معرفی انواع ترمینال های برق
بررسی انواع ترمینال های برق صنعتی
یکی از پرمصرف‌ترین تجهیزات جانبی در صنعت برق ترمینال یا کانکتورها هستند. وظیفه اصلی ترمینال‌ها مانند ترمینال شاخه ای اتصال دو یا چند سیم به‌طور موقت، اما محکم و استاندارد، می‌باشد. ترمینال‌ها باعث می‌شوند تا برخلاف اتصال‌هایی که با نوارچسب انجام می‌شود، جریان برق را بدون گرم شدن از خود عبور دهند و از بروز خطراتی مانند برق‌گرفتگی و آتش‌سوزی جلوگیری کند. در صنایع برق انواع مختلفی از ترمینال‌ها وجود دارد که کاربردها و ویژگی‌های مختص به خودشان رادارند.
انواع ترمینال برق
ترمینال ریلی، ترمینال شاخه‌ای و ترمینال پیچی ازجمله مهم‌ترین و پرکاربردترین این دسته از تجهیزات می‌باشند که در ادامه کاربردها و ویژگی‌های هرکدام توضیح داده خواهد شد.
ترمینال ریلی
این نوع ترمینال‌ها همان‌طور که از نامشان هم پیداست، قابلیت نصب روی ریل مورداستفاده در تابلو برق را دارد. این ترمینال‌ها جهت گرفتن انشعاب از سیم‌های داخل تابلو برق استفاده می‌شود. طراحی این ترمینال‌ها طوری می‌باشد که می‌توان برحسب نیاز هر تعداد از این ترمینال‌ها را که به‌صورت کشویی در کنار هم قرار می‌گیرند مورداستفاده قرارداد. ترمینال‌های ریلی در انواع مختلف، جهت کاربردهای گوناگون وجود دارد. ترمینال ارت، ترمینال فشاری، ترمینال شمش خور، ترمینال دوطبقه، ترمینال سه‌طبقه و ترمینال فیوز خور از انواع ترمینال‌های ریلی محسوب می‌شوند.
ترمینال شاخه‌ای
گاهی برای افزایش طول سیم‌ها به تجهیزی نیاز داریم که اتصال بین دو سیم را برقرار کند، ترمینال‌های شاخه‌ای که ترمینال‌های بین‌راهی نیز به آن‌ها گفته می‌شود گزینه مناسبی جهت برقراری اتصال محکم و استاندارد بین دو سیم می‌باشد. ترمینال‌های شاخه‌ای سایزهای مختلف وجود دارد که جهت انشعاب گیری از سیم‌های مختلف نیز آن‌ها استفاده می‌شود. ترمینال‌های شاخه‌ای دارای یک سلول ورودی و یک سلول خروجی می‌باشد که سیم‌های ورودی و خروجی به‌واسطه‌ی بستن سیم‌گیرهای پیچی تعبیه‌شده در بدنه عایق این ترمینال به یکدیگر متصل می‌شوند.
اتصال سیم‌های ترمینال شاخه‌ای به‌صورت موقت می‌باشد و می‌توان این ترمینال را به‌دفعات استفاده کرد که مزیت اصلی این ترمینال‌ها، امکان باز کردن اتصال دو سیم به‌سادگی می‌باشد. تعداد شاخه‌های ترمینال شاخه‌ای معمولاً 12 عدد می‌باشد که به‌راحتی قابل جدا شدن از یکدیگر می‌باشد. ترمینال‌های شاخه‌ای بنا به موارد استفاده و نوع کاربرد دارای عایق‌هایی با جنس‌های پی‌وی‌سی، پلی آمید و پلی‌اتیلن می‌باشد. لازم به ذکر است که ترمینال‌های شاخه‌ای رفته‌رفته، جای خود را به ترمینال‌های پیچی که به‌نوعی جدیدتر و با مزیت‌های بیشتر نسبت به ترمینال‌های شاخه‌ای می‌باشد داده‌اند.
ترمینال پیچی
ترمینال‌های پیچی درواقع جایگزین نوارچسب برق جهت اتصال و عایق‌کاری چند سیم با یکدیگر هستند. وظیفه این ترمینال‌ها ایجاد اتصالی محکم بین چند سیم بدون استفاده از سرسیم و… می‌باشد. ترمینال پیچی دارای یک عایق استوانه‌ای شیاردار می‌باشد که هادی داخل آن به شکل شیارهایی از جنس استیل رزوه شده می‌باشد. شیارهای موجود در سطح عایق موجب افزایش اصطکاک بین دست و عایق است که پیچاندن ترمینال راحت‌تر انجام می‌شود و درنتیجه اتصالی محکم بین سیم‌ها با یکدیگر و همچنین بین سیم‌ها و قسمت هادی ترمینال پیچی برقرار می‌شود. از مزایای استفاده از ترمینال‌های پیچی نسبت به ترمینال‌های شاخه‌ای می‌توان به قیمت مناسب‌تر، نصب راحت‌تر (بدون نیاز به اتصال وایر شو و سرسیم به سیم قبل از اتصال)، نصب سریع‌تر و امکان اتصال چند سیم به یکدیگر به‌صورت هم‌زمان اشاره کرد.
اتصالات سیم ها
اساساً بین یک اتصال دائم و موقت تفاوت های اساسی وجود دارد. اتصالات دائم عبارتند از:
- لحیم شده
- جوش خورده
- پرسی دندانه دار
- پرس شده
- اتصالات موقت (غیر دائم)
- به کمک پیچ
- سوکت نر و ماده
- ترمینال
زمانی که از اتصالات غیر دائم استفاده می کنید در واقع یک تمرین عمومی برای استفاده از اتصالات لحیم شده، جوش خورده و پرس شده است که در یک سیم کشی می توان از تمام ترکیبات اتصالی استفاده کرد. مثلاً یک سرسیم تخت به انتهای سیم چند رشته پرس می شود. همچنین می توان از یک اتصال سوکتی نر و ماده استفاده و یا می توان از یک سر سیم که به انتهای سیم لحیم می شود استفاده کرد و یا یک اتصال موقت به کمک پیچ و مهره ساخت.
برای قراردادن سیم های رشته ای در زیر پیج باید از سرسیم یا وایرشو یا فیش استفاده شود. جنس سرسیم ها اغلب از مس با روکش قلع یا برنج است، این فیش ها از نظر شکل ظاهری دارای انواع مختلفی به شرح زیر است:
۱) حلقه ای (گرد) ۲) تیغه ای (U شکل)
۳) میله ای (وایرشو) ۴) کشویی (زبانه ای)
حلقه ای
برای قرار دادن سیم در زیر پیچ، روی شین از اتصال حلقه ای یا گرد استفاده می شود. مزیت این سرسیم در این است که اگر پیچ شل باشد، اتصال به راحتی جدا نمی شود. لازم به ذکر است که شل بودن اتصال موجب بالا رفتن مقاومت محل اتصال شده، در نتیجه منجر به گرم شدن و سوختن سیم ها می شود.
تیغه ای
از سرسیم تیغه ای یا U شکل برای قراردادن سیم در زیر پیچ، روی شین استفاده می شود. با این تفاوت که این سرسیم به راحتی در زیر پیچ قرار می گیرد یا از زیر پیچ جدا می شود.
میله ای
برای قرار دادن سیم های افشان مخابراتی و برق فشار ضعیف در زیر ترمینال های دستگاه یا تابلو برق سرسیم میله ای یا وایرشو به کار می رود. از فیش به صورت نر و ماده در بازار موجود است.
کشویی
برای اتصال سیم های افشان برق فشار ضعیف به کلیدهایی که محل اتصال سیم به آن ها مانند کلید کولر، زبانه ای است از سرسیم زبانه ای استفاده می شود. نمونه فیش به صورت نر و ماده در بازار موجود است.
نصب سرسیم
اتصال سیم ها به سر سیم ها به دو صورت لحیمی و پرسی صورت می گیرد.
سرسیم لحیمی
با توجه به اندازه سرسیم، روکش (عایق) سیم را جدا کرده بر روی فیش قرار داده سپس به کمک هویه و سیم لحیم مرغوب (۳۷% سرب- ۶۳% قلع) لحیم کاری کنید. در زمان لحیم کاری بایستی دقت کرد که روکش عایق سیم نسوزد.
سرسیم پرسی
در نصب این سرسیم از انبر پرس برای پرس کردن سر سیم به کار می رود.
پرس کردن سیم ها
جهت این نوع اتصالات، یک ابزار پرس کننده مورد نیاز است. از ابزارهایی با مصارف عمومی نیز می توان جهت این کار استفاده کرد. فشار وارده توسط یک مانع ثابت تنظیم می شود تا از اتصال کامل سیم و ترمینال اطمینان حاصل شود. سطح سیم فشرده شده تا از عدم وجود فضای خالی در آن اطمینان حاصل شود.
در صورتی که بخواهیم یک سیم افشان را به ترمینال وصل کنیم باید از سرسیم استفاده شود. قلع اندود کردن سر سیم توصیه نمی شود زیرا در این صورت در اثر فشار زیاد و لرزش اتصالات لحیم شده شل می شود.
دستور العمل پرس کردن سرسیم ها
- روکش عایق سرسیم را به اندازه مورد نیاز در می آوریم (لخت می کنیم). طول سیم لخت شده با توجه به نوع سرسیم متفاوت است (سرسیم دارای روکش عایق و بدون روکش عایق) در مورد سرسیم های دارای روکش عایق باید سیم داخل قسمت عایق سرسیم شود در صورتی که در سرسیم بدون عایق، باید عایق سیم با سرسیم فاصله داشته باشد. روش زیر در این رابطه باید مورد توجه قرار گیرد.
در صورت استفاده از سر سیم بدون روکش عایق، باید بین انتهای عایق سیم و سر سیم حدود یک میلی متر فاصله باشد. در صورتی که سر سیم دارای قطعه ای ضمیمه جهت کاهش تنش وارده بر آن باشد در این محل نصب می شود. در صورتی که از سر سیم دارای روکش عایق استفاده شود انتهای عایق سیم باید داخل عایق سر سیم قرار گیرد.
- سر سیم را در انتهای سیم قرار می دهیم برای هر سیم باید از سر سیم مناسب استفاده شود.
- به منظور پرس کردن سر سیم، باید از سوراخ مناسب دستگاه پرس استفاده شود.
- دستگاه پرس را تا محل رسیدن به نقطه توقف فشار می دهیم تنها با رسیدن به این نقطه توقف می توان از اتصال مناسب سر سیم به سیم اطمینان حاصل کرد.
- در مرحله آخر دستگاه پرس را باز کرده و از اتصال مناسب سیم و سر سیم اطمینان حاصل می کنیم.
ابزار پرس سر سیم و فیش ها
در اتصالات قابل جدا شدن می بایست از فیش یا ترمینال های مخصوص استفاده شود. اغلب اتصالاتی که در سیم کشی اتومبیل و دستگاه های الکتریکی وجود دارد از نوع جدا شدنی است که در این نوع سیم کشی ها، تعمیرات آسان است. برای اتصال فیش به سرسیم ها از دستگاه پرس استفاده می کنند.
دستورالعمل لحیم کاری سرسیم
برای سیم های نازک زمانی که امکان استفاده از روش پرس کردن وجود ندارد از روش لحیم کاری سرسیم استفاده می شود. به منظور داشتن یک اتصال الکتریکی و مکانیکی خوب باید سیم و سرسیم خوب سرد شده باشند
منبع : بابا ادیسون