نمونه دادخواست مطالبه دیه از بیت المال

نمونه دادخواست مطالبه دیه از بیت المال سندی حقوقی است که برای درخواست جبران خسارت ناشی از آسیب های جانی (فوت، نقص عضو، جراحت) از منابع عمومی کشور، در شرایطی که امکان دریافت دیه از مقصر اصلی وجود ندارد، تنظیم و به مراجع قضایی تقدیم می شود.

مطالبه دیه از بیت المال یکی از سازوکارهای حقوقی حمایتی در نظام قضایی ایران است که در شرایط خاص و به منظور حمایت از حقوق زیان دیدگان طراحی شده است. این مفهوم ریشه در فقه اسلامی و قوانین جاری کشور دارد و به منزله راهکاری برای جلوگیری از تضییع حقوق افراد در مواردی است که امکان شناسایی مرتکب جرم یا توانایی مالی او برای پرداخت دیه وجود ندارد. هدف اصلی این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی برای تمامی اشخاصی است که در پی مطالبه دیه از بیت المال هستند. این راهنما به بررسی دقیق شرایط، مبانی قانونی، فرآیند گام به گام و نکات کلیدی در این خصوص می پردازد تا کاربران با دیدی روشن و تخصصی، مسیر حقوقی خود را طی کنند.

شرایط اختصاصی پرداخت دیه از بیت المال

پرداخت دیه از بیت المال در نظام حقوقی ایران، مشروط به وجود شرایط خاصی است که قانونگذار و رویه قضایی آن ها را تعیین کرده اند. هدف از این سازوکار، پوشش دادن مواردی است که جبران خسارت از طریق مسیرهای عادی (مانند دریافت از مرتکب یا بیمه) میسر نیست. شناخت دقیق این شرایط برای طرح دادخواست مطالبه دیه از بیت المال ضروری است.

ناشناس بودن مرتکب

یکی از مهم ترین و رایج ترین شرایطی که پرداخت دیه را از بیت المال توجیه می کند، ناشناس بودن مرتکب جرم است. این وضعیت می تواند در موارد قتل عمدی، صدمات عمدی یا غیرعمدی رخ دهد. زمانی که عامل حادثه ای که منجر به فوت، نقص عضو یا جراحت شده، به هیچ وجه شناسایی نشود و تلاش های مراجع ذی صلاح برای یافتن او بی نتیجه بماند، دیه می تواند از بیت المال پرداخت شود. این اصل بر پایه قاعده فقهی لا یبطل دم امرء مسلم (خون هیچ مسلمانی نباید هدر رود) استوار است و تضمین می کند که حتی در صورت عدم شناسایی مقصر، حقوق زیان دیده یا اولیای دم پایمال نشود.

عدم دسترسی به مرتکب

گاهی اوقات، مرتکب جرم شناسایی می شود اما به دلایل مختلف امکان دسترسی به او برای اجرای حکم پرداخت دیه وجود ندارد. این موارد می تواند شامل فرار مقصر، فوت مقصر بدون ورثه یا اموال قابل توقیف، یا حضور وی در خارج از کشور باشد. در چنین شرایطی نیز، پس از طی مراحل قانونی و اثبات عدم امکان دسترسی، دیه از بیت المال قابل مطالبه است. این وضعیت، مشابه مورد ناشناس بودن مرتکب، به منظور جلوگیری از تضییع حقوق زیان دیدگان در مواردی است که امکان اجرای حکم علیه شخص مقصر عملاً وجود ندارد.

اعسار مرتکب

در صورتی که مرتکب جرم پس از محکومیت به پرداخت دیه، مدعی اعسار (عدم توانایی مالی) شود و این ادعا در دادگاه به اثبات برسد، دیه می تواند از طریق صندوق تأمین خسارت های بدنی (که در حقیقت متولی پرداخت از بیت المال است) پرداخت شود. اثبات اعسار مستلزم ارائه مدارک و شواهد کافی مبنی بر عدم وجود اموال یا دارایی کافی برای پرداخت دیه است. پس از تأیید اعسار توسط دادگاه، پرونده به صندوق تأمین خسارت های بدنی ارجاع می شود تا دیه از محل منابع بیت المال پرداخت گردد. این شرط اهمیت بسیاری در حفظ حقوق زیان دیدگان در برابر محکومین معسر دارد.

قوای قاهره و بلایای طبیعی

حوادث ناشی از قوای قاهره (مانند سیل، زلزله، طوفان) یا بلایای طبیعی که هیچ مقصر مشخصی برای آن ها متصور نیست، از دیگر مواردی هستند که در صورت وقوع صدمات جانی، دیه از بیت المال پرداخت می شود. شرط اصلی در این حالت، عدم تقصیر زیان دیده در وقوع حادثه است. در این شرایط، دولت به عنوان مسئول تأمین امنیت و سلامت عمومی، جبران خسارت های جانی را بر عهده می گیرد.

خطای نهادهای دولتی یا قضایی

در موارد خاص و محدودی که صدمه یا فوت ناشی از خطای نهادهای دولتی یا قضایی باشد، دیه از بیت المال پرداخت خواهد شد. برای مثال، اگر در اثر اجرای نادرست یک قانون یا تصمیم اشتباه قضایی، فردی دچار آسیب جانی شود، مسئولیت پرداخت دیه بر عهده دولت است. این مورد بر لزوم رعایت دقت و احتیاط توسط نهادهای حاکمیتی و مسئولیت آن ها در قبال شهروندان تأکید دارد.

دفاع مشروع در برابر دیوانه یا صغیر غیرممیز

در صورتی که فردی برای دفاع مشروع از خود در برابر حمله یک فرد دیوانه یا صغیر غیرممیز، به او صدمه وارد کند و دیه تعلق گیرد، مسئولیت پرداخت دیه بر عهده بیت المال خواهد بود. این وضعیت از آن رو است که شخص دیوانه یا صغیر فاقد مسئولیت کیفری بوده و نمی توان او را مکلف به پرداخت دیه دانست.

به طور کلی، شرط اساسی در تمامی موارد فوق، اثبات عدم تقصیر زیان دیده در وقوع حادثه یا جرم است. اگر زیان دیده خود در وقوع حادثه نقش داشته باشد، مطالبه دیه از بیت المال با چالش مواجه خواهد شد یا ممکن است به نسبت تقصیر، میزان دیه تقلیل یابد.

مبانی قانونی مطالبه دیه از بیت المال

اساس و مبنای قانونی مطالبه دیه از بیت المال، در قوانین مختلفی از جمله قانون مجازات اسلامی و آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور ریشه دارد. این مبانی حقوقی، چارچوب لازم برای طرح دعاوی و رسیدگی به آن ها را فراهم می آورند.

ماده 470 قانون مجازات اسلامی

ماده 470 قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392، به صراحت به موضوع پرداخت دیه از بیت المال پرداخته است. این ماده بیان می دارد: در صورتی که مرتکب، فراری باشد و دسترسی به او ممکن نباشد یا فوت کند و مال او برای پرداخت دیه کافی نباشد و یا از اموال او به نحو دیگری پرداخت نگردد، دیه از بیت المال پرداخت می شود. این ماده، شرایط اصلی پرداخت دیه از بیت المال را شامل ناشناس بودن مرتکب، عدم دسترسی به وی، فوت مقصر بدون اموال کافی، و اعسار او را به وضوح مشخص می کند. تبصره این ماده نیز اشاره دارد که مسئولیت پرداخت دیه از بیت المال بر عهده صندوق تأمین خسارت های بدنی است.

رأی وحدت رویه شماره 790 دیوان عالی کشور

یکی از مهم ترین آرای وحدت رویه در خصوص مطالبه دیه از بیت المال، رأی شماره 790 هیئت عمومی دیوان عالی کشور است که در تاریخ 1399/04/17 صادر شد. این رأی، با تأکید بر قاعده لا یبطل دم امرء مسلم، تعیین تکلیف می کند که در کلیه مواردی که دیه تعلق می گیرد و مرتکب ناشناس است یا پس از شناسایی به علل قانونی امکان دریافت دیه از او وجود ندارد (مانند فرار، فوت بدون ترکه یا اعسار)، مسئولیت پرداخت دیه بر عهده صندوق تأمین خسارت های بدنی است. این رأی، به عنوان یک تصمیم الزام آور، رویه قضایی کشور را در این زمینه یکپارچه ساخته و از تشتت آرا جلوگیری می کند.

سایر مواد قانونی مرتبط

علاوه بر ماده 470 قانون مجازات اسلامی، برخی مواد دیگر نیز در قوانین مختلف، به طور مستقیم یا غیرمستقیم به این موضوع ارتباط پیدا می کنند. به عنوان مثال، قانون بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث رانندگی، در مواردی که مسئول حادثه رانندگی ناشناس است یا فاقد بیمه نامه معتبر باشد، صندوق تأمین خسارت های بدنی را مکلف به پرداخت دیه می کند. این قوانین در مجموع یک شبکه حمایتی را ایجاد می کنند تا هیچ زیان دیده ای بدون جبران خسارت باقی نماند.

مرجع و متولی پرداخت دیه از بیت المال

اگرچه اصطلاح بیت المال به معنای عام منابع مالی عمومی کشور است، اما در عمل و بر اساس قوانین جاری، متولی اصلی پرداخت دیه در موارد مشخص شده، نهاد خاصی است که به آن صندوق تأمین خسارت های بدنی می گویند.

معرفی صندوق تأمین خسارت های بدنی

صندوق تأمین خسارت های بدنی، نهادی قانونی است که وظیفه اصلی آن جبران خسارات بدنی واردشده به اشخاص ثالث در حوادث رانندگی یا سایر حوادثی است که مطابق قانون، پرداخت دیه آن ها از منابع عمومی کشور (بیت المال) پیش بینی شده است. این صندوق با هدف حمایت از زیان دیدگان و جلوگیری از بی عدالتی تأسیس شده و منابع مالی آن از طریق سهمی از حق بیمه شخص ثالث، کمک های دولت، و سایر منابع قانونی تأمین می شود. این صندوق زیر نظر قوه قضائیه و با نظارت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران فعالیت می کند.

وظایف اصلی صندوق عبارت اند از:

• پرداخت دیه به زیان دیدگان حوادث رانندگی در مواردی که مسئول حادثه ناشناس، فاقد بیمه نامه، یا بیمه نامه وی منقضی شده باشد.
• پرداخت دیه در مواردی که مطابق ماده 470 قانون مجازات اسلامی، مسئولیت پرداخت بر عهده بیت المال قرار می گیرد (مانند ناشناس بودن مرتکب در جرایم غیررانندگی، اعسار مقصر).
• رسیدگی به درخواست ها و پرونده های مرتبط با جبران خسارت بدنی و پرداخت دیه بر اساس احکام قضایی.

تفکیک نقش بیت المال و صندوق

مهم است که تفاوت میان بیت المال به عنوان منبع کلی و صندوق تأمین خسارت های بدنی به عنوان متولی اجرایی پرداخت دیه از بیت المال را درک کنیم. بیت المال یک مفهوم وسیع فقهی و حقوقی است که به معنای مجموع اموال عمومی و درآمدهای دولتی است. در گذشته، پرداخت دیه از بیت المال به صورت مستقیم توسط دولت یا مراجع مربوطه انجام می شد. اما با تأسیس صندوق تأمین خسارت های بدنی، این صندوق به عنوان بازوی اجرایی و متولی تخصصی، مسئولیت پرداخت دیه از محل منابعی را که به این منظور از بیت المال تأمین می شود، بر عهده گرفته است. بنابراین، در دعاوی حقوقی، خوانده دعوا وزارت دادگستری – صندوق تأمین خسارت های بدنی خواهد بود و نه صرفاً بیت المال.

دادگاه صالح برای رسیدگی

مرجع صالح برای رسیدگی به دادخواست مطالبه دیه از بیت المال، دادگاه عمومی حقوقی است. صلاحیت محلی این دادگاه معمولاً بر اساس یکی از موارد زیر تعیین می شود:

• محل وقوع حادثه: دادگاهی که حادثه منجر به صدمه یا فوت در حوزه قضایی آن رخ داده است.
• محل اقامت خواهان: دادگاهی که خواهان (زیان دیده یا اولیای دم) در حوزه قضایی آن اقامت دارد.
• محل اقامت خوانده: دادگاهی که خوانده (صندوق تأمین خسارت های بدنی) در حوزه قضایی آن اقامت دارد (تهران).

انتخاب دادگاه صالح اهمیت زیادی دارد، زیرا طرح دعوا در دادگاه غیرصالح می تواند منجر به اطاله دادرسی یا رد دعوا شود. در بیشتر موارد، خواهان بر اساس محل وقوع حادثه یا محل اقامت خود، اقدام به طرح دعوا می کند. این انتخاب باید با مشاوره حقوقی صورت گیرد تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود.

مراحل گام به گام مطالبه دیه از بیت المال

مطالبه دیه از بیت المال یک فرآیند حقوقی است که نیازمند دقت و رعایت مراحل قانونی خاصی است. این مراحل از جمع آوری مدارک اولیه آغاز شده و تا دریافت نهایی دیه ادامه می یابد.

گام اول: جمع آوری و آماده سازی مدارک اولیه

جمع آوری دقیق و کامل مدارک، سنگ بنای یک پرونده موفق در مطالبه دیه از بیت المال است. این مدارک باید به وضوح وقوع حادثه، میزان آسیب، و شرایط لازم برای پرداخت دیه از بیت المال را اثبات کنند.

• گزارش نیروی انتظامی/پلیس: شامل کروکی تصادف (در حوادث رانندگی)، گزارش حادثه، صورت جلسه نیروی انتظامی و اظهارات شهود که جزئیات واقعه را ثبت کرده است.
• گواهی پزشکی قانونی: شامل گواهی معاینه اولیه و نظریه نهایی پزشکی قانونی در خصوص نوع، شدت و میزان آسیب های واردشده، همچنین تعیین ارش (در صورت لزوم).
• مدارک شناسایی خواهان و متوفی/مصدوم: کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان و فرد آسیب دیده (یا متوفی).
• گواهی حصر وراثت: در صورت فوت فرد، این گواهی برای تعیین ورثه قانونی ضروری است.
• دادنامه های کیفری و حقوقی قبلی: در صورتی که پرونده کیفری علیه مقصر تشکیل شده و منجر به صدور حکم محکومیت شده باشد و اکنون به دلیل اعسار یا عدم دسترسی به مقصر، دیه از بیت المال مطالبه می شود، ارائه این دادنامه ها الزامی است.
• مدارک اثبات ناشناس بودن مقصر یا عدم دسترسی به وی: این مدارک می تواند شامل گزارش های پلیس مبنی بر عدم کشف مرتکب، گزارش های مربوط به فرار، یا مدارک مربوط به عدم شناسایی اموال مقصر باشد.
• وکالت نامه (در صورت اقدام از طریق وکیل): اگر فرآیند توسط وکیل پیگیری می شود، وکالت نامه رسمی ضروری است.

گام دوم: تنظیم دادخواست مطالبه دیه از بیت المال

دادخواست، سند رسمی است که از طریق آن خواهان درخواست خود را به دادگاه ارائه می دهد. تنظیم دقیق و صحیح دادخواست بسیار حائز اهمیت است.

• اجزای دادخواست: دادخواست شامل بخش های مشخصی است:
  • خواهان: مشخصات کامل فرد یا افراد زیان دیده یا وراث آن ها.
  • خوانده: وزارت دادگستری – صندوق تأمین خسارت های بدنی. توجه شود که برخی اوقات از عبارت قدیمی تر صندوق بیت المال مسلمین نیز استفاده می شود، اما عنوان صحیح و رایج صندوق تأمین خسارت های بدنی است.
  • خواسته: مطالبه دیه کامل یا بخشی از آن (ارش) بابت فوت، مصدومیت یا جراحات، با قید به نرخ یوم الاداء و استناد به مواد قانونی مربوطه (مانند ماده 470 قانون مجازات اسلامی و رأی وحدت رویه 790).
  • دلایل و منضمات: فهرست کلیه مدارک جمع آوری شده که در بالا ذکر شد.
  • شرح دادخواست: این بخش قلب دادخواست است. در آن باید واقعه، زمان و مکان آن به طور کامل و جزئی توضیح داده شود. نوع و میزان آسیب های وارده بر اساس نظریه پزشکی قانونی تشریح گردد. دلایل عدم امکان دریافت دیه از شخص مقصر (ناشناس بودن، اعسار، فرار، فوت، حادثه قوای قاهره و…) به صورت مستند بیان شود. در نهایت، با استناد صریح به مواد قانونی و رویه های قضایی مرتبط، درخواست صدور حکم به محکومیت صندوق تأمین خسارت های بدنی به پرداخت دیه به نرخ یوم الاداء توجیه گردد.

گام سوم: ارائه دادخواست و پیگیری در دادگاه

پس از تنظیم دادخواست، مراحل اداری و قضایی آن آغاز می شود.

1. تقدیم دادخواست: دادخواست باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه عمومی حقوقی صالح تقدیم شود.
2. مراحل رسیدگی در دادگاه: پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه ارجاع شده و وقت رسیدگی تعیین می گردد. در جلسات رسیدگی، دادگاه به اظهارات خواهان و نماینده صندوق تأمین خسارت های بدنی گوش فرا می دهد و ممکن است جهت اخذ توضیح یا تکمیل مدارک، قرارهای قضایی صادر کند.
3. لزوم اثبات بی تقصیری خواهان: در طول فرآیند دادرسی، خواهان باید بی تقصیری خود را در وقوع حادثه و همچنین شرایط قانونی لازم برای پرداخت دیه از بیت المال را به اثبات برساند.

گام چهارم: صدور حکم و درخواست اجرای آن

پس از بررسی های لازم، دادگاه اقدام به صدور رأی می کند.

• صدور رأی دادگاه: در صورت احراز شرایط، دادگاه حکم به محکومیت صندوق تأمین خسارت های بدنی به پرداخت دیه صادر می کند.
• درخواست صدور اجرائیه: پس از قطعیت حکم (گذشت مهلت تجدیدنظرخواهی یا تأیید در مراحل بالاتر)، خواهان باید درخواست صدور اجرائیه از دادگاه صادرکننده رأی را بنماید.

گام پنجم: مراحل پرداخت دیه توسط صندوق

با صدور اجرائیه، پرونده به صندوق تأمین خسارت های بدنی ارجاع می شود.

• ارسال پرونده به صندوق و بررسی نهایی: صندوق، پرونده را مجدداً بررسی می کند تا از صحت و کامل بودن مدارک و مطابقت آن با احکام و قوانین اطمینان حاصل کند.
• مدت زمان تقریبی پرداخت: مدت زمان پرداخت دیه از سوی صندوق متغیر است و به عواملی مانند حجم پرونده ها، تکمیل بودن مدارک و رویه های داخلی صندوق بستگی دارد. اما معمولاً پس از تکمیل تمام مراحل و ارسال اجرائیه به صندوق، پرداخت ظرف چند ماه صورت می پذیرد.

نکات مهم حقوقی و عملی در مطالبه دیه از بیت المال

پیگیری پرونده مطالبه دیه از بیت المال، با توجه به پیچیدگی های حقوقی و اداری، نیازمند توجه به برخی نکات کلیدی است تا فرآیند به بهترین شکل ممکن پیش برود.

اهمیت مشاوره و استخدام وکیل متخصص

با توجه به جنبه های فنی و ظرافت های قانونی در پرونده های دیه از بیت المال، مشاوره با یک وکیل متخصص در امور کیفری و دیات، به شدت توصیه می شود. یک وکیل مجرب می تواند:

• در جمع آوری و تکمیل مدارک، شما را راهنمایی کند.
• دادخواست را به نحو صحیح و مستدل تنظیم نماید.
• در جلسات دادگاه از حقوق شما دفاع کند و به سوالات قاضی پاسخ دهد.
• فرآیند پیگیری را تسریع بخشد و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کند.
• با رویه های جاری دادگاه ها و صندوق تأمین خسارت های بدنی آشنایی کامل داشته باشد.

استخدام وکیل، اگرچه مستلزم صرف هزینه است، اما در بسیاری از موارد با افزایش شانس موفقیت و کاهش استرس و زمان، این هزینه را جبران می کند.

چالش های احتمالی و راه های غلبه بر آن ها

مطالبه دیه از بیت المال ممکن است با چالش هایی همراه باشد که آمادگی برای مواجهه با آن ها اهمیت دارد:

• طولانی شدن فرآیند: دادرسی و مراحل اداری پرداخت دیه ممکن است زمان بر باشد. صبر و پیگیری مداوم، به همراه مشاوره وکیل، در این شرایط کمک کننده است.
• نقص مدارک: کوچک ترین نقص در مدارک می تواند باعث تأخیر یا حتی رد پرونده شود. بازبینی دقیق مدارک و تکمیل آن ها پیش از تقدیم دادخواست ضروری است.
• اثبات شرایط قانونی: اثبات ناشناس بودن مرتکب، اعسار او، یا عدم دسترسی به وی، نیازمند ارائه مستندات قوی و قانع کننده به دادگاه است.

محاسبه دیه بر اساس نرخ یوم الاداء و تاثیر آن

یکی از اصول مهم در پرداخت دیه، اصل نرخ یوم الاداء است. این به آن معناست که میزان دیه باید بر اساس قیمت روز پرداخت آن محاسبه شود و نه بر اساس زمان وقوع حادثه. این اصل به دلیل حفظ ارزش واقعی دیه در طول زمان و جبران تورم و نوسانات اقتصادی است. هر سال قوه قضائیه نرخ دیه را بر اساس نرخ دیه کامل یک فرد مسلمان تعیین و اعلام می کند. این نکته برای خواهان حائز اهمیت است زیرا حتی اگر حکم دادگاه سال ها قبل صادر شده باشد، مبلغ دریافتی بر اساس نرخ روز پرداخت خواهد بود.

مدت زمان تقریبی کلی فرآیند از ابتدا تا انتها

مدت زمان کلی از زمان طرح دادخواست تا دریافت دیه، بسته به پیچیدگی پرونده، سرعت عمل دادگاه ها، حجم کاری مراجع قضایی و صندوق تأمین خسارت های بدنی، متغیر است. این فرآیند می تواند از چند ماه تا یک سال و حتی بیشتر به طول انجامد. عوامل مؤثر عبارت اند از:

• سرعت جمع آوری و تکمیل مدارک توسط خواهان.
• میزان وقت گیر بودن مراحل تحقیق و دادرسی در دادگاه.
• احتمال تجدیدنظرخواهی از رأی دادگاه.
• فرآیند داخلی صندوق تأمین خسارت های بدنی برای بررسی و پرداخت.

پیگیری منظم و دقیق توسط خواهان یا وکیل او، می تواند به تسریع این فرآیند کمک شایانی کند.

نمونه دادخواست مطالبه دیه از بیت المال (قابل کپی و ویرایش)

تنظیم یک دادخواست دقیق و مستند، گام مهمی در فرآیند مطالبه دیه از بیت المال است. در ادامه یک نمونه دادخواست جامع ارائه شده که می تواند با توجه به جزئیات هر پرونده ویرایش و تکمیل شود.

بسمه تعالی

ریاست محترم / شعبه محترم دادگاه عمومی (حقوقی) [محل دادگاه]

خواهان:
نام: [نام]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی]
نام پدر: [نام پدر]
کد ملی: [کد ملی]
آدرس: [آدرس کامل پستی]
شغل: [شغل]
شماره تماس: [شماره تماس]

وکیل خواهان: (در صورت وجود)
نام: [نام وکیل]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی وکیل]
شماره پروانه وکالت: [شماره پروانه]
آدرس: [آدرس دفتر وکیل]
شماره تماس: [شماره تماس وکیل]

خوانده:
وزارت دادگستری – صندوق تأمین خسارت های بدنی
آدرس: تهران، [آدرس پستی صندوق، در صورت نیاز به اطلاعات دقیق تر، از طریق سایت بیمه مرکزی یا اداره کل ثبت اسناد و املاک کشور قابل استعلام است.]

خواسته:
مطالبه [تعداد] فقره دیه کامل/ارش (بابت [فوت/مصدومیت/جراحات]) مرحوم/آقای/خانم [نام و نام خانوادگی متوفی/مصدوم] به نرخ یوم الاداء، به استناد ماده 470 قانون مجازات اسلامی و رأی وحدت رویه شماره 790 هیئت عمومی دیوان عالی کشور، به انضمام کلیه خسارات دادرسی از جمله حق الوکاله وکیل (در صورت وجود).
(فعلاً مقوم به مبلغ [مبلغ ریالی] ریال که تعیین قطعی آن با کارشناسی و تشخیص دادگاه محترم خواهد بود.)

دلایل و منضمات:
1.  کپی مصدق [گزارش پلیس/کروکی تصادف/گزارش حادثه شماره...] مورخ [تاریخ]
2.  کپی مصدق [نظریه پزشکی قانونی شماره...] مورخ [تاریخ]
3.  کپی مصدق [دادنامه شماره... مورخ... شعبه... دادگاه... (در صورت محکومیت مقصر و اعسار او)]
4.  کپی مصدق [گواهی حصر وراثت شماره... مورخ... (در صورت فوت)]
5.  کپی مصدق [مدارک شناسایی خواهان و متوفی/مصدوم]
6.  وکالت نامه رسمی شماره... مورخ... دفترخانه شماره... (در صورت وجود وکیل)
7.  [سایر مدارک مرتبط مانند استشهادیه محلی، گواهی عدم کشف متهم از نیروی انتظامی و...]

شرح دادخواست:
احتراماً به استحضار عالی می رساند:
1.  مورخ [تاریخ وقوع حادثه]، در [محل دقیق وقوع حادثه و چگونگی آن]، حادثه ای منجر به [فوت/مصدومیت/جراحات شدید] مرحوم/آقای/خانم [نام و نام خانوادگی متوفی/مصدوم] گردید.
2.  بر اساس نظریه رسمی پزشکی قانونی شماره [شماره نظریه] مورخ [تاریخ]، نوع و میزان آسیب های واردشده به شرح ذیل می باشد: [شرح دقیق آسیب ها بر اساس نظریه پزشکی قانونی، مثلاً: یک فقره شکستگی استخوان بازوی دست راست، سه فقره جراحت عمیق در ناحیه سر، و ... یا فوت به علت خونریزی شدید ناشی از...] و میزان دیه/ارش متعلقه به آن توسط این مرجع تعیین گردیده است.
3.  متأسفانه به دلایل ذیل، امکان دریافت دیه از شخص مقصر (مرتکب) این حادثه وجود ندارد و لذا مطابق قانون، مسئولیت پرداخت آن بر عهده بیت المال (صندوق تأمین خسارت های بدنی) می باشد:
    *   الف) [ناشناس بودن مرتکب]: (در صورت ناشناس بودن) با وجود تحقیقات گسترده مراجع انتظامی و قضایی، تاکنون هویت مرتکب این حادثه شناسایی نگردیده است و گزارش های [پلیس/کارآگاهان] نیز این امر را تأیید می کند.
    *   ب) [عدم دسترسی به مرتکب]: (در صورت شناسایی مرتکب اما عدم دسترسی) مرتکب حادثه، آقای/خانم [نام و نام خانوادگی مرتکب]، پس از وقوع حادثه متواری شده و با وجود صدور [حکم جلب/تحقیقات گسترده]، دسترسی به ایشان تاکنون میسر نگردیده است.
    *   ج) [اعسار مرتکب]: (در صورت محکومیت و اعسار) مرتکب حادثه، آقای/خانم [نام و نام خانوادگی مرتکب]، طی دادنامه شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه [نام دادگاه]، به پرداخت دیه محکوم گردیده، اما متعاقباً به موجب دادنامه شماره [شماره دادنامه اعسار] مورخ [تاریخ] صادره از شعبه [شماره شعبه] همان دادگاه، اعسار ایشان از پرداخت محکوم به به اثبات رسیده است.
    *   د) [فوت مقصر بدون ترکه/اموال]: (در صورت فوت مقصر بدون اموال) مرتکب حادثه، آقای/خانم [نام و نام خانوادگی مرتکب]، فوت نموده و هیچ گونه ترکه یا اموال قابل توقیفی برای پرداخت دیه از ایشان باقی نمانده است.
    *   ه) [قوای قاهره/بلایای طبیعی/خطای نهاد دولتی]: (در صورت وقوع حادثه به دلیل قوای قاهره یا خطای دولتی) این حادثه به دلیل [شرح دلیل، مثلاً: وقوع سیل/زلزله/اشتباه اداری نهاد دولتی] رخ داده و هیچ مقصر شخصی قابل شناسایی و مسئول نمی باشد.
4.  لذا با عنایت به مراتب فوق و با استناد به ماده 470 قانون مجازات اسلامی و رأی وحدت رویه شماره 790 هیئت عمومی دیوان عالی کشور که پرداخت دیه در شرایط مذکور را از طریق بیت المال (صندوق تأمین خسارت های بدنی) الزامی دانسته است، از محضر محترم دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت دیه کامل/ارش متعلقه به نرخ یوم الاداء و نیز کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل مورد استدعاست.

با تجدید احترام،

[نام و نام خانوادگی خواهان/وکیل]
[تاریخ]

توضیحات تکمیلی برای شخصی سازی نمونه دادخواست

برای آنکه نمونه دادخواست فوق الذکر کارآمد و مطابق با شرایط پرونده شما باشد، لازم است بخش های زیر را با دقت تکمیل و شخصی سازی نمایید:

• مشخصات خواهان و وکیل: تمامی اطلاعات شخصی و تماسی خود و در صورت وجود وکیل، اطلاعات مربوط به او را به طور دقیق و کامل درج کنید.
• محل دادگاه: نام شهری که دادگاه عمومی حقوقی صالح در آن قرار دارد را بنویسید.
• خواسته: نوع دیه (کامل، بخشی، ارش)، تعداد فقره دیه، نام فرد آسیب دیده و مستندات قانونی را مطابق با پرونده خود ذکر کنید. مبلغ مقوم فعلی برای تعیین هزینه دادرسی اولیه است و نیازی به دقت صددرصدی ندارد.
• دلایل و منضمات: لیستی از تمامی مدارکی که در گام اول جمع آوری کرده اید، به ترتیب و با ذکر شماره و تاریخ (در صورت وجود) ارائه دهید. حتماً کپی برابر اصل مدارک را پیوست کنید.
• شرح دادخواست: این مهم ترین بخش است که باید با تفصیل و استناد به مدارک، واقعه را تشریح کنید. دلیل اصلی عدم امکان دریافت دیه از مقصر را (مانند ناشناس بودن، اعسار و…) با جزئیات و با اشاره به مدارک اثباتی مربوطه (مثل گواهی عدم کشف متهم یا دادنامه اعسار) بیان کنید.

یادآوری می شود که دقت در نگارش و ارائه مستندات محکم، نقش بسزایی در تسریع و موفقیت پرونده شما خواهد داشت.

نتیجه گیری

مطالبه دیه از بیت المال، سازوکاری حمایتی و حیاتی در نظام حقوقی ایران است که به زیان دیدگان کمک می کند تا در شرایط خاص و دشواری که امکان دریافت دیه از مقصر اصلی وجود ندارد، حقوق خود را استیفا کنند. این فرآیند، اگرچه ممکن است پیچیده و زمان بر باشد، اما با آگاهی کامل از مبانی قانونی، شرایط لازم، و مراحل گام به گام آن، می توان به موفقیت رسید.

آشنایی با ماده 470 قانون مجازات اسلامی و رأی وحدت رویه شماره 790 دیوان عالی کشور، به عنوان ارکان اصلی این مطالبه، به همراه شناخت نقش صندوق تأمین خسارت های بدنی به عنوان متولی پرداخت، برای هر فردی که قصد طرح چنین دعوایی را دارد، ضروری است. در نهایت، توصیه اکید می شود که در تمامی مراحل این فرآیند، از مشاوره وکلای متخصص در این زمینه بهره برداری شود تا از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری شده و بهترین نتیجه ممکن حاصل گردد. قانونگذار با پیش بینی این سازوکار، نقش حمایتی خود را در تأمین عدالت اجتماعی و جلوگیری از تضییع حقوق شهروندان به وضوح نشان داده است.