مختلفی از اموال و حتی اعمال می توانند به عنوان مهریه در عقد موقت تعیین شوند. این انعطاف پذیری به طرفین اجازه می دهد تا بر اساس توافق و شرایط خود، مهریه مناسب را انتخاب کنند.

• وجه نقد و سکه: رایج ترین نوع مهریه، تعیین سکه طلا (تمام بهار آزادی، نیم یا ربع) یا مبلغ مشخصی وجه نقد است.
• اموال منقول: هر شیء قابل نقل و انتقال مانند خودرو، لوازم خانگی، سهام، اوراق بهادار و حتی یک شاخه گل یا کتاب، در صورت داشتن مالیت و معلوم بودن، می تواند مهریه باشد.
• اموال غیرمنقول: ملک، خانه، زمین، باغ، یا حتی قسمتی از یک ملک نیز در صورت داشتن شرایط قانونی، می توانند به عنوان مهریه تعیین شوند.
• انجام یک عمل یا خدمت: در برخی موارد، انجام یک کار یا ارائه یک خدمت خاص (مانند آموزش یک هنر، حفظ قرآن، انجام حج، یا تعمیرات منزل) نیز می تواند مهریه قرار گیرد، مشروط بر اینکه ارزش مالی داشته باشد و قابل ارزیابی باشد. تعیین دستمزد این کار یا خدمت در زمان عقد، به معلوم شدن مهریه کمک می کند.

بنابراین، انواع مهریه در عقد موقت بسیار گسترده است و محدود به پول نیست. آنچه مهم است، رعایت شرایط قانونی مالیت، تملک، معلوم بودن و قابلیت تسلیم است.

میزان مهریه در عقد موقت: حداقل و حداکثری وجود دارد؟

در تعیین میزان مهریه در عقد موقت، قانون مدنی اصل توافق طرفین را مبنا قرار داده است. ماده 1080 قانون مدنی بیان می کند: تعیین مقدار مهر، منوط به تراضی طرفین است. این بدان معناست که هیچ حداقل یا حداکثر قانونی برای میزان مهریه در عقد موقت وجود ندارد و زوجین می توانند هر مقداری را که بر سر آن توافق می کنند، به عنوان مهریه تعیین کنند. این می تواند از یک شاخه گل ناچیز تا مقادیر بسیار زیاد سکه یا اموال باشد.

البته باید به این نکته مهم توجه کرد که عدم وجود محدودیت قانونی در میزان مهریه در عقد موقت، به این معنا نیست که در عمل هیچ محدودیتی وجود ندارد. در بحث مطالبه مهریه و ضمانت اجرای حبس، ماده 22 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، محدودیت 110 سکه بهار آزادی را برای اعمال حکم جلب در نظر گرفته است. این محدودیت فقط مربوط به امکان حبس مرد است و ربطی به میزان مهریه تعیین شده ندارد. یعنی اگر مهریه زوجه بیش از 110 سکه باشد، او همچنان حق مطالبه کل مهریه را دارد، اما مرد تنها تا سقف 110 سکه به دلیل عدم پرداخت مهریه ممکن است به حبس محکوم شود و در مازاد آن، زوجه تنها می تواند اموال مرد را توقیف کند.

همانطور که پیش تر اشاره شد، در عقد موقت، به دلیل لزوم تعیین مهریه از ابتدا، مفاهیم مهرالمثل و مهرالمتعه که در عقد دائم برای پر کردن خلأ عدم تعیین مهریه به کار می روند، کاربردی ندارند. در نتیجه، در عقد موقت، زن تنها مستحق مهریه ای است که در زمان عقد بر آن توافق شده است.

تعیین مهریه در عقد موقت شرط صحت عقد است و میزان آن به توافق زوجین بستگی دارد، بدون محدودیت قانونی در مقدار، اگرچه ضمانت اجرای حبس در مطالبه مهریه به ۱۱۰ سکه محدود می شود.

زمان پرداخت و حق مطالبه مهریه در عقد موقت

یکی از سوالات کلیدی در مورد مهریه صیغه موقت، مربوط به زمان پرداخت آن است. مالکیت مهریه توسط زوجه و زمان مطالبه آن، تابع احکام خاصی است که در ادامه به آن می پردازیم.

زمان دقیق تعلق مهریه به زوجه در عقد موقت

مالکیت مهریه در عقد موقت به محض جاری شدن صیغه عقد، به زوجه منتقل می شود. ماده 1082 قانون مدنی مقرر می دارد: به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. این بدان معناست که به محض اینکه صیغه عقد موقت با شرایط قانونی آن جاری می شود، حتی اگر نزدیکی واقع نشده باشد، مهریه بر ذمه مرد قرار می گیرد و زن می تواند آن را مطالبه کند.

دو نکته مهم در این زمینه وجود دارد که در ماده 1096 قانون مدنی نیز مورد تأکید قرار گرفته است:

1. عدم سقوط مهریه با فوت زوجه: در نکاح منقطع، موت زن در اثنای مدت، موجب سقوط مهر نمی شود و همچنین است اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند. این ماده به وضوح بیان می کند که حتی اگر زوجه در طول مدت عقد موقت فوت کند، مهریه او از بین نمی رود و ورثه او حق مطالبه آن را خواهند داشت.
2. عدم سقوط مهریه با عدم نزدیکی: برخلاف برخی تصورات، عدم نزدیکی یا دخول در طول مدت عقد موقت، تأثیری بر حق زوجه نسبت به دریافت تمام مهریه ندارد، مگر در یک حالت خاص که در ادامه توضیح داده می شود. یعنی حتی مهریه عقد موقت بدون دخول نیز باید به طور کامل پرداخت شود.

بنابراین، زمان پرداخت مهریه صیغه موقت به نوع مهریه و توافقات بعدی بستگی دارد، اما حق مالکیت و مطالبه آن به محض انعقاد عقد ثابت می شود. همچنین اگر دارای فرزند هستید در خصوص قانون جدید حضانت فرزند دختر باید بدانید که تا سن ۷ سالگی به طور پیش فرض بر عهده مادر است.

مهریه عقد موقت بدون دخول

همانطور که پیش تر اشاره شد، در عقد موقت، حتی اگر نزدیکی (دخول) بین زوجین واقع نشود، زوجه مستحق تمام مهریه ای است که در عقد تعیین شده است. ماده 1096 قانون مدنی نیز این موضوع را تأیید می کند. تنها استثنایی که مهریه در عقد موقت ممکن است نصف شود، مربوط به حالتی است که زوج قبل از نزدیکی اقدام به بذل مدت (یعنی بخشیدن باقیمانده مدت عقد) کند.

در این صورت، اگر بذل مدت قبل از نزدیکی صورت گیرد، زوج تنها مکلف به پرداخت نصف مهریه است. اما اگر نزدیکی واقع شده باشد، حتی اگر بذل مدت انجام شود، تمام مهریه باید پرداخت گردد. بنابراین، به طور کلی، مهریه عقد موقت بدون دخول، تمام مهریه تعیین شده است، مگر اینکه مرد پیش از دخول، مدت عقد را بذل کرده باشد.

انواع مهریه در عقد موقت از منظر زمان پرداخت

زمان پرداخت مهریه صیغه موقت، بسته به نحوه تعیین آن در عقد، متفاوت خواهد بود. انواع مهریه در عقد موقت از منظر زمان پرداخت عبارتند از:

1. مهریه حال (عندالمطالبه): این نوع مهریه به محض جاری شدن صیغه عقد، قابل مطالبه است. به این معنا که زوجه می تواند بلافاصله پس از عقد، درخواست پرداخت مهریه خود را از زوج بنماید و زوج مکلف به پرداخت آن است. اکثر مهریه ها به صورت عندالمطالبه تعیین می شوند.
2. مهریه مدت دار (موجل): در این حالت، زوجین در زمان عقد توافق می کنند که مهریه در یک زمان مشخص در آینده یا پس از تحقق یک شرط خاص، پرداخت شود. مثلاً ممکن است تعیین شود که مهریه شش ماه پس از عقد یا پس از دریافت وام مسکن پرداخت شود. تا فرا رسیدن آن زمان یا تحقق آن شرط، زوجه حق مطالبه مهریه را ندارد.
3. مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت آن منوط به اثبات تمکن مالی زوج است. به این معنا که زوجه برای مطالبه مهریه خود، باید در دادگاه ثابت کند که زوج توانایی مالی پرداخت مهریه را دارد. این کار معمولاً از طریق شناسایی اموال زوج یا بررسی وضعیت شغلی و درآمدی او صورت می گیرد. این نوع مهریه در عقد دائم رایج تر است اما در عقد موقت نیز قابل تعیین است.
4. پرداخت اقساطی مهریه: گاهی اوقات زوجین توافق می کنند که مهریه به صورت اقساطی در طول مدت عقد یا پس از آن پرداخت شود. در این صورت، زوج مکلف است در سررسید هر قسط، مبلغ مربوطه را پرداخت کند. این نوع توافق معمولاً برای مبالغ بالای مهریه صورت می گیرد و باید به صراحت در عقدنامه یا یک توافق نامه جداگانه قید شود.

جدول زیر به مقایسه این انواع مهریه کمک می کند:

نوع مهریه	تعریف	زمان مطالبه توسط زوجه
حال (عندالمطالبه)	مهریه ای که به محض عقد به ذمه زوج می آید و قابل وصول است.	بلافاصله پس از جاری شدن عقد
مدت دار (موجل)	پرداخت مهریه به زمان یا شرط خاصی در آینده موکول می شود.	پس از فرا رسیدن زمان یا تحقق شرط توافق شده
عندالاستطاعه	پرداخت مهریه منوط به توانایی مالی زوج است.	پس از اثبات تمکن مالی زوج در دادگاه
اقساطی	توافق بر پرداخت مهریه در دوره های زمانی مشخص.	در سررسید هر قسط مطابق توافق

آیا مهلت قانونی خاصی برای مطالبه یا پرداخت مهریه در عقد موقت وجود دارد؟

در پاسخ به این پرسش که آیا پرداخت مهریه صیغه موقت زمان خاصی دارد، باید گفت که قانون مدنی، مهلت قانونی خاصی را برای مطالبه مهریه تعیین نکرده است. به عبارت دیگر، حق مطالبه مهریه شامل مرور زمان نمی شود. این بدان معناست که زوجه می تواند در طول مدت عقد موقت یا حتی پس از پایان آن (چه با اتمام مدت و چه با بذل مدت)، هر زمان که بخواهد، مهریه خود را از زوج مطالبه کند. این حق، با گذشت زمان از بین نمی رود.

البته، زمان پرداخت مهریه صیغه موقت به نوع مهریه (حال، موجل، عندالاستطاعه) و توافقات طرفین بستگی دارد. اگر مهریه حال باشد، زن می تواند در هر لحظه آن را مطالبه کند. اگر موجل باشد، پس از فرا رسیدن مدت. و اگر عندالاستطاعه باشد، پس از اثبات توانایی مرد. اما اصل حق مطالبه مهریه تا هر زمان که زوجه اراده کند، محفوظ است.

پیامدها و نحوه مطالبه مهریه در عقد موقت

در صورتی که زوج از پرداخت مهریه صیغه موقت خودداری کند، زوجه می تواند از طریق مراجع قانونی، اقدام به مطالبه آن کند. این اقدام دارای پیامدهای حقوقی و مراحل مشخصی است که آگاهی از آن ها برای زوجه ضروری است.

پیامدهای حقوقی عدم پرداخت مهریه در عقد موقت

عدم پرداخت مهریه در عقد موقت، جرم کیفری محسوب نمی شود، بلکه یک دین مالی بر عهده زوج است. با این حال، قانون برای عدم ایفای این دین، ضمانت اجراهایی پیش بینی کرده است که می تواند شامل توقیف اموال و در شرایط خاص، حبس زوج باشد.

1. توقیف اموال: زوجه می تواند با مراجعه به دادگاه خانواده، درخواست توقیف اموال زوج را تا میزان مهریه خود بدهد. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، حقوق و مزایا، ملک، خودرو، یا هر مال دیگر زوج باشد که قابل شناسایی و توقیف باشد. البته، مستثنیات دین (مانند منزل مسکونی ضروری، لوازم زندگی لازم، و بخشی از درآمد برای امرار معاش) از این قاعده مستثنی هستند و قابل توقیف نیستند.
2. ممنوع الخروجی: در صورتی که زوج برای پرداخت مهریه اقدام نکند، زوجه می تواند درخواست ممنوع الخروجی او را از کشور بنماید تا زوج نتواند از کشور خارج شده و از پرداخت دین خود فرار کند.
3. جلب و حبس: طبق ماده 22 قانون حمایت خانواده و ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، در صورتی که زوج با وجود تمکن مالی از پرداخت مهریه خودداری کند و اموالی برای توقیف وجود نداشته باشد، زوجه می تواند درخواست حکم جلب و حبس او را بنماید.
   • محدودیت 110 سکه: نکته بسیار مهم این است که حکم جلب و حبس زوج، تنها تا میزان 110 سکه بهار آزادی (یا معادل آن) قابل اعمال است. اگر مهریه زوجه بیش از 110 سکه باشد، زوج تنها برای پرداخت تا سقف 110 سکه ممکن است زندانی شود و برای مازاد بر آن، زوجه فقط می تواند از طریق شناسایی و توقیف اموال وی اقدام کند و مرد بابت مازاد آن زندانی نخواهد شد.
   • اعسار: زوج می تواند با اثبات عدم توانایی مالی (اعسار)، درخواست تقسیط مهریه را بنماید. در صورت پذیرش اعسار، حکم حبس صادر نمی شود و زوج مکلف به پرداخت مهریه به صورت اقساطی خواهد شد.

لازم به ذکر است که در عقد موقت، زوجه حق حبس (یعنی امتناع از تمکین تا دریافت مهریه) را ندارد، زیرا این حق تنها در عقد دائم و برای مهریه حال قابل اعمال است.

نحوه مطالبه مهریه در عقد موقت: گام به گام

نحوه مطالبه مهریه در عقد موقت، بسته به اینکه عقد به صورت رسمی ثبت شده باشد یا خیر، متفاوت است.

در صورت ثبت رسمی عقد موقت (با صیغه نامه دفترچه ای معتبر)

با وجود اینکه بسیاری از عقود موقت به صورت غیررسمی منعقد می شوند، برخی زوجین اقدام به ثبت رسمی آن در دفاتر ازدواج می کنند. در این حالت، مراحل مطالبه مهریه به شرح زیر است:

1. مراجعه به دادگاه خانواده: برخلاف عقود دائم که می توان برای مهریه ثبت شده به اداره ثبت اسناد نیز مراجعه کرد، در عقد موقت ثبت شده، زوجه باید مستقیماً به دادگاه خانواده محل اقامت خود یا محل اقامت زوج مراجعه کند. صیغه نامه های دفترچه ای، سند عادی محسوب می شوند و قابلیت صدور اجراییه از طریق اداره ثبت اسناد را ندارند.
2. تقدیم دادخواست: زوجه باید با در دست داشتن صیغه نامه معتبر، کپی شناسنامه و کارت ملی خود و زوج، دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه خانواده تقدیم کند.
3. تشکیل پرونده و رسیدگی: پس از ثبت دادخواست، پرونده تشکیل و به شعبه ای ارجاع داده می شود. دادگاه به زوج ابلاغ می کند تا در جلسه رسیدگی حاضر شود و در صورت عدم پرداخت یا عدم توافق بر سر پرداخت، حکم به پرداخت مهریه صادر خواهد شد.
4. اجرای حکم: پس از صدور حکم قطعی به پرداخت مهریه، زوجه می تواند درخواست صدور اجراییه نماید. از این مرحله به بعد، امکان توقیف اموال زوج و در صورت لزوم، ممنوع الخروجی و جلب وی (تا سقف 110 سکه) وجود خواهد داشت.

در صورت عدم ثبت رسمی عقد موقت (صیغه شفاهی یا بدون مدرک رسمی)

اگر عقد موقت به صورت شفاهی یا بدون دریافت صیغه نامه رسمی (صرفاً با خواندن صیغه محرمیت) صورت گرفته باشد، مطالبه مهریه پیچیده تر خواهد بود. در این حالت، گام اول و اساسی، اثبات زوجیت است:

1. اثبات زوجیت: زوجه ابتدا باید در دادگاه خانواده، زوجیت خود را ثابت کند. این کار می تواند با ارائه مدارک و شواهد مختلفی صورت گیرد، از جمله:
   • شهادت شهود (افرادی که از وقوع عقد مطلع بوده اند).
   • اقرار زوج (در صورت اعتراف زوج به وقوع عقد).
   • پیامک ها، مکاتبات، دست نوشته ها یا هرگونه سند الکترونیکی یا عادی که دال بر رابطه زوجیت باشد.
   • عکس ها، فیلم ها یا سایر شواهد مرتبط.
2. مرجع صالح:
   • اگر مبلغ مهریه تا 20 میلیون تومان باشد (بر اساس نصاب فعلی شورای حل اختلاف)، دادخواست باید به شورای حل اختلاف تقدیم شود.
   • اگر مبلغ مهریه بیش از 20 میلیون تومان باشد، دادخواست باید به دادگاه خانواده ارائه شود.
3. مراحل بعدی: پس از اثبات زوجیت، مراحل مطالبه مهریه مشابه حالت ثبت شده خواهد بود؛ یعنی صدور حکم و سپس اجراییه برای توقیف اموال و سایر ضمانت اجراها.

لازم به ذکر است که دادگاه ها در اثبات زوجیت در عقود غیررسمی با احتیاط برخورد می کنند و ارائه شواهد قوی و متعدد برای زوجه اهمیت بالایی دارد.

اثر بذل مدت (بخشیدن مدت) بر مهریه در عقد موقت (ماده 1097 قانون مدنی)

بذل مدت به معنای بخشیدن یا اسقاط باقیمانده مدت عقد موقت توسط زوج است که به انحلال عقد منجر می شود. اثر بذل مدت بر مهریه تابع شرایط زیر است:

ماده 1097 قانون مدنی بیان می کند: در نکاح منقطع، هرگاه شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت را ببخشد، زن مستحق نصف مهر خواهد بود.

• حالت قبل از نزدیکی: اگر زوج قبل از اینکه نزدیکی با زوجه واقع شود، اقدام به بذل مدت کند، زوجه فقط مستحق نصف مهریه ای است که در عقد تعیین شده است.
• حالت بعد از نزدیکی: اگر نزدیکی بین زوجین واقع شده باشد، حتی اگر زوج پس از آن مدت باقی مانده را ببخشد، زوجه مستحق دریافت تمام مهریه تعیین شده خواهد بود.

مفهوم تمام مدت در متن قانون، به تمام مدت باقی مانده از عقد اشاره دارد، نه لزوماً تمام مدت از ابتدای عقد. بنابراین، حتی اگر بخش کوچکی از مدت باقی مانده باشد، بذل آن قبل از نزدیکی منجر به تعلق نصف مهریه می شود.

وضعیت مهریه در صیغه 99 ساله

اصطلاح صیغه 99 ساله به عقدی موقت اشاره دارد که برای مدت طولانی (مثلاً 99 سال) منعقد شده است. از نظر حقوقی، این نوع عقد نیز همچنان یک عقد موقت محسوب می شود، نه دائم، و تمامی احکام مربوط به مهریه عقد موقت بر آن جاری است.

بنابراین، تفاوتی در احکام مهریه، الزامات تعیین آن، و نحوه مطالبه مهریه در صیغه 99 ساله با سایر عقود موقت (با مدت کمتر) وجود ندارد. تعیین مهریه در آن الزامی است، زوجه به محض عقد مالک آن می شود، و نحوه مطالبه (چه در صورت ثبت رسمی و چه غیررسمی) مشابه همان چیزی است که برای سایر عقود موقت بیان شد. محدودیت 110 سکه برای جلب و حبس نیز در این نوع عقد اعمال می شود.

سرنوشت مهریه در صورت بطلان عقد موقت

در صورتی که عقد موقت از ابتدا به دلایلی باطل باشد (مثلاً عدم تعیین مهریه، عدم تعیین مدت، یا وجود موانع قانونی ازدواج)، وضعیت مهریه به شرح زیر خواهد بود:

1. قبل از نزدیکی: اگر عقد باطل بوده و هنوز نزدیکی میان زوجین واقع نشده باشد، هیچ مهری به زوجه تعلق نمی گیرد و اگر زوج مبلغی را به عنوان مهریه پرداخت کرده باشد، حق استرداد آن را خواهد داشت.
2. بعد از نزدیکی (زوجه جاهل به بطلان): مطابق مواد 1098 و 1099 قانون مدنی، اگر زوجه از باطل بودن عقد بی اطلاع بوده و پس از عقد باطل، نزدیکی میان زوجین واقع شده باشد، زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود. مهرالمثل مهریه ای است که بر اساس عرف، شرایط خانوادگی، تحصیلات و سایر خصوصیات زوجه تعیین می شود. این حکم برای حمایت از زوجه ای است که با حسن نیت وارد عقدی شده که بعداً بطلان آن مشخص شده است.

نکات تکمیلی و حقوقی پیرامون مهریه عقد موقت

علاوه بر موارد ذکر شده، چند نکته مهم دیگر نیز در خصوص مهریه در عقد موقت وجود دارد که آگاهی از آن ها می تواند به فهم جامع تر دلایل بالا رفتن مهریه ها کمک کند.

انواع مهریه در عقد موقت (مروری بر اشکال دیگر مهریه)

اگرچه در بخش های قبل به انواع مهریه از منظر زمان پرداخت اشاره شد، اما مهریه می تواند در اشکال مختلف نیز تعیین شود که هر یک ویژگی های خاص خود را دارند. مهریه عقد موقت می تواند شامل موارد زیر باشد:

• مهریه نقدی: مبلغ مشخصی پول رایج کشور.
• مهریه سکه و طلا: تعداد معینی سکه بهار آزادی یا وزن مشخصی طلا. این مورد در ایران بسیار رایج است.
• مهریه غیرمنقول: ملک، خانه، زمین، یا هر دارایی غیرمنقول دیگر. باید مشخصات کامل ملک (پلاک ثبتی، آدرس و …) به وضوح در سند عقد ذکر شود.
• مهریه منقول: هر شیء قابل نقل و انتقال مانند خودرو، اثاثیه منزل، سهام شرکت یا حتی یک قطعه جواهر.
• مهریه آموزشی/خدماتی: آموزش یک مهارت، ارائه خدمات خاص مانند نگهداری از فرد یا انجام اعمال عبادی (مانند زیارت یا حج). ارزش این اعمال باید در زمان عقد مشخص شود تا مهریه معلوم باشد.

اهمیت مهریه عقد موقت چی باشه در این است که انتخاب آن باید با دقت صورت گیرد تا از ابهامات و اختلافات آتی جلوگیری شود. هر نوعی از مهریه که انتخاب می شود، باید دارای مالیت و قابلیت تملک بوده و به طور دقیق معلوم باشد.

بخشیدن مهریه در عقد موقت

بخشیدن مهریه در عقد موقت، که در اصطلاح حقوقی به آن ابراء یا هبه مهریه گفته می شود، از حقوق زوجه است. همانطور که زن به محض عقد، مالک مهریه می شود، می تواند هر نوع تصرفی در آن بنماید، از جمله بخشیدن یا اسقاط آن. این بخشیدن می تواند به صورت کلی یا جزئی باشد.

• ابراء مهریه: به معنای بری کردن ذمه زوج از پرداخت مهریه است. در این حالت، زن به طور کامل حق مطالبه مهریه را از خود ساقط می کند و دیگر نمی تواند آن را مطالبه کند. ابراء یک عمل یک جانبه از سوی زوجه است و نیاز به قبول زوج ندارد.
• هبه مهریه: به معنای بخشیدن مهریه به زوج به صورت هبه (بخشش) است. در هبه، زوجه مهریه خود را به زوج می بخشد. در این حالت، اگر مهریه عین معین (مانند سکه) باشد، زوجه می تواند از هبه خود رجوع کند و مهریه را پس بگیرد، مگر اینکه هبه لازم شده باشد (مثلاً مهریه به قبض زوج درآمده باشد و یا از اقسام هبه های لازم باشد).

بخشیدن مهریه در عقد موقت باید با اراده و قصد و رضای کامل زوجه صورت گیرد. بهتر است این عمل به صورت کتبی و رسمی، مثلاً در دفتر اسناد رسمی، ثبت شود تا از هرگونه ابهام یا انکار بعدی جلوگیری شود.

مهریه صیغه بعد از مرگ (فوت زوج یا زوجه)

وضعیت مهریه در عقد موقت پس از فوت یکی از طرفین، موضوع مهمی است که در ماده 1096 قانون مدنی به آن اشاره شده است:

«در نکاح منقطع، موت زن در اثنای مدت، موجب سقوط مهر نمی شود و همچنین است اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند.»

این ماده به وضوح بیان می کند که فوت زوجه در طول مدت عقد موقت، تأثیری بر حق او نسبت به مهریه ندارد. یعنی اگر زوجه در اثنای مدت عقد فوت کند، مهریه او از بین نمی رود و به عنوان بخشی از ماترک او، به ورثه اش منتقل می شود. ورثه زوجه می توانند مهریه را از زوج مطالبه کنند.

از سوی دیگر، اگر زوج در طول مدت عقد موقت فوت کند، مهریه زوجه همچنان بر ذمه او باقی می ماند. در این صورت، زوجه می تواند مهریه خود را از اموال به جا مانده از زوج (ماترک) مطالبه کند. این مطالبه از ورثه زوج (به نسبت سهم الارث هر یک از ترکه) صورت می گیرد، پیش از آنکه ترکه میان ورثه تقسیم شود. این نشان می دهد که مهریه صیغه بعد از مرگ نیز به قوت خود باقی است و حق مالی زوجه از بین نمی رود.

مهریه عقد موقت بدون دخول

این موضوع نیز پیش تر به اختصار اشاره شد، اما برای تأکید مجدد و رفع هرگونه ابهام، باید گفت که در عقد موقت، اصل بر تعلق تمام مهریه است، حتی اگر نزدیکی (دخول) بین زوجین صورت نگرفته باشد. تنها استثنای این قاعده، همانطور که در بخش اثر بذل مدت توضیح داده شد، مربوط به حالتی است که زوج، پیش از نزدیکی، تمام مدت عقد را ببخشد (بذل مدت). در این صورت، مهریه زوجه نصف خواهد شد.

این حکم قانونی، از مهمترین تفاوت های عقد موقت و دائم در زمینه مهریه است، زیرا در عقد دائم، اگر طلاق قبل از نزدیکی واقع شود، زن مستحق نصف مهریه است، اما در عقد موقت، عدم دخول به خودی خود منجر به نصف شدن مهریه نمی شود، مگر اینکه همراه با بذل مدت توسط زوج باشد.

لذا اگر عقد موقت جاری شود و مهریه تعیین گردد، حتی اگر هرگز دخول صورت نگیرد، زوجه مستحق تمام مهریه است و می تواند آن را مطالبه کند، مگر اینکه زوج پیش از نزدیکی، مدت عقد را بذل نماید. این موضوع، حقوق زوجه را در شرایطی که رابطه به سرعت به پایان می رسد، تضمین می کند.

آگاهی از این جزئیات، به خصوص برای افرادی که قصد ازدواج موقت را دارند، حیاتی است تا از حقوق و تعهدات خود آگاه باشند و از بروز اختلافات حقوقی در آینده جلوگیری شود.

نتیجه گیری

عقد موقت، با ویژگی های خاص خود در نظام حقوقی و شرعی ایران، نیازمند آگاهی عمیق از احکام مربوط به مهریه است. همانطور که بررسی شد، تعیین مهریه در این نوع عقد، برخلاف عقد دائم، شرط اساسی صحت عقد محسوب می شود و عدم ذکر آن، به بطلان نکاح منجر خواهد شد. مهریه عقد موقت می تواند شامل هر آنچه مالیت داشته و قابل تملک باشد، از وجه نقد و سکه گرفته تا املاک و حتی انجام یک عمل خاص. میزان مهریه نیز کاملاً تابع توافق طرفین است و هیچ سقف قانونی ندارد، اگرچه ضمانت اجرای حبس برای مطالبه آن تا ۱۱۰ سکه محدود شده است.

زمان پرداخت مهریه صیغه موقت بلافاصله پس از جاری شدن عقد است، مگر اینکه مهریه به صورت مدت دار یا عندالاستطاعه تعیین شده باشد. حق مطالبه مهریه با فوت زوجه یا عدم نزدیکی ساقط نمی شود و حتی مهریه صیغه بعد از مرگ نیز قابل مطالبه از ورثه است. در مورد مهریه عقد موقت بدون دخول، تنها در صورت بذل مدت توسط زوج قبل از نزدیکی، مهریه به نصف کاهش می یابد و در غیر این صورت، تمام آن به زوجه تعلق می گیرد.

نحوه مطالبه مهریه نیز بسته به ثبت رسمی یا غیررسمی بودن عقد متفاوت است، اما در هر صورت، مراجع قضایی (دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف) صلاحیت رسیدگی به آن را دارند. بخشیدن مهریه در عقد موقت نیز حقی است که زوجه می تواند از آن استفاده کند. در نهایت، آگاهی کامل از این نکات حقوقی، برای تمامی افرادی که قصد ورود به عقد موقت را دارند یا درگیر مسائل مربوط به آن هستند، امری ضروری است. در صورت وجود هرگونه ابهام یا نیاز به راهنمایی بیشتر، توصیه اکید می شود که پیش از هر اقدامی، با وکیل یا مشاور حقوقی مجرب مشورت نمایید تا از حقوق و تکالیف خود به طور کامل مطلع شوید و از پیامدهای ناخواسته جلوگیری کنید.

سوالات متداول

آیا می توان در عقد موقت، مهریه را به صورت بذل مدت یعنی بدون تعیین مبلغ خاصی توافق کرد؟

خیر، بذل مدت به معنای بخشیدن باقی مانده مدت عقد است و ارتباطی به تعیین یا عدم تعیین مهریه ندارد؛ مهریه باید حتماً به صورت مشخص در عقد موقت تعیین شود.

در صورتی که زوج پس از تعیین مهریه در عقد موقت فوت کند، آیا ورثه او ملزم به پرداخت مهریه زوجه هستند؟

بله، مهریه بر ذمه زوج باقی می ماند و زوجه می تواند آن را از ماترک (اموال به جا مانده) زوج متوفی مطالبه کند.

اگر مدت عقد موقت به پایان برسد و زوجین قصد تمدید نداشته باشند، آیا حق مطالبه مهریه از بین می رود؟

خیر، حق مطالبه مهریه با پایان مدت عقد موقت از بین نمی رود و زوجه می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند.

آیا می توان مهریه عقد موقت را به صورت غیرحضوری و از طریق فضای مجازی مطالبه کرد؟

خیر، مطالبه مهریه باید از طریق مراجع قضایی و با طی مراحل قانونی صورت گیرد و صرفاً از طریق فضای مجازی امکان پذیر نیست.

در شرایطی که زوجه حق حبس را برای مطالبه مهریه در عقد دائم دارد، آیا این حق در عقد موقت نیز قابل اعمال است؟

خیر، در عقد موقت به دلیل ماهیت آن و لزوم استمتاع، زوجه حق حبس ندارد و نمی تواند به دلیل عدم دریافت مهریه از تمکین خودداری کند.

مهریه عقد موقت بدون دخول چیست؟

مهریه عقد موقت بدون دخول، تمام مهریه تعیین شده است، مگر اینکه زوج پیش از دخول، مدت عقد را بذل کرده باشد که در این صورت نصف مهریه تعلق می گیرد.

آیا صیغه موقت مهریه دارد؟

بله، تعیین مهریه در صیغه موقت (عقد منقطع) نه تنها یک حق برای زوجه است، بلکه شرط صحت عقد محسوب می شود و بدون آن عقد باطل خواهد بود.

آیا بخشیدن مهریه در عقد موقت امکان پذیر است؟

بله، زوجه می تواند تمام یا قسمتی از مهریه خود را در عقد موقت به زوج ببخشد که این عمل می تواند به صورت ابراء یا هبه باشد و بهتر است به صورت رسمی ثبت شود.