حقوق مستمری بگیران بعد از فوت آن ها چگونه می شود؟
به نقل از وکیل ارث؛ بعد از فوت فرد در صورتیکه متوفی دارای حقوق مستمری ثابت باشد، تعدادی از وراث ایشان میتوانند از حقوق مستمری و بازنشستگی وی استفاده کنند. اختصاص حقوق بازنشستگی بعد از فوت به بازماندگان متوفی در حقیقت نشانه حمایتی است که سازمان تامین اجتماعی خود را موظف می داند از وراث فرد فوت شده انجام دهد. در حقیقت این یک اصل اساسی در همه قوانین بیمه‌ای است که قانونگذار از آن حمایت کرده است. در این مقاله سعی شده به شرایط کلی تعلق این حقوق به بازماندگان و سهم مستمری هریک اشاره ای گذرا گردد. همراهمان باشید.
شرایط کلی تعلق حقوق مستمری به بازماندگان
بازماندگان متوفایی که دارای یکی از حالات و شرایط زیر باشد میتواند را دریافت کنند:
- در صورتیکه متوفی، بازنشسته شده و دارای بیمه باشد، بازماندگان حقوق مستمری او رادریافت خواهند کرد.
- در صورتیکه فرد فوت شده، مستمری بگیر از کارافتاده باشد.
- در صورت فوت بیمه‌شده‌ای که در ده سال آخر حیات خود حداقل حق بیمه یکسال کار را در آخرین سال زندگی خود پرداخت نموده باشد.
- در صورت فوت بیمه‌شده‌ای که در ده سال آخر زندگی خود حداقل حق بیمه یکسال کار، مشروط بر اینکه ظرف آخرین سال حیات، حق بیمه 90 روز کار را پرداخت کرده باشد.
- بیمه‌شدگان تحت پوشش قانون تأمین اجتماعی که قبل از تصویب این ماده واحده فوت شوند و به هر دلیلی در مورد آنان تاکنون مستمری برقرار نشده باشد، حسب مورد مشمول شرایط مقرر در این بند یا تبصره 2 هستند.
- اگر بیمه شده شرایط مقرر در این بند را دارا نباشد ولی حداقل 20 سال کامل حق بیمه مقرر را قبل از فوت پرداخت نموده باشد، بازماندگان او از مستمری وی برخوردار خواهند شد.
نکته: در تعیین متوسط مزد یا حقوق ماهانه مشمولان این تبصره برای محاسبه میزان مستمری، تبصره ماده 77 قانون تأمین اجتماعی ملاک عمل قرار می‌گیرد.
- در صورتی که بیمه‌شده‌ای بین ده تا بیست سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته‌باشد فوت نماید، به وراث او به نسبت سنوات پرداخت حق بیمه و بدون الزام به رعایت ماده (111) قانون تأمین اجتماعی و به نسبت سهام مقرر در ماده (83) همان قانون مستمری پرداخت میگردد.
- بیمه‌شده‌ای که از تاریخ تصویب این قانون یا بعد از آن فوت میشود، اگر سابقه پرداخت حق بیمه از یک سال تا ده سال را دارا باشد به وراث او در ازاء هر سال سابقه پرداخت حق بیمه، غرامتی معادل یک ماه حداقل دستمزد کارگرعادی در زمان فوت به طور یکجا و به نسبت سهام مقرر در ماده(83) قانون تأمین اجتماعی پرداخت می گردد.
- در مواردی که بیمهشده بر اثر حوادث ناشی از کار یا بیماری‌های حرفه‌ای فوت کند، حقوق مستمری به بازماندگان او تعلق خواهد گرفت.
- هرگاه مستمری‌بگیر بازنشسته یا ازکارافتاده به مدت شش ماه، مستمری بازنشستگییا ازکارافتادگی کلی خود را مطالبه نکند، بازماندگان دارای شرایط او حق دارند موقتاً مستمری و یا حقوق وظیفه قانونی خود را تقاضا و دریافت کنند.
- درصورتی که معلوم شود شخص مذکور در حال حیات است وضع مستمری او به حالت اول اعاده میگردد. بازنشستگان کلیه صندوقهای بازنشستگیکشور نیز مشمول این تبصره خواهند بود.
بازماندگانی که میتوانند حقوق مستمری از متوفی مرد را دریافت کنند
الف): همسر دائم بیمهشده متوفی، البته تا زمانیکه شوهر اختیار نکرده است.
ب): همسران که طبق نکاح دائم شوهر اختیار نموده‌اند در صورت فوت شوهر دومشان، مجدداً می توانند از حقوق مستمری شوهر اول خود استفاده نمایند.
ج): فرزندان متوفی، در صورتی که سن آنان کمتر از هجده سال تمام باشد و یا منحصراً به تحصیل اشتغال داشته باشند یا به علت بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 این قانون، قادر به کار نباشند.
د): از تاریخ تصویب این قانون، حقوق وظیفه و مستمری موضوع تبصره 2 ماده واحده قانون اجازه پرداخت وظیفه و مستمری وراث کارمندان مصوب آذر ماه 1338 در مورد وراث پسر متوفی تا پایان بیست سالگی و چنانچه به موجب مدارک مثبته در یکی از دانشگاهها یا مؤسسات آموزشی رسمی عالی مشغول تحصیل باشند تا پایان بیست و پنج سالگی قابل پرداخت خواهد بود.
ه): حقوق وظیفه سهم فرزندان و نوادگان اناث (دختر) کلیه مستخدمین وزاتخانه‌ها و مؤسسات و شرکتهای دولتی و شهرداری ها و همچنین سازمان های دولتی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است و مشمولین قانون استخدام نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و قانون تأمین اجتماعی که طبق قوانین و مقررات مربوطه برقرار شده یا بشود با رعایت کلیه قوانین و مقررات مورد عمل به شرط نداشتن شوهر و شغل هم قابل پرداخت میباشد.
چ): حقوق وظیفه سهم فرزندان و نوادگان اناث که براساس قوانین قبلی به علت رسیدن به سن مقرر قطع شده است به شرط آنکه شوهر و یا شغل نداشته باشند مشمول مقررات مذکور خواهد بود.
م): پدر و مادر متوفی در صورتی که اولاً تحت تکفل او بوده دوما سن پدر از شصت سال و سن مادر از پنجاه و پنج سال بیشتر باشد و یااینکه به تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 این قانون ازکارافتاده باشند و هیچگونه مستمری از سازمان دریافت ننمایند.
بازماندگانی که میتوانند حقوق مستمری از متوفی زن دریافت کنند
الف): شوهر مشروط بر اینکه اولاً تحت تکفل زن بوده ثانیاً سن او از شصت سال متجاوز باشد یا طبق نظر کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 این قانون ازکارافتاده بوده و در هرحال مستمری از سازمان دریافت نکند.
ب): فرزندان در صورت داشتن شرایط زیر از حقوق مادرشان که فوت شده است استفاده میکنند:
- پدر آنها در قید حیات نبوده یا واجد شرایط مذکور در بند اول این ماده باشد و از مستمری دیگری استفاده نکند.
- سن آنها کمتر از هجده سال تمام باشد و یا منحصراً به تحصیل اشتغال داشته باشند تا پایان تحصیل و یا به علت بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 این قانون قادر به کار نباشند.
ج): پدر و مادر دختری که فوت شده است، در صورتی که اولاً تحت تکفل او بوده ثانیاً سن پدر از شصت سال و سن مادر از پنجاه و پنج سال تجاوز کرده باشد و یا آنکه به تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 این قانون ازکارافتاده باشند و در هرحال مستمری از سازمان دریافت ندارند.
سهم مستمری هریک از بازماندگان چقدر میباشد؟
الف) میزان مستمری همسر بیمه شده متوفی معادل 50 درصد مستمری استحقاقی بیمهشده است و در صورتی که بیمه شده مرد دارای چند همسر دائم باشد مستمری به تساوی بین آنها تقسیم خواهد شد.
ب) میزان مستمری هر فرزند بیمه شده متوفی معادل 25 درصد مستمری استحقاقی بیمه شده میباشد و در صورتی که پدر و مادر (هردو را) را از دست داده باشد مستمری او دو برابر میزان مذکور خواهد بود.
ج) میزان مستمری هر یک از پدر و مادر متوفی معادل 20 درصد مستمری استحقاقی بیمه شده میباشد. مجموع مستمری بازماندگان بیمه شده متوفی نباید از میزان مستمری استحقاقی متوفی تجاوز نماید هرگاه مجموع مستمری از این میزان تجاوز کند باید سهم هر یک از مستمری بگیران به نسبت کاهش داده میشود و در این صورت اگر یکی از مستمری بگیران فوت شود یا فاقد شرایط استحقاقی دریافت مستمری گردد سهم بقیه آنان با توجه به تقسیم‌بندی مذکور در این ماده افزایش خواهد یافت و در هرحال بازماندگان بیمه شده از 100 درصد مستمری بازماندگان متوفی استفاده خواهند کرد.
د): در مورد بیمه شدگانی که دراثر هر نوع حادثه یا بیماری فوت شوند، عبارت است از مستمری که برای بیمه شده ازکارافتاده کلی حسب مورد برقرار میشود.
ه): هرگاه بیمهشده فوت کند هزینه کفن و دفن او از طرف سازمان تأمین خدمات درمانی پرداخت میگردد.
شرایط دریافت مستمری بازماندگان
- بیمه شده بازنشسته بوده باشد.
- بیمه شده از کار افتاده کلی شده باشد.
- بیمه شده‌ای که طی ده سال آخر زندگی خود دست‌کم حق بیمه یک سال کار را پرداخت کرده باشد به شرطی که در زمان آخرین سال عمر خویش حق بیمه ۹۰ روز کار را پرداخت کرده باشد.
چنانچه بیمه شده دارای این شرایط نبوده باشد اما به مدت بیست سال پیش از مرگ حق بیمه پرداخته باشد همچنان بازماندگان وی مستمری دریافت خواهند نمود.
- شخص بیمه شده در اثر حوادث ناشی از کار در کارگاه یا محل‌های مربوط به کارگاه و یا در زمان ماموریت کاری همچنین در اثر بیماری‌های حرفه‌ای و نجات سایر کارگران جان خویش را از دست بدهند، جهت برقراری مستمری مرگ دیگر شرایط ویژه‌ای نیاز نمی‌باشد.
تحت این شرایط بیمهشده در صورتیکه یک روز هم پیشینه پرداخت حق بیمه داشته باشد، بازماندگان وی حق دریافت مستمری دارند.
این اشخاص چنانچه بیمهشده تامین اجتماعی هم نبوده با صرف تحقق روابط کاری با کارگاه با تامین اجتماعی، بازماندگان ایشان حق دریافت مستمری خواهند داشت.
- نبایست کل مستمری بازماندگان از مستمری استحقاقی بیشتر گردد. چنانچه بیشتر شود، سهم هر کدام از مستمری بگیران به نسبت کاهش داده میشود.
- چنانچه مستمری بگیر بمیرد و یا شرایط سزاوار دریافت مستمری را نداشته باشد، سهم باقی‌مانده آنها افزایش خواهد یافت.
- چنانچه بیمهشده زن بوده باشد، فرزندان وی پس از مرگش تنها زمانی میتوانند از مستمری بازماندگان بهره ببرند که پدر ایشان زنده نباشد و یا خودش نیر در تکفل همسر بوده باشد و یا از تامین اجتماعی مستمری بگیر نباشد.
حقوق مستمری بگیران پس از فوت
حقوق مستمری بگیران بعد از فوت به بازماندگان پرداخت خواهد شد. چگونگی احتساب میزان حقوق مستمری بازماندگان مطابق با سال‌های پرداخت بیمه از طریق متوفی مشخص میگردد.
برابر با هر سال سابقه کار متوفی و پرداخت بیمه، به اندازه یک روز از حقوق ماهیانه متوفی پیش از مرگ، مستمری درنظر گرفته میشود.
برای مثال اگر متوفی بیست سال پیشینه خدمت داشته باشد، بازماندگان به میزان بیست روز از ماه حقوق دریافت میکنند. مقصود از حقوق ماهانه متوفی پیش از مرگ، متوسط حقوق ماهانه دو سال آخر پیش از مرگ است.
شایان ذکر است که چنانچه متوفی از پانزده سال کمتر سابقه خدمت داشته باشد، ملاک احتساب همان پانزده سال است.
برای مثال چنانچه پیشینه خدمت متوفی هفت سال بوده باشد، حقوق بازماندگان برابر با پانزده روز از ماه تعیین میشود و نیز حداکثر مقدار حقوق پرداختی به بازماندگان برابر با حقوق کامل متوفی در یک ماه (۳۰ روز) است.
در چه صورت حقوق مستمری بگیران قطع میشود؟
در گذشته اینگونه بوده است که اگر همسر متوفی پس از مرگ او دوباره ازدواج کند، مستمری او قطع خواهد شد. اما اکنون به موجب بند یک ماده ۴۸ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ و آیین نامه اجرایی مربوطه مصوب ۲۷ بهمن سال ۱۳۹۳ ازدواج دائم همسر یا همسران بیمه شدگان یا مستمری بگیران متوفی مانع استمرار در پرداخت مستمری فوت و سایر مزایای جانبی متعلق به آن ها نخواهد بود.
ضمنا اولاد پسر تا سن ۱۸ سالگی مشمول دریافت حقوق مستمری است و بعد از آن حقوق مستمری برای ایشان قطع خواهد شد.
با این‌حال چنانچه اولاد پسر مشغول به تحصیل باشند، تا سن ۲۵ سالگی مستمری قابل پرداخت است. همچنین اگر اولاد پسر به دلیل معلولیت یا بیماری بنابه تشخیص کمیسیون پزشکی نتواند کار کند، مستمری ایشان قطع نمی‌شود.
در مورد اولاد دختر، تا زمانیکه به عقد کسی در نیامده باشند و مشغول به کار نباشند، مشمول دریافت مستمری هستند. چنانچه فرزند دختر نکاح کند یا مشغول به کار باشد، حقوق مستمری او قطع میشود.
مراحل اداری برقراری مستمری بازماندگان
ورثه باید با تحویا مدارک ذیل به سازمان تأمین اجتماعی رجوع کند:
۱) فرم تقاضای وراث مبنی بر درخواست دریافت مستمری
۲) تاییدیه فوت صادره ازطریق سازمان ثبت احوال
۳) اصل و کپی مدارک شناسایی متوفی (اعم از شناسنامه و کارت ملی متوفی)
۴) اصل و کپی مدارک شناسایی ورثه (اعم از کلیه صفحات شناسنامه و کارت ملی ورثه)
۵) اصل و کپی سند رسمی ازدواج دائم همسر متوفی
۶) تاییدیه اشتغال به تحصیل جهت اولاد پسر بیشتر از ۱۸ سال
۷) اصل و کپی تاییدیه انحصار وراثت
نحوه تقسیم مستمری بین بازماندگان
حال بهتر است که مقدار مستمری و چگونگی تقسیم آن میان بازماندگان متوفی را بررسی کنیم. طبق آنچه که بهترین وکیل اصفهان بیان می کند به شرح زیر است:
- میزان مستمری قابل پرداخت ضمن مرگ مستمری بگیران بازنشسته و یـا از کار افتاده کلی، تحت عنوان مستمری اسـتحقاقی ایشان برداشت و دقیقا به اندازه سهم تعیین شده در قانون میان بازماندگان واجد شـرایط تقسیم خواهد شد.
- میزان مستمری همسر بیمه شده متوفی برابر است با ۵۰ درصد مستمری اسـتحقاقی بیمه شـده و درصورتی که بیمه شده مرد چند همسر دائم داشته باشـد، قانون حمایت خانواده مستمری به‌طور مساوی میان آنها تقسـیم خواهد شد.
- میـزان مستمری هـر ولد بیمه شده متوفی برابر است با ۲۵ درصد مستمری اسـتحقاقی بیمه شـده و درصورتی که پـدر و مادر را از دست داده باشد، سهم وی ۲ برابـر میـزان ذکر شده خواهد بود.
به عنوان مثال: در صورتی که مردی فوت کند و دارای همسر و ۳ دختر متاهل و یک دختر مجرد که در جایی مشغول به کار نباشد، مستمری شخص متوفی به زوجه و تنها دختر مجرد وی خواهد رسید. سهم همسر ۵۰ درصد و سهم دختر ۲۵ درصد میباشد و سایرین به صورت مساوی بینشان تقسیم خواهد شد.
نکته قابل توجه این است که در صورت ثابت شدن طلاق صوری دختر جهت گرفتن مستمری از پدر فوت شده، مستمری او به صلاحدید سازمان تامین اجتماعی قطع میگردد.
سهم دختر از حقوق پدر فوت شده
سهم هر کدام از دختران متوفی بیست و پنج درصد از مستمری استحقاقی است. اگر هم پدر و هم مادر دختران فوت شده باشند، این میزان دو برابر (۵۰٪) خواهد شد. همان‌گونه که در پیشتر گفتیم این مستمری تا زمانی که دختران به عقد کسی در نیامده باشند و شاغل نباشند پرداخت میشود.
سهم پسر از حقوق پدر فوت شده
به صورت کلی در ، سهم پسر دو برابر دختر است. ولی در مورد اخذ حقوق مستمری این‌طور نمی‌باشد. سهم پسر از مستمری استحقاقی عینا با دختر برابر است و معادل بیست و پنج درصد از مستمری استحقاقی میباشد. اگر هم پدر و هم مادر را از دست داده باشد، مستمری پسران پنجاه درصد میشود. لازم به یادآوری است که مستمری پسر تا سن ۱۸ سالگی است و در صورت اشتغال به تحصیل نهایتا تا ۲۵ سالگی ادامه خواهد یافت.
سهم همسر از مستمری متوفی
سهم همسر متوفی نیز پنجاه درصد مستمری استحقاقی میباشد. حال چنانچه مردی که فوت کرده چند همسر داشته باشد این مستمری به صورت تساوی میان ایشان تقسیم میشود.
با این‌حال همسر فقط به شرطی که ازدواج دائم کرده باشد مشمول مستمری خواهد شد و به همسر صیغه‌ای مستمری تعلق نخواهد گرفت.