به نقل از وکیل ارث؛ بعد از فوت فرد در صورتیکه متوفی دارای حقوق مستمری ثابت باشد، تعدادی از وراث ایشان میتوانند از حقوق مستمری و بازنشستگی وی استفاده کنند. اختصاص حقوق بازنشستگی بعد از فوت به بازماندگان متوفی در حقیقت نشانه حمایتی است که سازمان تامین اجتماعی خود را موظف می داند از وراث فرد فوت شده انجام دهد. در حقیقت این یک اصل اساسی در همه قوانین بیمه ای است که قانونگذار از آن حمایت کرده است. در این مقاله سعی شده به شرایط کلی تعلق این حقوق به بازماندگان و سهم مستمری هریک اشاره ای گذرا گردد. همراهمان باشید.

شرایط کلی تعلق حقوق مستمری به بازماندگان

بازماندگان متوفایی که دارای  یکی از حالات و شرایط زیر باشد میتواند را دریافت کنند:

1. در صورتیکه متوفی، بازنشسته شده و دارای بیمه باشد، بازماندگان حقوق مستمری او رادریافت خواهند کرد.
2. در صورتیکه فرد فوت شده، مستمری بگیر از کارافتاده باشد.
3. در صورت فوت بیمه شده ای که در ده سال آخر حیات خود حداقل حق بیمه یکسال کار را در آخرین سال زندگی خود پرداخت نموده باشد.
4. در صورت فوت بیمه شده ای که در ده سال آخر زندگی خود حداقل حق بیمه یکسال کار، مشروط بر اینکه ظرف آخرین سال حیات، حق بیمه 90 روز کار را پرداخت کرده باشد.

1. بیمه شدگان تحت پوشش قانون تامین اجتماعی که قبل از تصویب این ماده واحده فوت شوند و به هر دلیلی در مورد آنان تاکنون مستمری برقرار نشده باشد، حسب مورد مشمول شرایط مقرر در این بند یا تبصره 2 هستند.
2. اگر بیمه شده شرایط مقرر در این بند را دارا نباشد ولی حداقل 20 سال کامل حق بیمه مقرر را قبل از فوت پرداخت نموده باشد، بازماندگان او از مستمری وی برخوردار خواهند شد.

نکته: در تعیین متوسط مزد یا حقوق ماهانه مشمولان این تبصره برای محاسبه میزان مستمری، تبصره ماده 77 قانون تامین اجتماعی ملاک عمل قرار می گیرد.

1. در صورتی که بیمه شده ای بین ده تا بیست سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد فوت نماید، به وراث او به نسبت سنوات پرداخت حق بیمه و بدون الزام به رعایت ماده (111) قانون تامین اجتماعی و به نسبت سهام مقرر در ماده (83) همان قانون مستمری پرداخت می گردد.
2. بیمه شده ای که از تاریخ تصویب این قانون یا بعد از آن فوت می شود، اگر سابقه پرداخت حق بیمه از یک سال تا ده سال را دارا باشد به وراث او در ازاء هر سال سابقه پرداخت حق بیمه، غرامتی معادل یک ماه حداقل دستمزد کارگرعادی در زمان فوت به طور یکجا و به نسبت سهام مقرر در ماده(83) قانون تامین اجتماعی پرداخت می گردد.
3. در مواردی که بیمه شده بر اثر حوادث ناشی از کار یا بیماری های حرفه ای فوت کند، حقوق مستمری به بازماندگان او تعلق خواهد گرفت.
4. هرگاه مستمری بگیر بازنشسته یا ازکارافتاده به مدت شش ماه، مستمری بازنشستگییا ازکارافتادگی کلی خود را مطالبه نکند، بازماندگان دارای شرایط او حق دارند موقتاً مستمری و یا حقوق وظیفه قانونی خود را تقاضا و دریافت کنند.
5. درصورتی که معلوم شود شخص مذکور در حال حیات است وضع مستمری او به حالت اول اعاده می گردد. بازنشستگان کلیه صندوقهای بازنشستگیکشور نیز مشمول این تبصره خواهند بود.

بازماندگانی که میتوانند حقوق مستمری از متوفی مرد را دریافت کنند

الف): همسر دائم بیمه شده متوفی ، البته تا زمانیکه شوهر اختیار نکرده است .

ب): همسران که طبق نکاح دائم شوهر اختیار نموده اند در صورت فوت شوهر دومشان، مجدداً می توانند از حقوق مستمری شوهر اول خود استفاده نمایند.

ج): فرزندان متوفی ، در صورتی که سن آنان کمتر از هجده سال تمام باشد و یا منحصراً به تحصیل اشتغال داشته باشند یا به علت بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 این قانون ، قادر به کار نباشند.

د): از تاریخ تصویب این قانون، حقوق وظیفه و مستمری موضوع تبصره 2 ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث کارمندان مصوب آذر ماه 1338 در مورد وراث پسر متوفی تا پایان بیست سالگی و چنانچه به موجب مدارک مثبته در یکی از دانشگاهها یا موسسات آموزشی رسمی عالی مشغول تحصیل باشند تا پایان بیست و پنج سالگی قابل پرداخت خواهد بود.

ه): حقوق وظیفه سهم فرزندان و نوادگان اناث (دختر) کلیه مستخدمین وزاتخانه ها و موسسات و شرکتهای دولتی و شهرداری ها و همچنین سازمان های دولتی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است و مشمولین قانون استخدام نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و قانون تامین اجتماعی که طبق قوانین و مقررات مربوطه برقرار شده یا بشود با رعایت کلیه قوانین و مقررات مورد عمل به شرط نداشتن شوهر و شغل هم قابل پرداخت می باشد.

چ): حقوق وظیفه سهم فرزندان و نوادگان اناث که براساس قوانین قبلی به علت رسیدن به سن مقرر قطع شده است به شرط آنکه شوهر و یا شغل نداشته باشند مشمول مقررات مذکور خواهد بود.

م): پدر و مادر متوفی در صورتی که اولاً تحت تکفل  او بوده دوما سن پدر از شصت سال و سن مادر از پنجاه و پنج سال بیشتر باشد و یااینکه به تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 این قانون ازکارافتاده باشند و هیچگونه مستمری از سازمان دریافت ننمایند.

بازماندگانی که میتوانند حقوق مستمری از متوفی زن دریافت کنند

الف): شوهر مشروط بر اینکه اولاً تحت تکفل زن بوده ثانیاً سن او از شصت سال متجاوز باشد یا طبق نظر کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 این قانون ازکارافتاده بوده و در هرحال مستمری از سازمان دریافت نکند.

ب): فرزندان در صورت داشتن شرایط زیر از حقوق مادرشان که فوت شده است استفاده میکنند:

• پدر آنها در قید حیات نبوده یا واجد شرایط مذکور در بند اول این ماده باشد و از مستمری دیگری استفاده نکند.
• سن آنها کمتر از هجده سال تمام باشد و یا منحصراً به تحصیل اشتغال داشته باشند تا پایان تحصیل و یا به علت بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 این قانون قادر به کار نباشند.

ج): پدر و مادر دختری که فوت شده است، در صورتی که اولاً تحت تکفل او بوده ثانیاً سن پدر از شصت سال و سن مادر از پنجاه و پنج سال تجاوز کرده باشد و یا آنکه به تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 این قانون ازکارافتاده باشند و در هرحال مستمری از سازمان دریافت ندارند.

سهم مستمری هریک از بازماندگان چقدر میباشد؟

الف) میزان مستمری همسر بیمه شده متوفی معادل 50 درصد مستمری استحقاقی بیمه شده است و در صورتی که بیمه شده مرد دارای چند همسر دائم باشد مستمری به تساوی بین آنها تقسیم خواهد شد.

ب) میزان مستمری هر فرزند بیمه شده متوفی معادل 25 درصد مستمری استحقاقی بیمه شده می باشد و در صورتی که پدر و مادر (هردو را) را از دست داده باشد مستمری او دو برابر میزان مذکور خواهد بود.

ج) میزان مستمری هر یک از پدر و مادر متوفی معادل 20 درصد مستمری استحقاقی بیمه شده می باشد. مجموع مستمری بازماندگان بیمه شده متوفی نباید از میزان مستمری استحقاقی متوفی تجاوز نماید هرگاه مجموع مستمری از این میزان تجاوز کند باید سهم هر یک از مستمری بگیران به نسبت کاهش داده می شود و در این صورت اگر یکی از مستمری بگیران  فوت شود یا فاقد شرایط استحقاقی دریافت مستمری گردد سهم بقیه آنان با توجه به تقسیم بندی مذکور در این ماده افزایش خواهد یافت و در هرحال بازماندگان بیمه شده از 100 درصد مستمری بازماندگان متوفی استفاده خواهند کرد.

د): در مورد بیمه شدگانی که دراثر هر نوع حادثه یا بیماری فوت شوند، عبارت است از مستمری که برای بیمه شده ازکارافتاده کلی حسب مورد برقرار می شود.

ه): هرگاه بیمه شده فوت کند هزینه کفن و دفن او از طرف  سازمان تامین خدمات درمانی  پرداخت میگردد.

شرایط دریافت مستمری بازماندگان

• بیمه شده بازنشسته بوده باشد.
• بیمه شده از کار افتاده کلی شده باشد.
• بیمه شده ای که طی ده سال آخر زندگی خود دست کم حق بیمه یک سال کار را پرداخت کرده باشد به شرطی که در زمان آخرین سال عمر خویش حق بیمه 90 روز کار را پرداخت کرده باشد.

چنانچه بیمه شده دارای این شرایط نبوده باشد اما به مدت بیست سال پیش از مرگ حق بیمه پرداخته باشد همچنان بازماندگان وی مستمری دریافت خواهند نمود.

• شخص بیمه شده در اثر حوادث ناشی از کار در کارگاه یا محل های مربوط به کارگاه و یا در زمان ماموریت کاری همچنین در اثر بیماری های حرفه ای و نجات سایر کارگران جان خویش را از دست بدهند، جهت برقراری مستمری مرگ دیگر شرایط ویژه ای نیاز نمی باشد.

تحت این شرایط بیمه شده در صورتی که یک روز هم پیشینه پرداخت حق بیمه داشته باشد، بازماندگان وی حق دریافت مستمری دارند.

این اشخاص چنانچه بیمه شده تامین اجتماعی هم نبوده با صرف تحقق روابط کاری با کارگاه با تامین اجتماعی، بازماندگان ایشان حق دریافت مستمری خواهند داشت.

• نبایست کل مستمری بازماندگان از مستمری استحقاقی بیشتر گردد. چنانچه بیشتر شود، سهم هر کدام از مستمری بگیران به نسبت کاهش داده می شود.
• چنانچه مستمری بگیر بمیرد و یا شرایط سزاوار دریافت مستمری را نداشته باشد، سهم باقی مانده آنها افزایش خواهد یافت.
• چنانچه بیمه شده زن بوده باشد، فرزندان وی پس از مرگش تنها زمانی می توانند از مستمری بازماندگان بهره ببرند که پدر ایشان زنده نباشد و یا خودش نیر در تکفل همسر بوده باشد و یا از تامین اجتماعی مستمری بگیر نباشد.

حقوق مستمری بگیران پس از فوت

حقوق مستمری بگیران بعد از فوت به بازماندگان پرداخت خواهد شد. چگونگی احتساب میزان حقوق مستمری بازماندگان مطابق با سال های پرداخت بیمه از طریق متوفی مشخص می گردد.

برابر با هر سال سابقه کار متوفی و پرداخت بیمه، به اندازه یک روز از حقوق ماهیانه متوفی پیش از مرگ، مستمری درنظر گرفته می شود.

برای مثال اگر متوفی بیست سال پیشینه خدمت داشته باشد، بازماندگان به میزان بیست روز از ماه حقوق دریافت می کنند. مقصود از حقوق ماهانه متوفی پیش از مرگ، متوسط حقوق ماهانه دو سال آخر پیش از مرگ است.

شایان ذکر است که چنانچه متوفی از پانزده سال کمتر سابقه خدمت داشته باشد، ملاک احتساب همان پانزده سال است.

برای مثال چنانچه پیشینه خدمت متوفی هفت سال بوده باشد، حقوق بازماندگان برابر با پانزده روز از ماه تعیین می شود و نیز حداکثر مقدار حقوق پرداختی به بازماندگان برابر با حقوق کامل متوفی در یک ماه (30 روز) است.

در چه صورت حقوق مستمری بگیران قطع میشود؟

در گذشته اینگونه بوده است که اگر همسر متوفی پس از مرگ او دوباره ازدواج کند، مستمری او قطع خواهد شد. اما اکنون به موجب بند یک ماده 48 قانون حمایت خانواده مصوب سال 1391 و آیین نامه اجرایی مربوطه مصوب 27 بهمن سال 1393 ازدواج دائم همسر یا همسران بیمه شدگان یا مستمری بگیران متوفی مانع استمرار در پرداخت مستمری فوت و سایر مزایای جانبی متعلق به آن ها نخواهد بود.

ضمنا اولاد پسر تا سن 18 سالگی مشمول دریافت حقوق مستمری است و بعد از آن حقوق مستمری برای ایشان قطع خواهد شد.

با این حال چنانچه اولاد پسر مشغول به تحصیل باشند، تا سن 25 سالگی مستمری قابل پرداخت است. همچنین اگر اولاد پسر به دلیل معلولیت یا بیماری بنابه تشخیص کمیسیون پزشکی نتواند کار کند، مستمری ایشان قطع نمی شود.

در مورد اولاد دختر، تا زمانی که به عقد کسی در نیامده باشند و مشغول به کار نباشند، مشمول دریافت مستمری هستند. چنانچه فرزند دختر نکاح کند یا مشغول به کار باشد، حقوق مستمری او قطع می شود.

مراحل اداری برقراری مستمری بازماندگان

ورثه باید با تحویا مدارک ذیل به سازمان تامین اجتماعی رجوع کند:

1) فرم تقاضای وراث مبنی بر درخواست دریافت مستمری
2) تاییدیه فوت صادره ازطریق سازمان ثبت احوال
3) اصل و کپی مدارک شناسایی متوفی (اعم از شناسنامه و کارت ملی متوفی)
4) اصل و کپی مدارک شناسایی ورثه (اعم از کلیه صفحات شناسنامه و کارت ملی ورثه)
5) اصل و کپی سند رسمی ازدواج دائم همسر متوفی
6) تاییدیه اشتغال به تحصیل جهت اولاد پسر بیشتر از 18 سال
7) اصل و کپی تاییدیه انحصار وراثت

نحوه تقسیم مستمری بین بازماندگان

حال بهتر است که مقدار مستمری و چگونگی تقسیم آن میان بازماندگان متوفی را بررسی کنیم. طبق آنچه که بهترین وکیل اصفهان بیان می کند به شرح زیر است:

• میزان مستمری قابل پرداخت ضمن مرگ مستمری بگیران بازنشسته و یـا از کار افتاده کلی، تحت عنوان مستمری اسـتحقاقی ایشان برداشت و دقیقا به اندازه سهم تعیین شده در قانون میان بازماندگان واجد شـرایط تقسیم خواهد شد.
• میزان مستمری همسر بیمه شده متوفی برابر است با 50 درصد مستمری اسـتحقاقی بیمه شـده و درصورتی که بیمه شده مرد چند همسر دائم داشته باشـد، قانون حمایت خانواده مستمری به طور مساوی میان آن ها تقسـیم خواهد شد.
• میـزان مستمری هـر ولد بیمه شده متوفی برابر است با 25 درصد مستمری اسـتحقاقی بیمه شـده و درصورتی که پـدر و مادر را از دست داده باشد، سهم وی 2 برابـر میـزان ذکر شده خواهد بود.

به عنوان مثال: در صورتی که مردی فوت کند و دارای همسر و 3 دختر متاهل و یک دختر مجرد که در جایی مشغول به کار نباشد، مستمری شخص متوفی به زوجه و تنها دختر مجرد وی خواهد رسید. سهم همسر 50 درصد و سهم دختر 25 درصد می باشد و سایرین به صورت مساوی بینشان تقسیم خواهد شد.

نکته قابل توجه این است که در صورت ثابت شدن طلاق صوری دختر جهت گرفتن مستمری از پدر فوت شده، مستمری او به صلاحدید سازمان تامین اجتماعی قطع می گردد.

سهم دختر از حقوق پدر فوت شده

سهم هر کدام از دختران متوفی بیست و پنج درصد از مستمری استحقاقی است. اگر هم پدر و هم مادر دختران فوت شده باشند، این میزان دو برابر (50٪) خواهد شد. همان گونه که در پیشتر گفتیم این مستمری تا زمانی که دختران به عقد کسی در نیامده باشند و شاغل نباشند پرداخت می شود.

سهم پسر از حقوق پدر فوت شده

به صورت کلی در ، سهم پسر دو برابر دختر است. ولی در مورد اخذ حقوق مستمری این طور نمی باشد. سهم پسر از مستمری استحقاقی عینا با دختر برابر است و معادل بیست و پنج درصد از مستمری استحقاقی می باشد. اگر هم پدر و هم مادر را از دست داده باشد، مستمری پسران پنجاه درصد می شود. لازم به یادآوری است که مستمری پسر تا سن 18 سالگی است و در صورت اشتغال به تحصیل نهایتا تا 25 سالگی ادامه خواهد یافت.

سهم همسر از مستمری متوفی

سهم همسر متوفی نیز پنجاه درصد مستمری استحقاقی می باشد. حال چنانچه مردی که فوت کرده چند همسر داشته باشد این مستمری به صورت تساوی میان ایشان تقسیم می شود.

با این حال همسر فقط به شرطی که ازدواج دائم کرده باشد مشمول مستمری خواهد شد و به همسر صیغه ای مستمری تعلق نخواهد گرفت.