آشنایی با مالیات بر ارث
یکی از انواع مالیات در کشور، مالیات بر ارث است. این مالیات کمی پیچیده و آمیخته با اصطلاحات حقوقی است. پیش از هر چیز باید بگوییم که درست است که مسائل حقوقی، کمی پیچیده و دشوار به نظر می‌رسند. اما اگر با ما در ادامه این مطلب همراه باشید با بر ارث به زبان ساده، شما را در فهم و استفاده از این قوانین مالیاتی یاری خواهیم کرد.
آشنایی با انواع مالیات؛ مالیات مستقیم و غیرمستقیم
قبل از اینکه بخواهیم به آموزش مالیات بر ارث یا مالیات ارث بپردازیم بد نیست بدانیم که اصلاً مالیات چیست؟ به زبان ساده، مالیات، هزینه‌ای است که دولت‌ها برای تامین منافع اقتصادی و هزینه‌های عمومی خود از مالیات‌دهندگان دریافت می‌کنند. بر این اساس تمامی افراد حقوقی و حقیقی، در شرایطی ملزم به پرداخت مالیات هستند. در این میان خود مالیات به دو نوع مستقیم و غیرمستقیم تقسیم‌بندی میشود که مالیات بر ارث از نوع مستقیم آن است.
مالیات بر ارث چیست و این مالیات چگونه از وراث دریافت میشود؟
شاید یکی از مهم‌تریم سئوالاتی که وارثان دارند این است که مالیات بر ارث چقدر است؟ و قانون مالیات بر ارث در مورد آنها چه تصمیمی می‌گیرد. همچنین ممکن است شما بپرسید برای 1 میلیارد ارث چقدر مالیات حساب میشود و یا میزان مالیات بر ارث چند درصد است. مالیات بر ارث مالیاتی است که به تمام اموال منقول و غیرمنقول متوفی تعلق می‌گیرد. بر این اساس اگر ورثه بخواهند که ماترک به جا مانده از متوفی را میان خود تقسیم کنند، ابتدا باید مالیات آنها را بپردازند. اما دولت چگونه مالیات بر ارث را از وراث دریافت می‌کند؟ دولت برای دریافت مالیات از مودیان مالیاتی از اظهارنامه‌ها بهره می‌گیرد. حال این اظهارنامه می‌تواند نظیر برای دریافت مالیات غیرمستقیم مورد استفاده قرار بگیرد و یا برای محاسبه مالیات بر ارث از ورثه دریافت شود.
لازم به ذکر است اظهارنامه ماترک متوفی باید تا یکسال پس از فوت او، توسط وراث تهیه و به اداره مالیاتی مربوطه تحویل داده شود.
در صورتی که وراث، این اظهارنامه را در زمان تعیین شده به شعبه مالیاتی تسلیم کنند، هزینه‌های کفن و دفن و دیون متوفی از ارث، کسر شده و باقی اموال پس از دریافت مالیات بر ارث، بین وراث تقسیم می‌شوند. در غیر این صورت، پس از اتمام این زمان، به هنگام انتقال اموال به وراث، مالیات بدون کسر هزینه‌های کفن و دفن و غیره از آنها دریافت خواهد شد.
مالیات بر ارث ملک چگونه محاسبه میشود؟
در پاسخ به این سوال که مالیات بر ارث زمین چند درصد است باید این نکات را مدنظر داشته باشید:
برای ملک مسکونی 7.5% ارزش معاملاتی، برای ملک تجاری و اداری 3% ارزش روز و برای باغ، زمین کشاورزی و اراضی بایر 7.5% ارزش معاملاتی محاسبه میشود. ارزش معاملاتی قیمتی است که در دفترچه مخصوصی توسط سازمان امور مالیاتی برای مناطق مختلف تهران و شهرستان‌ها منتشر میشود. قیمت‌های مندرج در دفترچه ارزش معاملاتی به مراتب از قیمت واقعی ملک کمتر است. اما در خصوص املاک تجاری و اداری ارزش گذاری ملک توسط کارشناس اداره امور مالیاتی و بر اساس ارزش واقعی در تاریخ روز تعیین میشود.
تکلیف فیش حج متوقی چه میشود؟
وراث می‌توانند به عنوان ارث تقسیم کنند و می‌توانند در صورت رضایت همه ورثه برای متوفی خود کسی را به حج بفرستند مشروط بر این که سهم صغیر را بپردازند. امکان رفتن یکی از وراث هم با توافق همگی وجود دارد.
مالیات بر ارث مغازه چطور محاسبه میشود؟
محاسبه مالیات بر ارث حجره شامل دو بخش ملکیت مغازه و سرقفلی مغازه است. به عبارت دیگر مالیات هر یک از این دو مورد به طور جداگانه محاسبه شده و مجموع آن میزان مالیات بر ارث فروشگاه را تعیین می‌کند. یعنی: مالیات بر ارث سرقفلی مغازه + مالیات بر ارث ملکیت مغازه = مالیات بر ارث کل مغازه
مالیـــات بر ارث مغازه بصورت ملکیت چقدر است؟
نرخ مالیات بر ارث ملکیت مغازه 7.5% ارزش معاملاتی ملکیت مغازه است. البته این نرخ برای وراث طبقه اول بوده و برای وراث طبقه دوم و سوم 15% و 30% است.
مالیات بر ارث مغازه سرقفلی چقدر است؟
نرخ مالیات بر ارث سرقفلی مغازه برای وراث طبقه اول 3% ارزش روز سرقفلی است. نرخ مذکور برای وراث طبقه دوم 6% و برای وراث طبقه سوم 12% است.
ماده 34 مالیات بر ارث چیست؟
اشخاص زیر مجاز نیستند قبل از أخذ گواهی پرداخت مالیات مربوط موضوع این قانون، اموال ودارایی‌های متوفی را به وراث تسلیم کنند و یا به نام آنها ثبت و یا معاملاتی راجع به اموال و دارایی‌های مزبور انجام دهند:
۱– بانک‌ها و سایر موسسات مالی و اعتباری، شرکت‌ها، موسسات، نهادهای عمومی غیردولتی و سایر اشخاص حقوقی دولتی و غیر دولتی که وجوه نقد یا سفته یا جواهر و یا هر نوع مال دیگر از متوفی نزد خود دارند.
۲– ادارات ثبت اسناد و املاک موقعی که مال غیر منقول را به اسم وراث ثبت می‌نمایند.
۳– دفاتر اسناد رسمی موقعی که می‌خواهند تقسیم‌نامه یا هر نوع معامله وراث راجع به اموال و دارایی‌های متوفی را ثبت نمایند.
۴– شرکت‌هایی که متوفی در آنها مالک سهام یا سهم الشرکه است.
۵– شرکت‌های کارگزاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سایر نهادهای مالی
۶– صندوق‌های دادگستری و صندوق‌های ادارات ثبت اسناد و املاک کشور
اشخاص مذکور در بندهای یادشده (به‌استثنای اشخاص موضوع بندهای(۲) و (۶) این ماده و اشخاص موضوع بندهای(۱) و (۲) ماده(۲) این قانون) در صورت تخلف علاوه بر اینکه تا معادل ارزش مال مشمول وراث نسبت به پرداخت مالیات و جرائم متعلق مسوولیت تضامنی دارند، مشمول جریمه‌ای به میزان دو برابر مالیات متعلق نیز خواهند بود. در مورد بانک‌ها، شرکت‌ها و موسسات دولتی، متخلف و شرکاء و معاونان وی در تخلف نیز مسوولیت تضامنی خواهند داشت.
بنابراین بر اساس اطلاعات مندرج شده می توانید دریابید که منظور از اعتراض به مالیات همان اعتراضی است که شما در روش خود اظهاری انجام می دهید.
محاکم دادگستری، ادارات اجرای احکام دادگستری، ادارات ثبت اسناد و املاک کشور، سازمان اوقاف و امور خیریه و اداره سرپرستی صغار و محجورین، صندوق‌های دادگستری، صندوق‌های ادارات ثبت اسناد و املاک کشور و اشخاص موضوع بندهای(۱) و (۲) ماده(۲) این قانون در صورتی که در حیطه وظایف قانونی خود حکمی را در خصوص اموال و دارایی‌های متوفی صادر یا اجراء نمایند، موظفند رونوشت یا تصویر آن حکم را ظرف مهلت ده روز حسب مورد پس از صدور یا اجراء به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال کنند.
کارکنان مقصر کلیه اشخاص حقوقی مذکور، در صورت عدم ارسال حکم یا عدم أخذ مفاصای مالیاتی، علاوه بر مجازات مربوط به تخلفات اداری و قانونی دستگاه مربوط به خود، مکلف به پرداخت جزای نقدی معادل دو برابر خسارت وارده به دولت با اقامه دعوی از طرف سازمان امور مالیاتی کشور به موجب حکم مراجع قضائی ذی ربط خواهند بود. این حکم در مورد شرکا و معاونان متخلفان مذکور نیز مجری است.
مالیات بر ارث خودرو
خودرو در دسته اموال منقول متوفی قرار دارد. برای محاسبه میزان مالیات بر ارث ماشین، تاریخ فوت و طبقه وراث حائز اهمیت است. با توجه به تغییر قوانین مالیتی ارث در سال 95، اگر تاریخ فوت متوفی بعد از سال 95 باشد، ورثه مشمول قانون جدید هستند. همچنین برای متوفای سال 94 به ماقبل، وراث مشمول قانون قدیم می‌شوند. در ادامه جدول نرخ مالیات بر ارث اتومبیل را مشاهده می‌کنید:
| مالیات بر ارث خودرو | ورثه طبقه اول | ورثه طبقه دوم | ورثه طبقه سوم |
| برای مشمولین قانون جدید | 2% | 4% | 8% |
| برای مشمولین قانون قدیم | 35% | 45% | 65% |
طبقه وراث چیست و نحوه تعیین نرخ مالیات بر ارث چگونه است؟
آموزش مالیات بر ارث را با بررسی این نکته آغاز می‌کنیم که اصولاً ارث به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟ بر اساس قانون جدید مالیات بر ارث که از سال 1395 در کشور اجرا میشود، وراث با توجه به نسبتی که با متوفی دارند، طبقه‌بندی می‌شوند. در این طبقه‌بندی که در ماده 862 قانون مدنی به آن اشاره شده است، سه طبقه به شرح زیر وجود دارد:
- طبقه اول: پدر، مادر، شوهر، زن، اولاد و اولاد اولاد
- طبقه دوم: اجداد، خواهر و برادر و اولاد آنها
- طبقه سوم: عمو، عمه، خاله، دایی و اولاد آنها
این نوع طبقه‌بندی به این خاطر انجام شده است که میزان مالیات تعلق گرفته به ارث هر فرد، با توجه به اینکه در کدام طبقه وراث قرار دارد، متفاوت است. به طور مثال وراث طبقه اول می‌توانند پس از پرداخت 3 درصد مالیات، سپرده‌های مجاز بانکی متوفی را به خود انتقال دهند. در حالی که این میزان برای وراث طبقه سوم، 12 درصد یعنی 4 برابر مالیات بر ارث وراث طبقه اول است. برای مشاهده سایر درصد‌های مالیاتی به انواع ماترک که وراث با توجه به طبقه خویشاوندی خود ملزم به پرداخت آن هستند، می‌توانید از جدول زیر کمک بگیرید.
جدول مالیات بر ارث سال 1401
| سپرده‌های مجاز بانکی | سهام بورسی | سهام غیربورسی | سایر اموال/ حق امتیاز | املاک | حق واگذاری و سرقفلی | وسایل نقلیه | |
| وارث طبقه 1 | 3 درصد | 0.75 درصد | 6 درصد | 10 درصد | 7.5 درصد | 3 درصد | 2 درصد |
| وارث طبقه 2 | 6 درصد | 1.5 درصد | 12 درصد | 20 درصد | 15 درصد | 6 درصد | 4 درصد |
| وارث طبقه 3 | 12 درصد | 3 درصد | 24 درصد | 40 درصد | 30 درصد | 12 درصد | 8 درصد |
* نکته مهم: در انحصار وراثت، ورثه قرار گرفته در طبقه اول به سایر وراث تقدم دارند. به عبارت دیگر در صورتی که حتی یک نفر از طبقات فوقانی در قید حیات باشد، ارث به وراث طبقات دیگر تعلق نمی‌گیرد.
- مالیات ورثه ای املاک مسکونی بر اساس ارزش معاملاتی آن محاسبه میشود. به طور خلاصه ارزش معاملاتی املاک، دفترچه‌ای است که سالانه از طرف سازمان امور مالیاتی کشور منتشر میشود. در دفترچه ارزش معاملاتی، قیمت املاک مناطق مختلف تهران و شهرستان‌ها تعیین شده است. قیمت‌های مندرج در دفترچه ارزش معاملاتی به مراتب از قیمت واقعی املاک کمتر است.
- مالیات ورثه املاک تجاری و اداری بر اساس ارزش روز (ارزش واقعی) محاسبه می‌گردد.
- مالیات ورثه باغ، املاک زراعی و اراضی بایر، مشابه املاک مسکونی بر اساس ارزش معاملاتی آنها محاسبه میشود.
- نرخ مالیات ورثه سایر وسایل نقلیه موتوری زمینی، هوایی و دریایی نیز دقیقاً مشابه خودرو است.
نحوه محاسبه ارزش دارایی‌های متوفی
یکی دیگر از مواردی که باید در آموزش مالیات بر ارث مورد توجه قرار بگیرد، نحوه محاسبه ارزش دارایی‌های متوفی و مالیات متوفی است. جالب است بدانید که در قانون قدیم، مالیات ارث، پس از اظهار کلیه اموال متوفی در اظهارنامه مربوطه، برای همه اموال و به صورت یکجا محاسبه می‌شد. در نتیجه وراث مکلف بودند برای انتقال اموال به خود، اغلب هزینه قابل توجهی را به عنوان مالیات بر ارث بپردازند.
در حالی در قانون جدید، الزامی برای تعیین تکلیف تمام دارایی‌ها به صورت یکجا وجود ندارد. در نتیجه وراث می‌توانند تنها بخشی از اموال را در زمان‌های مشخص به خود منتقل نمایند و تعیین تکلیف سایر دارایی‌ها را به وقت دیگری موکول کنند. همچنین لازم به ذکر است که ارزش دارایی‌ها با توجه به قیمت روز آنها محاسبه میشود. بر این اساس تعلل در روند انحصار وراثت به امید کاهش مالیات بر ارث، بی‌معنا است.
شرکت ها به دلیل حساسیت بالا در امور مالی و مالیاتی نیاز به یک مشاور مالیاتی خبره دارند تا راهنمایی های لازم جهت بهبود وضعیت مالیاتی شرکت را تحت عنوان مشاوره مالیاتی شرکت ارائه دهد . مشاور مالیاتی شرکت با ارائه مشاوره مالیاتی به مدیریت سعی می کند مالیات شرکت را از روشهای قانونی کاهش دهد و با اجرای قوانین مالیاتی و انجام تکالیف مالیاتی شرکت از جرائم مالیاتی پیشگیری کند.
مالیات بر ارث در ایران؛ قانون جدید و قدیم آن
بدیهی است که قانون مالیات بر ارث با قوانینی که بر اساس آنها، محاسبه میشود، تفاوت دارد. اما جالب است بدانید این قانون حتی در خصوص نحوه محاسبه مالیات بر ارث ماترک متوفیان قبل از سال 95 و بعد از آن نیز متفاوت است. به عبارت دیگر قانون جدید مالیات بر ارث، در خصوص اموال کسانی که بعد از تاریخ یکم فرودین ماه 1395 فوت شده‌اند، اعمال می‌گردد. این قانون نسبت به قانون قدیم، اصلاحاتی داشته است که جزئیات آن در تاریخ 31 تیر ماه سال 1394 به تصویب رسیده است.
جمع بندی
ارث و پرداخت مالیات آن برای تقسیم ارث ضروری است. مالیاتی که برای ارث پرداخت میشود توسط ورثه است و طبق قانون جدید میزان و مقدار هر کدام از اموالی که ورثه باید پرداخت کند مشخص شده است. بنابراین وراث با تنظیم یک اظهارنامه برای پرداخت مالیات اقدام می‌نمایند.