نحوه اجرای مهریه از طریق دادگاه

مطالبه مهریه از طریق دادگاه یک فرآیند حقوقی پیچیده است که به زوجه امکان می دهد حق شرعی و قانونی خود را از زوج مطالبه کند. این مسیر عموماً زمانی انتخاب می شود که پیگیری از طریق اداره ثبت اسناد به نتیجه نرسیده باشد یا نیاز به ابزارهای قانونی قدرتمندتری مانند توقیف اموال، جلب یا ممنوع الخروجی باشد. آشنایی کامل با این روند، از ثبت دادخواست تا وصول نهایی مهریه، برای هر دو طرف دعوا حیاتی است. این راهنما با هدف تبیین گام به گام مراحل قانونی، ارائه اطلاعات دقیق و مستند و شفاف سازی ابهامات رایج، تدوین شده است.

مهریه به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زوجه، بلافاصله پس از جاری شدن عقد نکاح، به مالکیت وی درمی آید و زن می تواند هر زمان که بخواهد، آن را از همسر خود مطالبه کند. در نظام حقوقی ایران، این حق از پشتوانه شرعی و قانونی قوی برخوردار است و ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی صراحتاً بیان می دارد: به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. این مالکیت به زوجه اختیار کامل می دهد تا مهریه خود را مطالبه، بخشیده یا در آن تصرف کند.

موضوع مطالبه مهریه اغلب در شرایطی حساس و پر تنش مطرح می شود که زوجین با اختلافات خانوادگی مواجه هستند. این فرآیند، خصوصاً هنگامی که از طریق مراجع قضایی پیگیری می شود، شامل مراحل متعددی است که عدم آگاهی نسبت به آن ها می تواند به طولانی شدن روند و حتی تضییع حقوق یکی از طرفین منجر گردد. از این رو، درک صحیح از رویه های قانونی، مدارک مورد نیاز، هزینه ها و ابزارهای حقوقی موجود برای مطالبه مهریه از طریق دادگاه، برای تمامی ذی نفعان، از جمله زوجه، زوج و وکلای آن ها، از اهمیت بالایی برخوردار است.

مسیر مطالبه مهریه: از اجرای ثبت تا دادگاه

مطالبه مهریه در نظام حقوقی ایران، ممکن است از دو مسیر اصلی پیگیری شود: اداره اجرای ثبت اسناد و دادگاه خانواده. انتخاب هر یک از این مسیرها، بسته به شرایط پرونده، نوع مهریه، و وجود یا عدم وجود اموال قابل توقیف از سوی زوج، می تواند مزایا و معایب خاص خود را داشته باشد.

ضرورت مراجعه به دادگاه پس از اجرای ثبت

مطالبه مهریه عموماً با مراجعه به دفترخانه ای که عقد ازدواج در آن به ثبت رسیده است آغاز می شود. زوجه یا وکیل قانونی او می تواند با ارائه سند رسمی ازدواج، درخواست صدور اجراییه مهریه را مطرح کند. پس از صدور اجراییه، پرونده به اداره اجرای ثبت اسناد ارجاع داده می شود. در این مرحله، اداره ثبت تلاش می کند تا از طریق استعلام و شناسایی اموال زوج، نسبت به توقیف و وصول مهریه اقدام کند. با این حال، در بسیاری از موارد، پیگیری از این مسیر به دلایل مختلفی با دشواری مواجه شده و زوجه را ناگزیر از مراجعه به دادگاه خانواده می سازد. از جمله شرایطی که مراجعه به دادگاه ضروری می شود، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم وجود مال قابل توقیف در اجرای ثبت: اگر زوج هیچ گونه مال منقول یا غیرمنقولی که قابل شناسایی و توقیف از طریق اداره ثبت باشد، در اختیار نداشته باشد.
• نیاز به جلب زوج یا ممنوع الخروجی: در صورتی که زوجه قصد داشته باشد حکم جلب زوج را به دلیل عدم پرداخت مهریه یا ممنوع الخروجی وی را صادر کند، این اقدامات تنها پس از صدور رأی قطعی در دادگاه و در مرحله اجرای حکم امکان پذیر است.
• مهریه هایی که از طریق ثبت قابل پیگیری نیستند: برخی از انواع مهریه، مانند مهریه در عقد موقت غیررسمی یا مهریه هایی که نیاز به تعیین شاخص یا ارزیابی خاص دارند، ممکن است از طریق اداره ثبت به صورت کامل قابل پیگیری نباشند و نیاز به طرح دعوا در دادگاه داشته باشند.

مقایسه جامع: اجرای ثبت و دادگاه

مقایسه دو مسیر مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه می تواند به زوجه کمک کند تا با آگاهی بیشتری، مسیر مناسب برای پیگیری حق خود را انتخاب کند:

ویژگی	اجرای ثبت	دادگاه خانواده
سرعت	عموماً سریع تر در مراحل اولیه توقیف اموال مشخص	کندتر و طولانی تر به دلیل نیاز به مراحل دادرسی
هزینه	کمتر در مراحل اولیه (نیم عشر اجرایی در صورت وصول)	بالاتر (۳.۵ درصد از ارزش خواسته به عنوان هزینه دادرسی، امکان اعسار)
اختیارات	توقیف اموال ثبت شده، ممنوع الخروجی (محدود)	توقیف اموال (همراه با تامین خواسته)، جلب، ممنوع الخروجی، تقسیط مهریه، رسیدگی به اعسار زوج و زوجه
نیاز به مال مشخص	بیشتر نیازمند معرفی مال مشخص توسط زوجه یا استعلام های محدود	امکان استعلام جامع تر و اعمال فشار بیشتر حتی در صورت عدم شناسایی اموال اولیه

به طور خلاصه، در صورتی که زوج دارای اموال مشخص و ثبت شده ای باشد که بتوان به راحتی آن ها را توقیف کرد، مسیر اجرای ثبت می تواند کم هزینه تر و سریع تر باشد. اما در مواردی که اموال مشخصی وجود ندارد، زوج اقدام به پنهان کاری یا انتقال اموال کرده است، یا نیاز به اعمال ابزارهای حقوقی قوی تری مانند جلب وجود دارد، مراجعه به دادگاه خانواده اجتناب ناپذیر و کارآمدتر خواهد بود.

شرایط و مدارک لازم برای طرح دعوای مهریه در دادگاه

طرح دعوای مطالبه مهریه در دادگاه خانواده مستلزم رعایت شرایط و ارائه مدارک خاصی است. آماده سازی صحیح این الزامات، نقش کلیدی در تسریع روند رسیدگی و افزایش احتمال موفقیت در پرونده دارد.

صلاحیت دادگاه

دعوای مطالبه مهریه باید در دادگاه خانواده ای مطرح شود که محل اقامت خوانده (زوج) در حوزه قضایی آن قرار دارد. این اصل، موسوم به صلاحیت محلی، یکی از قواعد بنیادین دادرسی مدنی است. البته در برخی موارد خاص، مانند توقیف مال غیرمنقول، دادگاه محل وقوع ملک نیز می تواند صالح به رسیدگی باشد. در صورتی که محل اقامت زوج مشخص نباشد، دادگاه آخرین محل اقامت او یا دادگاه محل وقوع عقد ازدواج می تواند صلاحیت رسیدگی داشته باشد.

ثبت نام در سامانه ثنا

امروزه، کلیه مراحل قضایی از جمله ابلاغ اوراق قضایی، ارسال و دریافت لوایح، و پیگیری پرونده ها به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه ثنا (سامانه ثبت نام الکترونیکی قضایی) انجام می شود. لذا، ثبت نام زوجه و زوج در این سامانه و دریافت کد ثنا، پیش شرط ضروری برای طرح و پیگیری هرگونه دعوای حقوقی، از جمله مطالبه مهریه است. بدون ثبت نام در سامانه ثنا، امکان ابلاغ قانونی و پیشبرد پرونده وجود نخواهد داشت.

مدارک اصلی مورد نیاز

برای طرح دعوای مطالبه مهریه، زوجه باید مدارک زیر را تهیه و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه ارائه دهد:

• اصل شناسنامه و کارت ملی زوجه: برای احراز هویت خواهان.
• اصل یا رونوشت مصدق سند ازدواج: این سند، مهم ترین مدرک اثبات عقد نکاح و توافق بر مهریه است. رونوشت مصدق را می توان از دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده یا از اداره ثبت اسناد و املاک دریافت کرد.
• برگ عدم حصول سازش از اجرای ثبت (در صورت عدم موفقیت در مرحله ثبت): در مواردی که زوجه ابتدا از طریق اداره ثبت اقدام کرده و به دلیل عدم شناسایی اموال یا دلایل دیگر به نتیجه نرسیده است، این برگ نشان دهنده بن بست در مسیر اجرای ثبت و ضرورت مراجعه به دادگاه است.
• معرفی اموال احتمالی زوج (در صورت اطلاع): اگر زوجه از اموال منقول یا غیرمنقول زوج (مانند پلاک ثبتی ملک، شماره حساب بانکی، مشخصات خودرو، سهام و …) اطلاع دارد، باید مشخصات دقیق آن ها را به همراه دادخواست ارائه دهد. این امر به دادگاه در توقیف اموال و جلوگیری از انتقال آن ها کمک شایانی می کند.

مدارک اثبات اعسار از هزینه دادرسی

چنانچه زوجه توانایی پرداخت هزینه های دادرسی را نداشته باشد، می تواند همزمان با دادخواست مطالبه مهریه، درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز مطرح کند. برای اثبات اعسار، مدارک زیر لازم است:

• استشهادیه محلی و شهادت شهود: زوجه باید استشهادیه ای مبنی بر عدم تمکن مالی خود را که به امضای حداقل دو نفر شاهد معتبر و مطلع رسیده باشد، تهیه کند. این شهود باید در دادگاه نیز حاضر شده و به وضعیت مالی زوجه شهادت دهند.
• مدارک عدم تمکن مالی زوجه: هرگونه مدرکی که نشان دهنده عدم توانایی زوجه در پرداخت هزینه های دادرسی باشد (مانند گواهی بیکاری، فیش حقوقی کم، مدارک مربوط به بدهی ها و …) می تواند به اثبات اعسار کمک کند.

آماده سازی دقیق و کامل این مدارک، گام اول و بسیار مهم در فرآیند مطالبه مهریه از طریق دادگاه است و می تواند به روند سریع تر و مؤثرتر رسیدگی به پرونده کمک کند.

مراحل گام به گام اجرای مهریه از طریق دادگاه

اجرای مهریه از طریق دادگاه فرآیندی چند مرحله ای است که هر گام آن مستلزم رعایت تشریفات و قواعد حقوقی خاصی است. درک صحیح این مراحل برای تمامی طرفین دعوا ضروری است.

مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست

اولین گام عملی برای مطالبه مهریه از طریق دادگاه، مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. در این دفاتر، زوجه یا وکیل وی می تواند دادخواست مطالبه مهریه را ثبت نماید.

تنظیم دادخواست مطالبه مهریه

دادخواست مطالبه مهریه باید به صورت دقیق و مستند تنظیم شود. اجزای ضروری دادخواست شامل موارد زیر است:

• خواهان: مشخصات کامل زوجه (نام، نام خانوادگی، شماره ملی، نشانی).
• خوانده: مشخصات کامل زوج (نام، نام خانوادگی، شماره ملی، نشانی).
• خواسته: مطالبه مهریه به تعداد مشخص (در مورد سکه) یا مبلغ ریالی آن به نرخ روز (در مورد وجه نقد)، همراه با محاسبه دقیق هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت وجود).
• شرح دادخواست: در این قسمت، باید به صراحت، اختصار و با استناد به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، وقوع عقد نکاح، میزان مهریه و عدم پرداخت آن توسط زوج توضیح داده شود. ذکر تاریخ عقد و شماره سند ازدواج الزامی است.

درخواست تامین خواسته

یکی از مهم ترین ابزارهای حقوقی در مرحله ابتدایی، درخواست تامین خواسته است. تامین خواسته به زوجه امکان می دهد تا قبل از صدور حکم نهایی و حتی پیش از ابلاغ رسمی دادخواست به زوج، نسبت به توقیف اموال وی اقدام کند. این اقدام حیاتی است تا از هرگونه انتقال یا پنهان کردن اموال توسط زوج برای فرار از پرداخت مهریه جلوگیری شود. پس از صدور قرار تامین خواسته، زوجه مکلف است ظرف ۱۰ روز از تاریخ صدور قرار، دادخواست اصلی مطالبه مهریه را نیز ثبت کند، در غیر این صورت قرار تامین خواسته لغو خواهد شد.

درخواست اعسار از هزینه دادرسی

چنانچه زوجه از تمکن مالی کافی برای پرداخت هزینه دادرسی (که معادل ۳.۵ درصد از ارزش مهریه مورد مطالبه است) برخوردار نباشد، می تواند همزمان با دادخواست اصلی، تقاضای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز مطرح کند. بخشنامه شماره ۱۴۱۷/۱۰ مورخ ۱۴۰۳/۰۲/۰۱ قوه قضاییه تصریح کرده است که در دعاوی مالی خانواده، دادگاه می تواند خواهان را موقتاً از تودیع هزینه دادرسی معاف کند. روند بررسی اعسار توسط دادگاه انجام شده و پس از احراز عدم تمکن مالی زوجه، وی از پرداخت هزینه ها معاف می گردد.

تشکیل پرونده و ارجاع به شعبه دادگاه خانواده

پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، پرونده به صورت الکترونیکی به دادگستری ارسال و پس از طی مراحل اداری، به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع داده می شود.

تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ به طرفین

شعبه مربوطه، وقت رسیدگی را تعیین و این وقت به همراه نسخه ای از دادخواست از طریق سامانه ثنا به هر دو طرف (زوجه و زوج) ابلاغ می شود. حضور در جلسات دادگاه برای هر دو طرف (شخصاً یا از طریق وکیل) از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا عدم حضور می تواند به صدور حکم غیابی یا تضییع حقوق منجر شود.

جلسه رسیدگی دادگاه

در جلسه رسیدگی، قاضی پس از استماع اظهارات خواهان و خوانده و بررسی مدارک ارائه شده، دلایل و مستندات را مورد ارزیابی قرار می دهد. در صورت لزوم، ممکن است از شهود نیز برای ادای شهادت دعوت به عمل آید.

صدور حکم

پس از بررسی های لازم، دادگاه حکم محکومیت زوج به پرداخت مهریه (سکه یا معادل ریالی آن به نرخ روز) را صادر می کند. این حکم پس از طی مراحل تجدیدنظرخواهی (ظرف ۲۰ روز) و فرجام خواهی (ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رای تجدید نظر) قطعیت می یابد.

مرحله اجرا: صدور اجراییه

پس از قطعیت حکم، زوجه باید به واحد اجرای احکام دادگستری مراجعه و درخواست صدور اجراییه کند. اجراییه، سندی رسمی است که به موجب آن، از زوج خواسته می شود نسبت به پرداخت مهریه اقدام کند.

توقیف اموال زوج

در این مرحله، زوجه می تواند با معرفی اموال منقول و غیرمنقول زوج، درخواست توقیف آن ها را مطرح کند. این اموال می تواند شامل پلاک ثبتی ملک، شماره حساب بانکی، سهام، خودرو، و حتی بخشی از حقوق کارمندی باشد. دادگاه از مراجع ذی صلاح مانند بانک مرکزی، اداره راهور، و اداره ثبت اسناد استعلامات لازم را انجام داده و نسبت به توقیف اموال اقدام می کند. در مورد حقوق کارمندی، توقیف یک چهارم یا یک سوم از حقوق ماهانه (بسته به وجود یا عدم وجود افراد تحت تکفل) امکان پذیر است.

بررسی اعسار زوج و تقسیط مهریه

اگر زوج توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کند. در این مرحله، دادگاه وضعیت مالی و شغلی زوج را با کمک شهود و مدارک مالی وی (مانند لیست دارایی ها، درآمد و بدهی ها) بررسی می کند. در صورت احراز اعسار زوج، دادگاه مهریه را به صورت قسط بندی شده تعیین می کند که شامل یک پیش پرداخت (معمولاً چند سکه) و اقساط ماهانه یا دوره ای خواهد بود. بخشنامه جدید قوه قضاییه (۱۳۹۷/۷/۲۲) بر لزوم تعدیل اقساط، خصوصاً در زمان افزایش قیمت سکه، با توجه به وسع واقعی زوج تاکید دارد.

امکان جلب زوج (بازداشت)

یکی از مهم ترین ابزارهای قانونی برای وصول مهریه، امکان جلب و بازداشت زوج است. این امکان در حال حاضر فقط تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی یا معادل ریالی آن وجود دارد. به این معنی که اگر زوج قادر به پرداخت ۱۱۰ سکه یا اقساط مربوط به آن نباشد و اعسار وی نیز رد شود، زوجه می تواند درخواست جلب او را از دادگاه بخواهد. پس از پرداخت این میزان، امکان جلب برای مازاد ۱۱۰ سکه وجود نخواهد داشت و زوجه باید از طریق معرفی اموال اقدام به وصول مابقی مهریه کند.

ممنوع الخروج کردن زوج

زوجه همچنین می تواند درخواست ممنوع الخروج کردن زوج را از طریق دادگاه مطرح کند. این اقدام نیز پس از صدور حکم قطعی مهریه و در مرحله اجرا قابل پیگیری است. ممنوع الخروجی تا زمان پرداخت مهریه یا ارائه تضمین کافی از سوی زوج ادامه خواهد داشت و با پرداخت دین یا توافق طرفین، رفع می شود.

انواع مهریه و تاثیر آن در روند اجرا

مهریه انواع مختلفی دارد که هر یک از آن ها تأثیر متفاوتی بر روند اجرایی و حقوقی مطالبه مهریه می گذارد. درک این تفاوت ها برای طرفین دعوا و وکلای آن ها ضروری است.

مهریه عندالمطالبه

«مهریه عندالمطالبه» به این معناست که زوجه هر زمان که بخواهد، می تواند تمام مهریه خود را از زوج مطالبه کند و زوج مکلف به پرداخت آن است. در این نوع مهریه، نیازی به اثبات توانایی مالی زوج نیست و صرف مطالبه زوجه، تکلیف پرداخت را بر عهده زوج قرار می دهد. اگر زوج توانایی پرداخت یکجا را نداشته باشد، می تواند درخواست اعسار و تقسیط مهریه را از دادگاه بخواهد. حق حبس زوجه نیز در مورد مهریه عندالمطالبه مطرح می شود؛ یعنی زوجه می تواند تا زمانی که مهریه به او تسلیم نشده، از ایفای وظایف زناشویی امتناع کند، مشروط بر اینکه تا قبل از انجام اولین تمکین، این حق را اعمال نماید.

مهریه عندالاستطاعه

«مهریه عندالاستطاعه» با عندالمطالبه تفاوت های اساسی دارد. در این نوع مهریه، زوجه تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که توانایی مالی زوج را برای پرداخت مهریه در دادگاه اثبات نماید. به عبارت دیگر، بار اثبات استطاعت مالی زوج بر عهده زوجه است. مهم ترین تفاوت های این مهریه با عندالمطالبه عبارتند از:

• عدم امکان جلب و ممنوع الخروجی: در مهریه عندالاستطاعه، امکان جلب زوج یا ممنوع الخروجی وی به دلیل عدم پرداخت مهریه وجود ندارد.
• عدم امکان حق حبس: زوجه در این حالت، حق حبس ندارد و نمی تواند به دلیل عدم دریافت مهریه، از تمکین خودداری کند.
• تقسیط مهریه: در صورت اثبات استطاعت زوج، دادگاه می تواند مهریه را به صورت اقساطی تعیین کند.

انواع مال مهریه

مهریه می تواند به اشکال مختلفی تعیین شود که هر یک دارای نکات حقوقی خاصی است:

• مال غیرمنقول (ملک، آپارتمان): اگر مهریه به صورت ملک یا آپارتمان تعیین شود، باید پلاک ثبتی و مشخصات دقیق ملک در سند ازدواج قید گردد. در صورت عدم انتقال، زوجه می تواند دعوای الزام به تنظیم سند رسمی را مطرح کند. لازم به ذکر است که اگر ملک به نام خود زوج نباشد، باید امضای مالک (مثلاً پدر زوج) نیز در سند ازدواج برای تضمین انتقال، اخذ شود.
• وجه نقد: مهریه وجه نقد به نرخ روز محاسبه می شود. ملاک محاسبه، نرخ روز پرداخت مهریه توسط زوج است، نه تاریخ عقد یا تاریخ اقامه دعوا. این امر به دلیل حفظ ارزش مهریه در برابر تورم صورت می گیرد.
• سکه: مهریه سکه (تمام بهار آزادی، نیم سکه، ربع سکه یا سکه امامی) رایج ترین نوع مهریه است. نحوه محاسبه و پرداخت آن نیز تحت تأثیر نوسانات قیمت سکه قرار دارد و دادگاه در زمان صدور حکم و قسط بندی، این نوسانات را مد نظر قرار می دهد.
• عقد موقت: در عقد موقت، مهریه از شرایط صحت عقد است. مطالبه مهریه در عقد موقت نیز امکان پذیر است؛ اما اگر صیغه نامه به صورت رسمی ثبت نشده باشد، پیگیری آن از طریق اداره ثبت ممکن نیست و صرفاً از طریق دادگاه قابل مطالبه خواهد بود.

با توجه به تنوع انواع مهریه و تأثیر آن ها بر روند قانونی، آگاهی از جزئیات هر یک و مشاوره با متخصصان حقوقی برای انتخاب بهترین استراتژی مطالبه، حائز اهمیت فراوان است.

مستثنیات دین در پرونده مهریه (اموال غیرقابل توقیف)

یکی از مفاهیم کلیدی در فرآیند اجرای مهریه و توقیف اموال زوج، مفهوم مستثنیات دین است. مستثنیات دین به اموالی اطلاق می شود که حتی در صورت بدهکار بودن فرد، نمی توان آن ها را توقیف یا فروخت تا دین پرداخت شود. این مفهوم با هدف حمایت از حداقل های زندگی محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی در قانون پیش بینی شده است. ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی به تفصیل به این موضوع پرداخته است.

بر اساس ماده ۲۴ قانون مذکور، اموال زیر جزو مستثنیات دین محسوب می شوند و قابل توقیف برای مهریه نیستند:

• منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکومٌ علیه در حالت اعسار او باشد: این بند به معنای آن است که یک منزل مسکونی متناسب با وضعیت عرفی و اجتماعی زوج، در صورت اعسار وی، قابل توقیف نیست. تشخیص شأن بر عهده دادگاه است که با در نظر گرفتن موقعیت اجتماعی، تحصیلی، شغل و تعداد افراد خانواده زوج صورت می گیرد. اگر زوج بیش از یک منزل مسکونی داشته باشد یا ارزش منزل او به حدی باشد که فراتر از شأن عرفی اوست، مازاد بر آن قابل توقیف خواهد بود.
• اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکومٌ علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است: این اثاثیه شامل لوازم ضروری زندگی روزمره است و از توقیف مصون می ماند. لوازمی که جنبه تجملاتی دارند یا بیش از نیاز ضروری هستند، جزو مستثنیات دین محسوب نمی شوند.
• آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم ٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود: مقدار معقولی از مواد غذایی و مایحتاج روزمره که برای گذران زندگی در یک دوره زمانی مشخص لازم است، قابل توقیف نیست.
• کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آن ها: این مورد برای افرادی مانند دانشجویان، اساتید، پژوهشگران و وکلا کاربرد دارد که کتاب ها و ابزارهای مرتبط با حرفه و تخصص آن ها برای امرار معاش و فعالیت علمی ضروری است. البته باید متناسب با شأن آن ها باشد و جنبه کلکسیونی یا تجاری نداشته باشد.
• وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آن ها و افراد تحت تکفلشان لازم است: ابزارهایی مانند ماشین آلات کشاورزی کوچک، ابزار کار یک تعمیرکار، یا وسایل یک خیاط که برای کسب درآمد و تأمین معاش زوج ضروری است، قابل توقیف نیستند.
• تلفن مورد نیاز مدیون: یک خط تلفن و گوشی تلفن همراه که برای ارتباطات ضروری و شغلی زوج لازم است، قابل توقیف نیست.
• مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد: مبلغ ودیعه یا پول پیش اجاره مسکن، در صورتی که برای اجاره یک خانه ضروری و متناسب با شأن زوج باشد و عدم وجود آن منجر به عسر و حرج وی شود، قابل توقیف نخواهد بود.

شناسایی و اعتراض به توقیف مستثنیات دین، حق قانونی زوج است. در صورتی که زوجه نسبت به توقیف هر یک از اموال فوق اقدام کند، زوج می تواند با ارائه مستندات و شهادت شهود، به دادگاه یا واحد اجرای احکام اعتراض کرده و درخواست رفع توقیف از آن اموال را بنماید. دادگاه پس از بررسی، در خصوص مستثنیات دین بودن یا نبودن اموال، تصمیم گیری خواهد کرد.

نکات حقوقی و عملی مهم

مطالبه مهریه از طریق دادگاه، جنبه های حقوقی و عملی فراوانی دارد که آگاهی از آن ها می تواند به طرفین کمک شایانی کند.

اهمیت مشاوره با وکیل متخصص

پرونده های مهریه اغلب پیچیده هستند و شامل جزئیات حقوقی و رویه های قضایی متعددی می شوند. حضور یک وکیل متخصص در امور خانواده و مهریه می تواند روند دادرسی را به میزان قابل توجهی تسریع و تسهیل کند. وکیل با اشراف به قوانین، تنظیم صحیح دادخواست، ارائه مستندات لازم و دفاع مؤثر، از تضییع حقوق موکل خود جلوگیری کرده و بهترین راهکارها را برای وصول مهریه یا دفاع از دعوای مطالبه آن ارائه می دهد. همچنین، وکیل می تواند در شناسایی اموال زوج، پیگیری استعلامات و انجام صحیح مراحل اجرایی، نقش حیاتی ایفا کند.

تاثیر فوت زوج بر مهریه

مهریه یک دین و بدهی بر عهده زوج است. در صورت فوت زوج، مهریه زوجه از ترکه متوفی (اموال به جا مانده از او) قابل مطالبه است. زوجه در این حالت، مانند سایر طلبکاران، می تواند با مراجعه به شورای حل اختلاف (در صورت مهریه کمتر از ۲۰ میلیون تومان) یا دادگاه خانواده، درخواست مطالبه مهریه را مطرح کند و مهریه خود را از سهم الارث سایر وراث دریافت نماید. در این شرایط، مهریه به نرخ روز تا تاریخ فوت زوج محاسبه می شود و زوجه نیازی به پرداخت هزینه دادرسی نخواهد داشت.

ملاک محاسبه نرخ مهریه

ملاک محاسبه نرخ مهریه، به ویژه در مورد مهریه های وجه نقد، «نرخ روز پرداخت» است، نه نرخ روز اقامه دعوی یا تاریخ عقد. این اصل برای حفظ قدرت خرید مهریه و جلوگیری از تضییع حقوق زوجه در شرایط تورمی است. برای اطلاع از نرخ روز مهریه (مانند سکه یا وجه نقد)، می توان از شاخص های اعلامی توسط بانک مرکزی یا قوه قضاییه استفاده کرد.

فرار از دین مهریه

فرار از دین به معنای انتقال اموال توسط زوج به قصد عدم پرداخت مهریه است. اگر زوج، پس از مطالبه مهریه یا حتی پیش از آن، با علم به اینکه بدهکار مهریه است، اموال خود را به نام دیگران منتقل کند تا از دسترس زوجه خارج شود، این عمل می تواند به عنوان «فرار از دین» تلقی شود. اثبات فرار از دین نیازمند شواهد و مدارک کافی است و در صورت اثبات، دادگاه می تواند حکم به ابطال معاملات صوری و توقیف مجدد اموال صادر کند. البته اثبات این موضوع که انتقال اموال به قصد فرار از دین بوده، امری دشوار است و به خصوص اگر انتقال پیش از طرح هرگونه دعوایی صورت گرفته باشد، پیچیدگی بیشتری پیدا می کند.

نتیجه گیری

مطالبه مهریه از طریق دادگاه، یک فرآیند حقوقی ضروری و مهم برای تضمین حقوق مالی زوجه است که در قوانین جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده است. این مسیر، هرچند ممکن است پیچیدگی ها و مراحل خاص خود را داشته باشد، اما با آگاهی و اقدام صحیح، می تواند به وصول حق زوجه منجر شود. از انتخاب مسیر مناسب (اجرای ثبت یا دادگاه) گرفته تا تهیه مدارک لازم، ثبت دادخواست، توقیف اموال، و پیگیری مراحل اجرایی، تمامی گام ها نیازمند دقت و شناخت از رویه های قانونی هستند.

توجه به نکات کلیدی مانند اهمیت تامین خواسته برای جلوگیری از فرار از دین، شناخت مستثنیات دین برای جلوگیری از توقیف اموال غیرقابل توقیف، و تفاوت های مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، نقش محوری در پیشبرد موفقیت آمیز پرونده دارد. همچنین، با توجه به حساسیت و تخصصی بودن دعاوی خانواده، توصیه می شود طرفین حتماً از مشاوره و راهنمایی یک وکیل متخصص بهره مند شوند. وکیل می تواند با ارائه راهکارهای حقوقی متناسب با شرایط هر پرونده، از تضییع حقوق و طولانی شدن بی مورد فرآیند دادرسی جلوگیری کند.

در نهایت، پیگیری مهریه به شیوه قانونی و با حفظ آرامش، نه تنها به احقاق حق منجر می شود، بلکه از بروز تنش های بیشتر و تصمیمات شتاب زده که می تواند بر آینده فردی و خانوادگی تأثیر منفی بگذارد، جلوگیری خواهد کرد. بنابراین، با اتکا به دانش حقوقی و بهره گیری از کمک متخصصان، می توانید این مسیر را با اطمینان بیشتری طی کنید.