چند سکه به زن تعلق میگیرد

به طور کلی، هر میزان سکه ای که در سند ازدواج به عنوان مهریه زن تعیین و ثبت شده باشد، حق اوست و به زن تعلق می گیرد. اما در زمینه وصول و اجرای مهریه در سیستم حقوقی ایران، ضمانت اجراهای قانونی و سهولت مطالبه این حق متفاوت است. در حال حاضر، مطابق با ماده 22 قانون حمایت خانواده، تنها تا سقف 110 سکه تمام بهار آزادی مشمول ضمانت اجرای حبس و توقیف اموال می شود و مابقی مهریه، در صورت اثبات توانایی مالی مرد، به صورت قسطی قابل مطالبه است.

مهریه به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد نکاح، همواره موضوعی پربحث و پرابهام در جامعه و نظام حقوقی ایران بوده است. این حق که ریشه در آموزه های فقه اسلامی و قوانین مدنی دارد، تضمینی برای جایگاه و امنیت مالی زن در طول زندگی مشترک و پس از آن تلقی می شود. با این حال، پرسش های متعددی پیرامون ماهیت، میزان، نحوه مطالبه و ضمانت های اجرایی آن وجود دارد که افراد بسیاری، اعم از زوجین، خانواده ها و حتی دانشجویان حقوق را با چالش مواجه می سازد.

تغییرات اجتماعی و اقتصادی، نوسانات نرخ سکه و طرح های پیشنهادی برای اصلاح قوانین مهریه (همچون «قانون جدید مهریه 14 سکه» که بحث های فراوانی را به دنبال داشته است)، بر پیچیدگی این موضوع افزوده و ضرورت ارائه یک راهنمای جامع و شفاف را بیش از پیش نمایان می سازد. در این محتوا، تلاش می شود تا با رویکردی تخصصی اما قابل فهم برای عموم، ابعاد مختلف مهریه در قوانین ایران، از لحظه تعیین تا فرآیند وصول، مورد بررسی دقیق قرار گیرد. هدف، نه تنها پاسخگویی به این سوال کلیدی است که «چند سکه به زن تعلق می گیرد؟» بلکه ارائه درکی عمیق از تفاوت های میان مهریه تعیین شده و مهریه قابل اجرا، حقوق و تکالیف زوجین و مسیرهای قانونی پیش رو می باشد.

مفهوم مهریه: حق قانونی زن در ازدواج

مهریه، که در اصطلاح حقوقی به آن «صداق» یا «مهر» نیز گفته می شود، مالی است که مرد در هنگام عقد ازدواج (دائم یا موقت) به زن می پردازد یا متعهد به پرداخت آن می شود. این حق، بر اساس آیه قرآن کریم و فقه اسلامی، به عنوان نمادی از صداقت مرد در تشکیل زندگی مشترک و تعهد وی به تأمین بخشی از نیازهای مالی زن شناخته شده است. مهریه به محض جاری شدن صیغه عقد، به مالکیت زن درمی آید و او می تواند هر زمان که بخواهد، تمام یا قسمتی از آن را مطالبه کند.

بر اساس قانون مدنی ایران، سه نوع مهریه اصلی وجود دارد که بسته به شرایط عقد و توافق زوجین، تعیین می گردد:

1. مهرالمسمی: این رایج ترین نوع مهریه است و به مالی گفته می شود که در زمان عقد ازدواج با توافق کامل زوجین، مقدار و جنس آن مشخص و در سند ازدواج ثبت می گردد. مهرالمسمی می تواند شامل سکه، طلا، وجه نقد، املاک، یا هر مال مشروع دیگری باشد که قابلیت تملک و ارزش مالی داشته باشد.
2. مهرالمثل: در مواردی که در عقد دائم، مهریه اصلاً تعیین نشده باشد یا شرایط تعیین آن صحیح نباشد (مثلاً مهریه مال غیر باشد و مالک رضایت ندهد)، اگر بین زوجین نزدیکی واقع شود، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. مهرالمثل بر اساس وضعیت اجتماعی، خانوادگی، تحصیلات، زیبایی و سایر اوصاف زن، همچنین عرف و عادت اقران و امثال او توسط دادگاه تعیین می شود.
3. مهرالمتعه: این نوع مهریه در شرایطی مطرح می شود که در عقد دائم، مهریه تعیین نشده باشد و قبل از نزدیکی، طلاق اتفاق بیفتد. در این صورت، مرد باید مبلغی را به عنوان مهرالمتعه به زن بپردازد. تعیین مهرالمتعه نیز بر اساس وضعیت مالی و توانایی مرد توسط دادگاه انجام می گیرد.

در هر دو نوع عقد دائم و موقت، تعیین مهریه دارای اهمیت حقوقی بالایی است. در عقد دائم، مهریه عنصری اختیاری اما بسیار مرسوم است که عدم ذکر آن به صحت عقد خللی وارد نمی کند، اما زن را مستحق مهرالمثل یا مهرالمتعه می سازد. اما در عقد موقت (متعه)، تعیین مهریه شرط صحت عقد است و بدون آن، عقد باطل خواهد بود.

تفاوت های مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

یکی از مهم ترین دسته بندی ها در بحث مهریه، تفاوت میان مهریه «عندالمطالبه» و «عندالاستطاعه» است که بر نحوه و زمان مطالبه آن تأثیر مستقیم دارد:

1. مهریه عندالمطالبه:

   اکثر مهریه ها در ایران به صورت عندالمطالبه تعیین می شوند. این بدان معناست که زن می تواند در هر زمان، حتی در طول زندگی مشترک، مهریه خود را از همسرش مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت آن است. در صورت مطالبه، مرد مکلف به پرداخت فوری مهریه است، مگر اینکه تقاضای اعسار (ناتوانی مالی) نماید. در این حالت، بار اثبات ناتوانی مالی بر عهده مرد است. مهریه عندالمطالبه، قید و شرطی برای پرداخت ندارد و حق زن به محض عقد محقق می شود.

2. مهریه عندالاستطاعه:

   در این نوع مهریه، پرداخت آن منوط به توانایی مالی مرد است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه را مطالبه کند که ثابت شود مرد توانایی مالی پرداخت آن را دارد. در این شرایط، بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن خواهد بود، برخلاف مهریه عندالمطالبه که مرد باید اعسار خود را اثبات کند. مهریه عندالاستطاعه کمتر رایج است و در سند ازدواج باید به صراحت قید شود. این نوع مهریه با هدف کاهش فشار بر مردان در شرایط اقتصادی دشوار و جلوگیری از زندانی شدن آن ها طراحی شده است، اما ممکن است فرآیند مطالبه را برای زن پیچیده تر کند.

مثال: فرض کنید مهریه زنی 200 سکه عندالمطالبه باشد. زن می تواند در هر زمان آن را درخواست کند. اگر مرد توان پرداخت فوری نداشته باشد، باید اعسار خود را ثابت کند و دادگاه مهریه را تقسیط می کند. اما اگر مهریه همین 200 سکه عندالاستطاعه باشد، زن باید ابتدا در دادگاه ثابت کند که مرد اموال یا درآمدی برای پرداخت مهریه دارد تا بتواند آن را مطالبه کند.

تعیین مهریه: آیا سقفی برای میزان سکه وجود دارد؟

بر اساس قوانین مدنی ایران، در زمان جاری شدن صیغه عقد، زوجین این اختیار را دارند که هر میزان مال مشروعی را، از جمله هر تعداد سکه بهار آزادی یا هر مال باارزش دیگری، به عنوان مهریه تعیین کرده و در سند ازدواج به ثبت برسانند. قانونگذار در مرحله تعیین مهریه، سقفی برای میزان آن قائل نشده است. به عبارت دیگر، محدودیتی برای تعداد سکه ای که می تواند در عقدنامه به عنوان مهریه زن ثبت شود، وجود ندارد و زوجین بر اساس توافق و رضایت طرفین، می توانند هر تعدادی را توافق کنند. همین انعطاف پذیری است که مهریه های با تعداد بالا (مانند 313، 500، 1000 یا حتی بیشتر سکه) را در جامعه ایران مشاهده می کنیم.

دلایل متعددی برای تعیین مهریه های بالا وجود دارد که ریشه در عرف، فرهنگ، و گاهی باورهای اجتماعی دارد. برخی از این دلایل عبارتند از:

• پشتوانه مالی برای زن: در بسیاری از فرهنگ ها، مهریه به عنوان یک پشتوانه مالی برای زن در نظر گرفته می شود که در صورت بروز مشکلات در زندگی مشترک یا طلاق، بتواند از آن بهره مند شود.
• تضمین زندگی مشترک: برخی خانواده ها بر این باورند که مهریه بالا می تواند مانعی برای مرد در تصمیم گیری عجولانه برای طلاق باشد و به پایداری زندگی مشترک کمک کند.
• ارتقای جایگاه اجتماعی: در برخی جوامع، میزان مهریه می تواند نشان دهنده جایگاه اجتماعی و اقتصادی خانواده عروس یا میزان احترام و ارزش قائل شدن مرد برای همسرش باشد.
• عرف و سنت: گاهی تعیین مهریه های بالا صرفاً از عرف جامعه پیروی می کند و جنبه عملی آن در زمان عقد کمتر مورد توجه قرار می گیرد.

با این حال، نکته حائز اهمیت این است که تفاوت فاحشی میان مهریه تعیین شده و مهریه قابل اجرا و وصول وجود دارد. در حالی که برای تعیین مهریه سقفی نیست، برای ضمانت های اجرایی آن محدودیت هایی در نظر گرفته شده است که در بخش بعدی به تفصیل به آن می پردازیم.

سقف اجرایی مهریه: «چند سکه واقعاً قابل وصول است؟»

پاسخ به این سؤال، یکی از مهم ترین ابهامات در مورد مهریه است. در حالی که زن هر میزان مهریه که در سند ازدواج او تعیین شده باشد، مالک آن است، اما نحوه و میزان «اجرای» این حق از طریق دادگاه یا اداره ثبت، دارای محدودیت هایی قانونی است. این محدودیت ها عمدتاً به «ضمانت اجرا»های خاصی مانند حکم جلب یا توقیف اموال مربوط می شود و به هیچ وجه به معنای نادیده گرفتن اصل مهریه زن نیست.

قانون فعلی: ضمانت اجرای 110 سکه بهار آزادی

مهم ترین قانون در این زمینه، ماده 22 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 است که در تبصره الحاقی آن مقرر می دارد:

«چنانچه مهریه، بیشتر از یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی باشد، در خصوص مازاد، فقط با اثبات ملائت (توانایی مالی) زوج، امکان وصول وجود خواهد داشت.»

این ماده به وضوح بیان می کند که تا سقف 110 سکه تمام بهار آزادی، مهریه دارای ضمانت اجرای کامل قانونی است. معنای «ضمانت اجرا» در این زمینه شامل امکان توقیف اموال مرد و در صورت عدم شناسایی اموال یا امتناع از پرداخت، صدور حکم جلب (بازداشت) او خواهد بود. یعنی اگر مهریه زنی تا 110 سکه باشد و مرد آن را نپردازد، زن می تواند با طی مراحل قانونی، حکم جلب مرد را تا زمان پرداخت مهریه (یا تعیین تکلیف اقساط) بگیرد و اموال او را توقیف کند.

اما نحوه وصول مهریه مازاد بر 110 سکه چگونه است؟ این بخش همان طور که در ماده 22 قانون حمایت خانواده ذکر شده، نیازمند «اثبات ملائت زوج» است. این بدان معناست که مابقی مهریه (مازاد بر 110 سکه) همچنان حق زن محسوب می شود و مرد موظف به پرداخت آن است، اما زن برای وصول این بخش از مهریه خود، باید در دادگاه ثابت کند که مرد توانایی مالی (ملائت) پرداخت آن را دارد. در صورت اثبات توانایی مالی، دادگاه می تواند حکم به پرداخت این بخش از مهریه را نیز صادر کند که معمولاً به صورت اقساطی خواهد بود و حکم جلب برای این بخش از مهریه صادر نمی شود. البته، در شرایطی که مرد توانایی پرداخت این مازاد را داشته باشد اما از پرداخت آن امتناع ورزد، ممکن است تحت شرایط خاص، دادگاه تصمیمات دیگری بگیرد، اما اصل بر عدم صدور حکم جلب برای مازاد بر 110 سکه است.

مثال: فرض کنید مهریه زنی 300 سکه تمام بهار آزادی باشد.

• برای 110 سکه اول، زن می تواند مستقیماً از طریق دادگاه یا اداره ثبت اقدام کند و در صورت عدم پرداخت یا عدم شناسایی اموال، مرد ممکن است مشمول حکم جلب شود.
• برای 190 سکه باقیمانده (مازاد بر 110 سکه)، زن باید در دادگاه ثابت کند که مرد توانایی مالی پرداخت این مبلغ را دارد. در صورت اثبات، دادگاه حکم به پرداخت (غالباً تقسیط) این مقدار نیز خواهد داد، اما برای این بخش حکم جلب صادر نمی شود.

بررسی طرح قانون جدید مهریه 14 سکه: شایعه یا واقعیت؟

بحث قانون جدید مهریه 14 سکه یکی از موضوعاتی است که طی سال های اخیر به دفعات در رسانه ها و افکار عمومی مطرح شده و ابهامات زیادی را ایجاد کرده است. لازم به ذکر است که تا لحظه نگارش این مقاله در سال 1404، طرحی با عنوان قانون جدید مهریه 14 سکه که به طور کامل مهریه را به 14 سکه محدود کند و به تصویب نهایی مجلس و تأیید شورای نگهبان رسیده باشد، وجود ندارد و این موضوع در حد یک طرح پیشنهادی و بحث های کارشناسی در کمیسیون های مجلس باقی مانده است.

هدف اصلی این طرح (در صورت تصویب) محدود کردن سقف مهریه قابل مطالبه نیست، بلکه محدود کردن سقف ضمانت اجرای حبس و معافیت از حق ثبت است. به این معنا که:

1. احتمالاً برای مهریه های تا 14 سکه، حق ثبت (هزینه ای که در دفاتر ازدواج بابت ثبت مهریه دریافت می شود) بخشیده شود یا کاهش یابد. این اقدام با هدف تشویق زوجین به تعیین مهریه های کمتر و منطقی تر صورت می گیرد.
2. در صورت عدم پرداخت مهریه، حکم جلب یا بازداشت مرد، فقط تا سقف 14 سکه امکان پذیر باشد. این پیشنهاد به منظور کاهش تعداد زندانیان مهریه و جلوگیری از حبس افراد به دلیل ناتوانی در پرداخت مبالغ بالا ارائه شده است.

تفاوت با سقف 110 سکه: سقف 110 سکه مربوط به «اجرای مهریه از طریق توقیف اموال و حبس در صورت عدم توانایی اثبات اعسار» است. در حالی که طرح 14 سکه، صرفاً مربوط به «حبس» و «حق ثبت» بوده و اصل مهریه زن همچنان بر اساس میزان تعیین شده در عقدنامه باقی می ماند. به عبارتی، اگر این طرح تصویب شود، زن همچنان می تواند تمام مهریه خود را مطالبه کند، اما تنها برای 14 سکه از آن، حکم جلب صادر می شود و مابقی (تا 110 سکه یا بیشتر) از طریق توقیف اموال و اقساط (با اثبات توانایی مالی مرد برای مازاد بر 110 سکه) قابل وصول خواهد بود.

آیا این طرح شامل ازدواج های گذشته می شود؟ در صورت تصویب هرگونه قانون جدید در زمینه مهریه، اصل بر عدم عطف به ماسبق شدن قوانین است. یعنی قوانینی که به نفع متعهد (مرد) یا به ضرر متعهدله (زن) هستند، معمولاً شامل ازدواج هایی که قبل از تاریخ تصویب قانون صورت گرفته اند، نمی شوند. اما این موضوع نیز باید در متن نهایی قانون (در صورت تصویب) به صراحت ذکر گردد.

تا زمانی که این طرح به قانون تبدیل نشده و جزئیات اجرایی آن مشخص نگردیده است، ملاک عمل همان ماده 22 قانون حمایت خانواده (سقف 110 سکه برای ضمانت اجرای حبس) و سایر قوانین مربوط به مهریه می باشد. هرگونه اطلاعات دقیق تر نیازمند پیگیری مصوبات رسمی مجلس و شورای نگهبان است.

روند مطالبه مهریه: قدم به قدم

مطالبه مهریه در ایران از دو طریق اصلی امکان پذیر است: از طریق اداره ثبت اسناد رسمی و از طریق دادگاه خانواده. انتخاب هر روش، مزایا و معایب خاص خود را دارد و بسته به شرایط پرونده و دارایی های مرد، ممکن است یکی بر دیگری ارجحیت داشته باشد.

1. مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد رسمی

این روش به عنوان یک راهکار سریع تر و کم هزینه تر در مقایسه با دادگاه شناخته می شود، به خصوص اگر مرد دارای اموال منقول یا غیرمنقول (مانند ملک، خودرو، حساب بانکی) باشد که به نام او ثبت شده است. مراحل آن به شرح زیر است:

1. درخواست صدور اجرائیه: زن با در دست داشتن اصل سند ازدواج به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده، مراجعه کرده و تقاضای صدور اجرائیه مهریه را مطرح می کند.
2. ابلاغ اجرائیه: اداره ثبت، اجرائیه را به مرد ابلاغ می کند و به او 10 روز فرصت می دهد تا مهریه را پرداخت کند یا اموال خود را معرفی نماید.
3. معرفی اموال و توقیف: در صورت عدم پرداخت یا عدم معرفی اموال، زن می تواند اموالی را که از مرد می شناسد (مانند حساب بانکی، سهام، خودرو، ملک) به اداره ثبت معرفی کرده تا توقیف شود.
4. مزایا:
   • سرعت بیشتر در فرآیند اجرا نسبت به دادگاه.
   • عدم نیاز به پرداخت هزینه دادرسی بالا در ابتدای کار.
   • امکان توقیف فوری اموال مرد.
5. معایب:
   • اداره ثبت نمی تواند حکم جلب صادر کند؛ این امر تنها در صلاحیت دادگاه است.
   • اگر مرد مالی به نام خود نداشته باشد یا اموال او ناشناس باشد، ادامه فرآیند در اداره ثبت دشوار شده و زن ناچار به مراجعه به دادگاه خواهد بود.
   • در برخی موارد، ممکن است اموالی که مرد معرفی می کند (مانند مستثنیات دین) قابل توقیف نباشد.

2. مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

این روش جامع تر است و در مواردی که مرد اموال مشخصی ندارد، امکان شناسایی اموال توسط دادگاه وجود دارد یا زن قصد دارد علاوه بر مهریه، سایر حقوق خود (مانند نفقه، اجرت المثل) را نیز مطالبه کند، مناسب تر است.

1. تقدیم دادخواست: زن با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه خانواده تقدیم می کند. در این دادخواست، میزان مهریه و خواسته زن (مطالبه و اجرای مهریه) مشخص می شود.
2. رسیدگی و صدور حکم: دادگاه به پرونده رسیدگی می کند. اگر مهریه عندالمطالبه باشد، مرد موظف به پرداخت است و می تواند دادخواست اعسار دهد. اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، زن باید توانایی مالی مرد را ثابت کند.
3. شناسایی و توقیف اموال: در صورت صدور حکم به نفع زن، دادگاه می تواند به درخواست زن، از طریق استعلام از نهادهایی مانند اداره ثبت اسناد، راهور، بانک مرکزی و سازمان بورس، اموال مرد را شناسایی و توقیف کند.
4. صدور حکم جلب: اگر مرد اموالی برای توقیف نداشته باشد و اعسار او نیز اثبات نشود یا او اقساط را پرداخت نکند (در مهریه های تا 110 سکه)، زن می تواند تقاضای صدور حکم جلب او را از دادگاه نماید.
5. مزایا:
   • امکان شناسایی گسترده تر اموال مرد توسط سیستم قضایی.
   • صلاحیت صدور حکم جلب.
   • امکان رسیدگی همزمان به سایر دعاوی مالی زن.
6. معایب:
   • فرآیند طولانی تر و زمان برتر نسبت به اداره ثبت.
   • نیاز به پرداخت هزینه دادرسی بر اساس میزان مهریه (در برخی موارد).

مدت زمان قانونی برای پرداخت مهریه پس از مطالبه

پس از مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت یا دادگاه، مرد فرصت مشخصی برای پرداخت دارد. اگر اجرائیه از طریق ثبت صادر شود، مرد 10 روز فرصت دارد. اگر از طریق دادگاه باشد و حکم صادر شود، مرد می تواند درخواست اعسار از پرداخت مهریه را بدهد. در صورتی که اعسار پذیرفته شود، دادگاه برای او اقساط تعیین می کند. اما اگر اعسار او پذیرفته نشود یا مرد اموالی برای پرداخت داشته باشد، باید فوراً مهریه را بپردازد، در غیر این صورت اموال او توقیف و در صورت لزوم حکم جلب صادر خواهد شد.

حقوق و دفاعیات مرد در قبال مهریه

در پرونده های مطالبه مهریه، مرد نیز دارای حقوق و دفاعیاتی است که می تواند برای تعدیل وضعیت خود یا پرداخت مهریه به صورت عادلانه تر از آن ها استفاده کند. آشنایی با این دفاعیات برای هر مردی که با مطالبه مهریه مواجه است، ضروری است.

1. دادخواست اعسار از پرداخت مهریه: شرایط و نحوه ارائه

«اعسار» به معنای ناتوانی مالی و عدم دسترسی به اموال و دارایی کافی برای پرداخت بدهی ها است. اگر مردی توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه خانواده تقدیم کند. شرایط و نحوه ارائه آن به شرح زیر است:

• شرایط: مرد باید واقعاً از نظر مالی ناتوان باشد و قادر به پرداخت یکجای مهریه نباشد. صرف عدم تمایل به پرداخت یا پنهان کردن اموال، اعسار محسوب نمی شود.
• نحوه ارائه: دادخواست اعسار باید ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ اجرائیه مهریه (از سوی ثبت یا دادگاه) به دادگاه خانواده ارائه شود. این دادخواست باید همراه با لیست اموال، دارایی ها، بدهی ها، و مشخصات دو شاهد باشد که قادر به شهادت در مورد عدم توانایی مالی مرد باشند.
• بار اثبات: بر اساس ماده 7 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، بار اثبات اعسار بر عهده مرد است. او باید مدارک و شواهد کافی برای اثبات ناتوانی مالی خود را به دادگاه ارائه دهد.

در صورتی که دادگاه اعسار مرد را بپذیرد، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند و مرد ملزم به پرداخت مهریه به صورت اقساط خواهد بود.

2. تقسیط مهریه: تعیین اقساط بر اساس توانایی مالی مرد

پس از پذیرش دادخواست اعسار، دادگاه با بررسی دقیق وضعیت مالی مرد (میزان درآمد، دارایی ها، بدهی ها و هزینه های ضروری زندگی)، میزان پیش پرداخت (اگر مرد توانایی پرداخت بخشی از مهریه را داشته باشد) و تعداد اقساط ماهانه را تعیین می کند. هدف از تقسیط، این است که مرد بتواند مهریه را بدون تحت فشار قرار گرفتن بیش از حد و بدون تحمل حبس، به تدریج پرداخت کند. اقساط تعیین شده باید متناسب با درآمد و وضعیت اقتصادی مرد باشد تا امکان پرداخت آن ها فراهم شود.

3. ممنوع الخروج شدن در پرونده مهریه

یکی از اقداماتی که زن می تواند برای وادار کردن مرد به پرداخت مهریه انجام دهد، درخواست ممنوع الخروجی مرد است. این درخواست هم می تواند از طریق اداره ثبت و هم از طریق دادگاه مطرح شود. اگر مرد ممنوع الخروج شود، تا زمانی که مهریه را پرداخت نکند یا تکلیف آن را در دادگاه مشخص ننماید (مثلاً اعسار او پذیرفته و اقساط تعیین شود)، اجازه خروج از کشور را نخواهد داشت. این اقدام برای مهریه هایی که تا سقف 110 سکه مشمول ضمانت اجرا هستند، بسیار مؤثر است.

4. تأثیر عدم پرداخت اقساط بر حکم جلب

اگر دادگاه حکم به تقسیط مهریه را صادر کند و مرد از پرداخت اقساط تعیین شده خودداری ورزد، زن می تواند مجدداً از دادگاه درخواست صدور حکم جلب مرد را بنماید. این موضوع معمولاً پس از عقب افتادن سه قسط متوالی مهریه محقق می شود. در این حالت، حکم جلب تا زمان پرداخت اقساط معوقه و یا توافق جدید برای پرداخت، اعتبار خواهد داشت. این سازوکار به زن تضمین می دهد که حتی پس از تقسیط مهریه، مرد همچنان ملزم به ایفای تعهد خود است و در صورت تخلف، با ضمانت اجرایی روبرو خواهد شد.

نکات مهم و ابهامات رایج درباره مهریه

پیرامون مهریه، سوالات و ابهامات زیادی وجود دارد که فهم دقیق آن ها برای هر دو طرف، زن و مرد، ضروری است. در این بخش به برخی از مهم ترین این نکات و سوالات رایج پرداخته می شود.

محاسبه مهریه وجه نقد (پول رایج) بر اساس شاخص تورم

اگر مهریه به صورت وجه نقد (پول رایج) تعیین شده باشد، بر اساس تبصره ماده 1082 قانون مدنی، زن حق دارد معادل آن را با توجه به تغییر شاخص سالانه قیمت ها که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، مطالبه کند. این بدان معناست که اگر برای مثال، 10 میلیون تومان به عنوان مهریه در 20 سال پیش تعیین شده باشد، مبلغی که امروز زن مطالبه می کند، باید بر اساس نرخ تورم محاسبه شود تا ارزش واقعی آن حفظ گردد. هدف از این قانون، جلوگیری از کاهش ارزش مهریه به دلیل تورم و حمایت از حقوق مالی زن است. این محاسبه توسط کارشناس دادگستری و بر اساس شاخص های رسمی انجام می شود.

وضعیت مهریه در صورت فوت زوج یا زوجه

مهریه، به محض وقوع عقد، به مالکیت زن درمی آید. بنابراین، این حق مانند سایر اموال، قابل ارث بردن است:

• فوت زوج (مرد): اگر مرد فوت کند، مهریه از اموال و دارایی های او (ترکه) به زن پرداخت می شود. زن به عنوان یکی از ورثه، ابتدا مهریه خود را به عنوان یک بدهی ممتاز از ترکه برداشت می کند، سپس سهم الارث خود را نیز از مابقی ترکه دریافت خواهد کرد.
• فوت زوجه (زن): اگر زن فوت کند، مهریه او به ورثه اش (شامل همسر، فرزندان، پدر و مادر) به نسبت سهم الارارث قانونی آن ها به ارث می رسد. در این حالت، ورثه زن می توانند مهریه او را از مرد مطالبه کنند.

تأثیر تمکین یا عدم تمکین زن بر مهریه

یکی از سوالات رایج این است که آیا عدم تمکین زن، باعث از بین رفتن حق مهریه او می شود؟ پاسخ منفی است. مهریه به محض عقد، حق زن می شود و عدم تمکین او (مثلاً ترک منزل یا عدم برقراری رابطه زناشویی بدون عذر موجه) باعث از بین رفتن اصل مهریه نمی شود. با این حال، عدم تمکین می تواند بر برخی حقوق دیگر زن مانند نفقه تأثیر بگذارد و مرد می تواند دعوای عدم تمکین را در دادگاه مطرح کند. تنها در صورت وقوع طلاق و در شرایط خاص ممکن است بخشی از مهریه (در مهریه عندالمطالبه) یا نحوه دریافت آن تحت تأثیر قرار گیرد.

بخشش یا بذل مهریه

زن می تواند تمام یا قسمتی از مهریه خود را به همسرش ببخشد یا بذل کند. این بخشش می تواند به صورت معوض (در ازای دریافت مالی یا حقی دیگر) یا غیرمعوض (بدون دریافت چیزی) باشد. برای اینکه بخشش مهریه معتبر باشد، باید با اراده آزاد و آگاهانه زن صورت گیرد و معمولاً به صورت کتبی و در حضور شهود یا در دفاتر رسمی ثبت شود. بخشش مهریه در صورتی که به صورت قطعی باشد، غیرقابل رجوع است و زن دیگر نمی تواند آن را مطالبه کند. در صورت بخشش بخشی از مهریه، زن تنها می تواند مابقی مهریه را مطالبه کند.

تکلیف حق ثبت و مالیات مهریه (مخصوصاً در صورت تصویب طرح 14 سکه)

در حال حاضر، هنگام ثبت عقد ازدواج و مهریه در دفاتر رسمی، مبلغی به عنوان «حق ثبت مهریه» دریافت می شود که جزو هزینه های ازدواج محسوب می گردد. این مبلغ بر اساس تعرفه های قانونی و متناسب با میزان مهریه محاسبه می شود. اما همان طور که قبلاً اشاره شد، در صورت تصویب طرح قانون جدید مهریه 14 سکه، احتمالاً مهریه هایی که تا سقف 14 سکه تعیین می شوند، از پرداخت حق ثبت معاف خواهند شد یا مشمول تخفیف چشمگیری خواهند بود. این اقدام با هدف تشویق به تعیین مهریه های کمتر صورت می گیرد.

لازم به ذکر است که مهریه در ایران مشمول مالیات بر درآمد یا مالیات بر ارث نمی شود، مگر در موارد خاص و نادر که دادگاه تشخیص دهد مهریه با هدف فرار از دین یا مالیات صورت گرفته است.

نقش مشاوره حقوقی و وکیل در پرونده های مهریه

مسائل مربوط به مهریه، با توجه به پیچیدگی های حقوقی، نوسانات اقتصادی و بار عاطفی و اجتماعی که دارد، همواره نیازمند دقت و آگاهی کامل است. حضور یک وکیل متخصص در امور خانواده و حقوق، می تواند نقش بسیار حیاتی در پرونده های مهریه ایفا کند. یک وکیل می تواند:

• مشاوره حقوقی دقیق ارائه دهد و زوجین را از حقوق و تکالیفشان آگاه سازد.
• در تنظیم دادخواست ها و اوراق قضایی کمک کند.
• در شناسایی اموال مرد و فرآیند توقیف آن ها یاری رساند.
• در جلسات دادگاه حاضر شود و از حقوق موکل خود دفاع کند.
• در مذاکرات برای تقسیط مهریه یا صلح و سازش، راهنمایی های لازم را ارائه دهد.

لذا، توصیه می شود قبل از هرگونه اقدام حقوقی در زمینه مهریه، حتماً با یک وکیل متخصص مشورت نمایید تا با آگاهی کامل از مسیرهای قانونی، بهترین تصمیمات را اتخاذ کنید و از بروز مشکلات و پیچیدگی های بیشتر جلوگیری به عمل آید.

نتیجه گیری

در پاسخ به این سوال کلیدی که «چند سکه به زن تعلق می گیرد؟»، باید تأکید کرد که تمام سکه هایی که به عنوان مهریه در سند ازدواج ثبت شده اند، حق قانونی زن محسوب می شوند. این حق به محض جاری شدن صیغه عقد، به مالکیت زن درمی آید و او می تواند در هر زمان آن را مطالبه کند. اما نکته مهم، تفاوت میان مهریه «تعیین شده» و مهریه «قابل اجرا» از طریق ضمانت های قانونی است.

بر اساس قوانین فعلی و به ویژه ماده 22 قانون حمایت خانواده، تنها تا سقف 110 سکه تمام بهار آزادی مشمول ضمانت اجرای حبس و توقیف اموال می شود. این به معنای آن است که اگر مهریه زنی بیش از 110 سکه باشد، برای مازاد بر این مقدار، زن باید توانایی مالی مرد را در دادگاه اثبات کند تا بتواند آن را مطالبه کند، که معمولاً به صورت تقسیط خواهد بود و حکم جلب برای این بخش از مهریه صادر نمی شود. طرح «قانون جدید مهریه 14 سکه» نیز در حال حاضر یک پیشنهاد است که عمدتاً بر محدود کردن ضمانت اجرای حبس و معافیت های حق ثبت تمرکز دارد و نه محدود کردن کل میزان مهریه.

زوجین باید با آگاهی کامل از مفهوم مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، فرآیندهای قانونی مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت یا دادگاه، و همچنین حقوق و دفاعیات قانونی مرد (مانند دادخواست اعسار و تقسیط مهریه) تصمیم گیری کنند. نوسانات اقتصادی و طرح های پیشنهادی برای تغییر قوانین، بر اهمیت کسب اطلاعات به روز و دریافت مشاوره حقوقی تخصصی می افزاید. در نهایت، توجه به آخرین تغییرات قانونی و پرهیز از اتکا به شایعات، برای حفظ حقوق طرفین و اتخاذ تصمیمات آگاهانه در مسائل مربوط به مهریه، حیاتی است.