شرایط گرفتن فرزند از شیرخوارگاه
شرایط گرفتن فرزند از شیرخوارگاه
گرفتن فرزند از شیرخوارگاه یا مراکز بهزیستی، فرآیندی قانونی و عمیقاً انسانی است که با هدف تأمین آینده ای روشن برای کودکان بی سرپرست و بدسرپرست انجام می شود. این مسیر مستلزم آگاهی کامل از تمامی مراحل، شرایط قانونی، مدارک مورد نیاز و نکات روانشناختی و اجتماعی است تا متقاضیان با آمادگی کامل، این تعهد مسئولانه را بپذیرند.
فرایند فرزندخواندگی، گامی مهم در زندگی بسیاری از زوجین و افراد مجرد بالای ۳۰ سال است که آرزوی تشکیل خانواده و پذیرش یک کودک را در سر می پرورانند. این اقدام نه تنها به زندگی کودک نیازمند، رنگی تازه می بخشد، بلکه خانواده های پذیرنده را نیز با تجربه ای عمیق و سرشار از عشق و مسئولیت پذیری روبرو می سازد. با این حال، به دلیل پیچیدگی های قانونی و اجتماعی، بسیاری از متقاضیان در مراحل اولیه با ابهامات و چالش هایی مواجه می شوند. این مقاله، راهنمایی جامع و به روز برای تمامی افرادی است که قصد دارند با پذیرش فرزند از شیرخوارگاه ها و مراکز بهزیستی، فصلی جدید در زندگی خود و کودکی دیگر رقم بزنند.
فرزندخواندگی چیست؟ تعاریف، اهداف و پیشینه
فرزندخواندگی، به معنای پذیرش قانونی و رسمی سرپرستی کودکی توسط افرادی غیر از والدین بیولوژیکی اوست که در آن، حقوق و وظایف والدین طبیعی به والدین خوانده منتقل می شود. این مفهوم ریشه های عمیقی در فرهنگ ها و جوامع مختلف دارد و در ایران نیز با پشتوانه قوانین مدنی و شرعی، فرآیندی سازمان یافته را طی می کند.
از منظر قانونی، فرزندخواندگی به اعطای سرپرستی کودکان بی سرپرست و بدسرپرست تحت پوشش سازمان بهزیستی به خانواده های متقاضی واجد شرایط اطلاق می شود. این فرآیند با نظارت و تأیید مراجع قضایی و سازمان بهزیستی صورت می گیرد تا اطمینان حاصل شود که بهترین منافع کودک در نظر گرفته شده است. هدف اصلی سازمان بهزیستی از تسهیل این فرآیند، تنها واگذاری کودک نیست، بلکه تأمین آینده ای پایدار و امن، همراه با محیطی مملو از محبت و تربیت صحیح برای کودکانی است که به دلایل مختلف از مراقبت والدین طبیعی خود محروم مانده اند.
از دیدگاه اجتماعی و انسانی، فرزندخواندگی فرصتی بی بدیل برای کودک جهت تجربه زندگی خانوادگی، رشد در محیطی حمایتی و بهره مندی از تمامی حقوقی است که هر کودکی شایسته آن است. برای خانواده ها نیز، این مسیر نه تنها پاسخگوی آرزوی داشتن فرزند است، بلکه فرصتی برای ایثار و مسئولیت پذیری اجتماعی محسوب می شود. در فرهنگ و دین اسلام، اگرچه فرزندخواندگی به معنای انتساب نسبی مورد تأیید نیست، اما سرپرستی و کفالت کودکان یتیم و نیازمند به شدت توصیه شده و پاداش اخروی فراوانی دارد. آیاتی از قرآن کریم (مانند آیه نهم سوره قصص و آیه ۲۱ سوره یوسف) به سابقه سرپرستی کودکان در دوران پیش از اسلام اشاره دارند که نشان دهنده اهمیت این موضوع در طول تاریخ است.
چه کسانی می توانند متقاضی فرزندخواندگی باشند؟ (شرایط عمومی و اولویت ها)
بر اساس قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست و آیین نامه های اجرایی آن، گروه های خاصی می توانند برای پذیرش سرپرستی کودک از شیرخوارگاه ها و مراکز بهزیستی اقدام کنند. این شرایط با هدف تضمین صلاحیت متقاضیان و تأمین بهترین شرایط برای کودکان طراحی شده اند.
گروه های متقاضی بر اساس قانون (ماده ۵ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست)
قانون، سه دسته اصلی از متقاضیان را برای فرزندخواندگی مشخص کرده است که شامل:
-
زوجین بدون فرزند: این گروه شامل زن و شوهری می شود که حداقل پنج سال از تاریخ ازدواجشان گذشته باشد و تاکنون صاحب فرزند نشده اند. همچنین، حداقل یکی از زوجین باید بیش از سی سال سن داشته باشد. تبصره ای در این خصوص وجود دارد که اگر زوجین با ارائه گواهی پزشکی قانونی، عدم امکان بچه دار شدن را اثبات کنند، شرط پنج سال سابقه ازدواج برای آن ها حذف می شود و می توانند از اولویت برخوردار شوند.
-
زوجین دارای فرزند: خانواده هایی که قبلاً فرزند بیولوژیکی دارند نیز می توانند متقاضی فرزندخواندگی باشند، مشروط بر اینکه حداقل یکی از آن ها بالای سی سال سن داشته باشد. این گروه در اولویت دوم قرار می گیرند.
-
زنان و دختران بدون شوهر: این افراد نیز در صورتی که حداقل سی سال سن داشته باشند، می توانند متقاضی سرپرستی باشند. اما سرپرستی به این گروه، منحصراً برای فرزندان اناث (دختر) امکان پذیر است. این دسته در اولویت سوم قرار می گیرند.
اولویت بندی متقاضیان
سازمان بهزیستی و مراجع قضایی در فرآیند واگذاری کودک، اولویت بندی مشخصی را رعایت می کنند:
- اولویت اول با زوجین بدون فرزند است، به ویژه آن هایی که گواهی پزشکی قانونی مبنی بر عدم باروری دارند.
- اولویت دوم به زوجین دارای فرزند اختصاص دارد.
- اولویت سوم مربوط به زنان مجرد واجد شرایط است.
- در شرایط مساوی، متقاضیانی که کمتر از ۵۰ سال سن دارند، برای پذیرش سرپرستی در اولویت بالاتری قرار می گیرند.
- در مواردی که فردی کودکی را پیدا کند و واجد شرایط سرپرستی باشد، برای همان کودک اولویت خواهد داشت.
شرایط عمومی و الزامی برای کلیه متقاضیان
تمامی متقاضیان، صرف نظر از گروهی که در آن قرار می گیرند، باید واجد شرایط عمومی زیر باشند:
- تابعیت ایرانی: متقاضیان باید تابعیت جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند. در صورت اقامت در خارج از کشور، می توانند درخواست خود را از طریق سفارتخانه ها ارسال کنند.
- اعتقاد به ادیان رسمی: متقاضیان باید به یکی از ادیان رسمی کشور (اسلام، مسیحیت، یهودیت، زرتشتیت) اعتقاد داشته باشند.
- سلامت جسمی و روانی: متقاضیان نباید به بیماری های واگیردار، صعب العلاج یا اختلالات روانی که مانع از نگهداری و تربیت کودک شود، مبتلا باشند.
- صلاحیت اخلاقی و رفتاری: باید توانایی لازم برای تربیت، نگهداری و فراهم آوردن محیطی امن و مناسب برای کودک را داشته باشند.
- عدم سوءپیشینه کیفری: نداشتن هرگونه محکومیت جزایی مؤثر که سابقه کیفری ایجاد کند، الزامی است.
- تمکن مالی: توانایی تأمین نیازهای مادی و زندگی شرافتمندانه برای کودک باید احراز شود.
- عدم اعتیاد: متقاضیان نباید به الکل، مواد مخدر یا روان گردان اعتیاد داشته باشند.
- عدم حجر: متقاضیان باید از نظر قانونی، محجور (غیر رشید، مجنون یا سفیه) نباشند.
- رضایت کامل زوجین: برای زوجین متقاضی، رضایت کامل و همزمان هر دو نفر برای پذیرش سرپرستی شرط اساسی است.
چه کودکانی می توانند تحت سرپرستی قرار گیرند؟ (ویژگی ها و دسته بندی ها)
پذیرش سرپرستی کودکان از شیرخوارگاه ها، تنها برای آن دسته از کودکانی میسر است که از نظر قانونی، واجد شرایط واگذاری باشند. سازمان بهزیستی مسئولیت تأمین کودک برای متقاضیان را ندارد، بلکه وظیفه واگذاری کودکان موجود را بر عهده دارد که مراحل قانونی پیچیده ای را برای احراز شرایط طی کرده اند.
دسته بندی کودکان قابل واگذاری (ماده ۷ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست)
بر اساس ماده ۷ قانون، کودکان زیر می توانند تحت سرپرستی قرار گیرند:
- کودکانی که هیچ گونه اطلاعاتی از پدر، مادر و جد پدری آن ها در دسترس نیست و امکان شناسایی آنان وجود ندارد (مانند کودکان رها شده).
- کودکانی که پدر، مادر، جد پدری یا وصی قانونی آن ها در قید حیات نیستند.
- کودکانی که به حکم مراجع قضایی به سازمان بهزیستی سپرده شده اند و پس از گذشت دو سال از تاریخ سپردن آنان، هیچ یک از بستگان درجه یک برای سرپرستی آن ها مراجعه نکرده اند.
- کودکانی که والدین یا جد پدری آن ها صلاحیت سرپرستی را ندارند و دادگاه صالح تشخیص دهد که این عدم صلاحیت حتی با ضم امین یا ناظر نیز برطرف نمی شود.
نکات مهم و محدودیت ها
در فرآیند واگذاری کودکان، چند نکته حیاتی وجود دارد که متقاضیان باید به آن ها توجه کنند:
- نقش کلیدی تأیید مقام قضایی: تمامی مراحل واگذاری کودک باید با تأیید و حکم قاضی دادگاه صالح انجام شود. این موضوع تضمین کننده رعایت حقوق کودک و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی است.
- اهمیت حفظ ارتباطات خواهر و برادری: در صورت امکان و تشخیص مصلحت کودک، سازمان بهزیستی تلاش می کند تا ارتباطات خواهر و برادری کودکان را حفظ کرده و از جدایی آن ها جلوگیری کند.
- تعداد محدود کودکان واجد شرایط: متقاضیان باید آگاه باشند که تعداد کودکان واجد شرایط واگذاری، به مراتب کمتر از تعداد متقاضیان است. این واقعیت، یکی از دلایل اصلی طولانی شدن زمان انتظار در فرآیند فرزندخواندگی است.
آمار و ترجیحات رایج متقاضیان
تجارب و آمار موجود نشان می دهد که ترجیحات متقاضیان، تأثیر بسزایی در زمان انتظار دارد:
- درخواست برای نوزادان دختر به شدت بالا است و همین امر منجر به طولانی ترین صف انتظار برای این گروه از کودکان می شود. بر اساس آمار، حدود ۹۹ درصد از متقاضیان در مرحله اول به دنبال نوزاد دختر هستند.
- کودکان با سنین بالاتر (بالای ۳ سال) یا کودکان دارای نیازهای خاص (مانند معلولیت یا بیماری) متقاضیان کمتری دارند. پذیرش این کودکان می تواند به طور قابل توجهی زمان انتظار را کاهش دهد و به آن ها فرصت زندگی در یک خانواده را بدهد. حدود ۸۰ درصد فرزندخواندگی در سال های اخیر در محدوده سنی ۰ تا ۳ سال صورت می گیرد و فرزندخواندگی در سنین بالای ۳ سال متقاضی بسیار کمتری دارد.
«سخت ترین تجربه برای کودکان، فسخ فرزندخواندگی است. برخی خانواده ها که به هر علتی با احساسات تصمیم می گیرند و بعد تاب شنیدن حرف اطرافیان را ندارند یا دلشان را می زند، بزرگ ترین لطمه را به کودک وارد می کنند. برای همین باید از ابتدا دقیق بررسی شوند.»
مراحل گام به گام فرزندخواندگی از شیرخوارگاه و بهزیستی (راهنمای جامع فرآیند)
فرآیند گرفتن فرزند از شیرخوارگاه و بهزیستی یک مسیر چند مرحله ای است که نیازمند صبر، دقت و پیگیری مستمر متقاضیان است. هر مرحله با هدف ارزیابی دقیق صلاحیت ها و تضمین بهترین منافع کودک طراحی شده است.
گام اول: ثبت نام در سامانه ملی فرزندخواندگی
اولین گام برای متقاضیان، ثبت نام در سامانه ملی فرزندخواندگی سازمان بهزیستی است. این سامانه (با آدرس adoption.behzisti.net) فرآیند ثبت درخواست را به صورت آنلاین و شفاف امکان پذیر ساخته است. متقاضیان باید با دقت اطلاعات هویتی و خانوادگی خود را وارد کرده و کد رهگیری دریافت کنند. این کد، برای پیگیری های بعدی ضروری است.
گام دوم: آماده سازی و بارگذاری مدارک اولیه
پس از ثبت نام اولیه، نوبت به آماده سازی و بارگذاری مدارک مورد نیاز می رسد. این مدارک باید با کیفیت مطلوب و خوانا اسکن و در سامانه بارگذاری شوند. پس از اعلام بهزیستی، متقاضیان باید نسبت به برابر اصل کردن برخی مدارک در دفاتر اسناد رسمی اقدام کنند.
چک لیست مدارک مورد نیاز:
- تصویر خوانا از کلیه صفحات شناسنامه متقاضیان (زوجین).
- تصویر کارت ملی (زوجین).
- تصویر کارت پایان خدمت یا معافیت از خدمت (برای آقایان).
- تصویر سند ازدواج (برای زوجین متقاضی).
- تصویر آخرین مدرک تحصیلی.
- تصویر سند مالکیت یا مبایعه نامه منزل یا اجاره نامه (برای اثبات محل سکونت).
- اصل یا تصویر گواهی اشتغال به کار یا تعیین میزان تقریبی درآمد (مانند حکم کارگزینی، فیش حقوقی، پروانه کسب و…).
- تصویر مدارک بیمه پایه اجتماعی.
- گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان مبنی بر عدم امکان بچه دار شدن (برای زوجین فاقد فرزندی که می خواهند از اولویت اول برخوردار شوند).
- تأییدیه پزشکی قانونی در خصوص گواهی عدم باروری.
گام سوم: مصاحبه و بازدید مددکاری اولیه
پس از بررسی مدارک اولیه، مددکاران اجتماعی سازمان بهزیستی با متقاضیان مصاحبه ای انجام می دهند. در این مرحله، همچنین بازدیدی از منزل متقاضیان صورت می گیرد تا محیط زندگی، شرایط اجتماعی-فرهنگی و آمادگی خانواده برای پذیرش کودک از نزدیک مورد ارزیابی قرار گیرد. هدف این مرحله، تأیید صلاحیت های ابتدایی و اطمینان از محیط مناسب برای کودک است.
گام چهارم: ارزیابی روانشناختی و اخذ گواهی ها
متقاضیان به روانشناس معتمد سازمان بهزیستی معرفی می شوند تا سلامت روانی و پایداری تصمیم آن ها برای فرزندخواندگی مورد ارزیابی قرار گیرد. علاوه بر این، اخذ گواهی عدم اعتیاد از مراکز مربوطه و گواهی عدم سوءپیشینه از پلیس، از الزامات این مرحله است.
گام پنجم: معرفی و دیدارهای اولیه با کودک
پس از احراز صلاحیت های لازم، متقاضیان در نوبت انتظار برای یافتن کودک واجد شرایط واگذاری قرار می گیرند. این مرحله ممکن است طولانی باشد، زیرا تعداد کودکان واجد شرایط محدود است. زمانی که کودک مناسبی یافت شود، فرصت دیدارهای اولیه بین متقاضیان و کودک در شیرخوارگاه یا مرکز بهزیستی فراهم می شود. در صورت عدم تعامل مناسب بین متقاضیان و کودک، تا سه کودک نیز ممکن است به خانواده پیشنهاد شود تا پذیرش متقابل و موفقیت آمیز فرآیند تضمین شود.
گام ششم: صدور حکم سرپرستی موقت (شش ماهه آزمایشی)
در صورت تأیید نهایی و پذیرش متقابل، قاضی دادگاه صالح، حکم سرپرستی موقت شش ماهه صادر می کند. در این دوره آزمایشی، کودک به خانواده متقاضی سپرده می شود و مددکاران اجتماعی نظارت مستمری بر نحوه نگهداری، تربیت و سازگاری کودک با محیط جدید خواهند داشت. شرکت در دوره های آموزشی والدگری نیز در این مرحله برای والدین سرپرست ضروری است.
گام هفتم: صدور حکم سرپرستی دائم
پس از پایان موفقیت آمیز دوره شش ماهه آزمایشی و تأیید کارشناسان بهزیستی و دادگاه مبنی بر رعایت مصالح کودک، حکم سرپرستی موقت به حکم قطعی و دائم تبدیل می شود. با صدور این حکم، کودک به طور کامل تحت سرپرستی خانواده قرار می گیرد و تمامی حقوق و وظایف والدین طبیعی به والدین سرپرست منتقل می شود.
«از اردیبهشت ماه امسال (سال ۹۹) سامانه ملی فرزندخواندگی راه اندازی شده و کاملا شفاف روند فرزندخواندگی توسط استان ها قابل ارزیابی و رصد است. درصد خطا صفر نبوده است اما با این سامانه به صفر میل می کند.»
نکات حقوقی، مالی و شرعی مهم در فرزندخواندگی
پذیرش فرزندخواندگی، علاوه بر ابعاد عاطفی و اجتماعی، دارای جوانب مهم حقوقی، مالی و شرعی است که متقاضیان باید با آگاهی کامل از آن ها، این مسیر را طی کنند. عدم توجه به این نکات می تواند در آینده چالش هایی را برای خانواده و کودک به وجود آورد.
تملیک اموال به نام کودک (ماده ۱۴ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست)
یکی از مهم ترین شرایط مالی در فرزندخواندگی، مسئله تملیک بخشی از اموال یا حقوق متقاضیان به نام کودک است. این شرط از آن جهت اهمیت دارد که فرزندخوانده از والدین سرپرست ارث نمی برد. ماده ۱۴ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست تصریح می کند:
دادگاه در صورتی حکم سرپرستی صادر می کند که درخواست کننده سرپرستی بخشی از اموال یا حقوق خود را به کودک یا نوجوان تحت سرپرستی تملیک کند. تشخیص نوع و میزان مال یا حقوق مزبور با دادگاه است. در مواردی که دادگاه تشخیص دهد اخذ تضمین عینی از درخواست کننده ممکن یا به مصلحت نیست و سرپرستی کودک یا نوجوان ضرورت داشته باشد، دستور اخذ تعهد کتبی به تملیک بخشی از اموال یا حقوق در آینده را صادر و پس از قبول درخواست کننده و انجام دستور، حکم سرپرستی صادر می کند.
تبصره: در صورتی که دادگاه تشخیص دهد اعطای سرپرستی بدون اجرای مفاد این ماده به مصلحت کودک یا نوجوان است، به صدور حکم سرپرستی اقدام می کند. این ماده تضمینی برای آینده مالی کودک فرزندخوانده در برابر سایر اعضای خانواده است.
مسائل محرمیت شرعی
از نظر شرعی، فرزندخوانده با والدین سرپرست خود محرمیت نسبی پیدا نمی کند. این بدان معناست که بدون انجام یکی از راه های شرعی، فرزندخوانده و والدین سرپرست به یکدیگر نامحرم خواهند بود. برای ایجاد محرمیت، راهکارهایی مانند شیردادن به نوزاد دختر توسط مادرخوانده (در شرایط خاص شرعی) یا ازدواج با یکی از محارم فرضی (در صورتی که فرد شرایط سنی و شرعی لازم را داشته باشد و مراجع تقلید آن را تأیید کنند) وجود دارد. توصیه می شود متقاضیان برای آگاهی دقیق از احکام و راهکارهای شرعی، به مرجع تقلید خود مراجعه کنند.
وظایف و مسئولیت های سرپرستان پس از پذیرش فرزند
پس از پذیرش سرپرستی، والدین مسئولیت های سنگینی در قبال کودک خواهند داشت:
- تأمین تمامی نیازهای مادی، عاطفی، تحصیلی و تربیتی کودک به بهترین نحو ممکن.
- فراهم آوردن محیطی امن، پایدار، پر از محبت و حمایت گر برای رشد و بالندگی کودک.
- عدم تبعیض بین فرزندخوانده و فرزندان بیولوژیکی (در صورت وجود) در تمامی جنبه های زندگی.
- در صورتی که کودک مستمری خاصی دریافت می کرده است، پرداخت آن مستمری ادامه می یابد و این موضوع مانع از تأمین هزینه ها توسط خانواده نمی شود.
- نظارت مددکاران اجتماعی بر وضعیت کودک تا رسیدن به سن ۱۸ سالگی ادامه خواهد داشت تا از رعایت تمامی مصالح و حقوق کودک اطمینان حاصل شود.
چالش ها، نگرانی های رایج و پاسخ ها
متقاضیان فرزندخواندگی اغلب با چالش ها و نگرانی های متعددی روبرو هستند. آگاهی از این مسائل و راه حل های آن ها می تواند به متقاضیان کمک کند تا با دیدی واقع بینانه و آمادگی بیشتری وارد این فرآیند شوند.
چرا فرآیند فرزندخواندگی طولانی و زمان بر است؟
یکی از اصلی ترین دغدغه ها، طولانی بودن زمان انتظار است. دلایل متعددی برای این موضوع وجود دارد:
- تعداد محدود کودکان واجد شرایط واگذاری: همانطور که پیش تر اشاره شد، تنها تعداد محدودی از کودکان بر اساس قوانین، می توانند تحت سرپرستی قرار گیرند.
- لزوم تأیید قضایی: تمامی مراحل نیازمند بررسی دقیق و تأیید مراجع قضایی است که خود زمان بر است.
- بررسی دقیق صلاحیت خانواده ها: سازمان بهزیستی و دادگاه موظف اند که صلاحیت های مالی، اخلاقی، جسمی و روانی متقاضیان را به دقت احراز کنند تا از آینده کودک اطمینان حاصل شود. این فرآیند گاهی نیازمند جلسات مشاوره و بازدیدهای مکرر است.
- اولویت بندی ها و ترجیحات: تقاضای بالا برای نوزادان دختر و کودکان کم سن و سالم، منجر به افزایش صف انتظار برای این گروه ها می شود.
آیا در فرآیند فرزندخواندگی پارتی بازی وجود دارد؟
با راه اندازی سامانه ملی فرزندخواندگی، شفافیت در این فرآیند به شکل قابل توجهی افزایش یافته است. سامانه امکان ارزیابی و رصد دقیق روند کار را فراهم می آورد و ادعای پارتی بازی را به حداقل می رساند. تفاوت در زمان انتظار برای خانواده های مختلف، اغلب به دلیل تفاوت در شرایط پرونده ها و نوع کودک درخواستی (سن، جنسیت، وضعیت سلامت) است. به عنوان مثال، خانواده ای که پذیرش یک کودک با سن بالاتر یا دارای نیازهای خاص را قبول کند، ممکن است در مدت زمان کوتاه تری به نتیجه برسد تا خانواده ای که تنها متقاضی نوزاد دختر است. در صورت هرگونه احساس اجحاف، متقاضیان می توانند از طریق سامانه دیدبان بهزیستی با شماره ۱۴۸۲ شکایات خود را مطرح کنند.
چرا روند فرزندخواندگی سخت تر شده است؟
به جای سخت تر شدن، می توان گفت فرآیند فرزندخواندگی قانونمندتر و دقیق تر شده است. هدف از این تغییرات، جلوگیری از آسیب های روحی جدی به کودکان، به ویژه مواردی مانند فسخ فرزندخواندگی است. تجربه نشان داده است که تصمیمات هیجانی یا عدم بررسی دقیق صلاحیت ها در گذشته، منجر به صدمات جبران ناپذیری برای کودکان می شده است. سختگیری های فعلی، در واقع حفاظت از حقوق و سلامت روان کودکان است و تضمین می کند که آن ها به بهترین خانواده ممکن واگذار شوند.
آیا پنهان کردن واقعیت فرزندخواندگی از کودک درست است؟
بسیاری از متخصصان روانشناسی و مددکاران اجتماعی بر این باورند که پنهان کردن واقعیت فرزندخواندگی از کودک، می تواند آسیب های جدی روانی در بلندمدت برای او به همراه داشته باشد. کودکانی که در سنین بالاتر از این حقیقت آگاه می شوند، ممکن است با شوک، احساس بی اعتمادی و هویت یابی دچار مشکل شوند. توصیه می شود که والدین سرپرست با صداقت و شفافیت، و با استفاده از رویکردهای مناسب سن کودک، این واقعیت را از سنین پایین تر با او در میان بگذارند تا کودک از ابتدا با واقعیت خود بزرگ شود و آسیب پذیری اش کاهش یابد. فرهنگ سازی در این زمینه نیازمند همکاری رسانه ها و کارشناسان است.
آیا می توانیم فرزندخوانده ای با سن بالاتر یا دارای نیازهای خاص را انتخاب کنیم؟
بله، این امکان وجود دارد و پذیرش کودکان با سن بالاتر (به ویژه پسر) یا کودکانی که دارای معلولیت یا بیماری های خاص هستند، به شدت مورد تشویق قرار می گیرد. این اقدام نه تنها به کاهش زمان انتظار برای متقاضیان کمک می کند، بلکه به این کودکان نیز فرصت زندگی در آغوش یک خانواده را می دهد که ممکن است در غیر این صورت برای مدت طولانی تری در مراکز بهزیستی باقی بمانند. افزایش آمار فرزندخواندگی این کودکان نیازمند فرهنگ سازی گسترده در جامعه است.
«۹۹ درصد متقاضیان در مرحله اول نوزاد دختر می خواهند. وقتی که می بینند باید مدت زمان طولانی در صف بمانند به ناچار به سمت دختر با سن بالاتر یا نوزاد پسر متمایل می شوند.»
سوالات متداول
آیا مجردها می توانند فرزندخوانده داشته باشند؟
بله، زنان مجرد بالای ۳۰ سال می توانند متقاضی سرپرستی فرزند باشند، اما این سرپرستی فقط برای فرزندان اناث (دختر) امکان پذیر است. مردان مجرد امکان فرزندخواندگی ندارند.
مدت زمان معمول فرآیند فرزندخواندگی چقدر است؟
مدت زمان فرآیند فرزندخواندگی بسیار متغیر است و بسته به نوع، سن، و جنسیت کودک درخواستی و همچنین استان محل درخواست، می تواند از زیر ۶ ماه تا چندین سال متفاوت باشد. درخواست برای نوزادان دختر معمولاً طولانی ترین صف انتظار را دارد. در صورت وجود کودک واجد شرایط واگذاری، فرآیند زیر ۶ ماه قابل انجام است.
آیا داشتن فرزند بیولوژیکی مانع از فرزندخواندگی می شود؟
خیر، داشتن فرزند بیولوژیکی مانع از فرزندخواندگی نمی شود، اما در اولویت بندی متقاضیان، زوجین بدون فرزند در اولویت بالاتری قرار می گیرند. با این حال، اگر متقاضی پذیرش کودکان با سن بالاتر یا دارای نیازهای خاص باشید، شانس شما برای فرزندخواندگی افزایش می یابد.
برای گرفتن فرزند از شیرخوارگاه آمنه چه باید کرد؟
شیرخوارگاه آمنه، یکی از مراکز نگهداری کودکان تحت پوشش سازمان بهزیستی است. فرآیند گرفتن فرزند از شیرخوارگاه آمنه یا هر مرکز بهزیستی دیگری، همان مراحل کلی ثبت نام در سامانه ملی فرزندخواندگی، ارائه مدارک، مصاحبه، بازدید مددکاری، ارزیابی روانشناختی و دریافت حکم قضایی را شامل می شود. هیچ فرآیند جداگانه ای صرفاً برای شیرخوارگاه آمنه وجود ندارد.
چه نوع تضمین مالی برای فرزندخواندگی لازم است؟
بر اساس ماده ۱۴ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، متقاضیان باید بخشی از اموال یا حقوق خود را به نام فرزندخوانده تملیک کنند. نوع و میزان این مال توسط دادگاه تعیین می شود. در مواردی نیز که تملیک عینی ممکن نباشد، اخذ تعهد کتبی به تملیک اموال در آینده کفایت می کند. این اقدام برای تضمین آینده مالی کودک است.
آیا می توانیم سن یا جنسیت خاصی از کودک را انتخاب کنیم؟
بله، متقاضیان می توانند سن یا جنسیت خاصی از کودک را در درخواست خود مشخص کنند، اما این انتخاب تأثیر مستقیمی بر زمان انتظار دارد. همانطور که اشاره شد، درخواست برای نوزاد دختر بیشترین زمان انتظار را به خود اختصاص می دهد، در حالی که پذیرش کودکان با سن بالاتر یا پسران می تواند زمان انتظار را به طور محسوسی کاهش دهد.
آیا امکان انتخاب فرزند با نژاد یا ویژگی های ظاهری خاص وجود دارد؟
خیر، انتخاب فرزند بر اساس نژاد، رنگ پوست، یا ویژگی های ظاهری خاص امکان پذیر نیست. فرآیند انتخاب کودک بر اساس تطابق با شرایط کلی متقاضیان، نیازهای کودک و تأیید کارشناسان بهزیستی و مراجع قضایی صورت می گیرد و هدف اصلی آن، تأمین بهترین مصلحت برای کودک است، نه برآورده کردن ترجیحات ظاهری والدین.
نتیجه گیری
گرفتن فرزند از شیرخوارگاه، تصمیمی بزرگ و تعهدی مادام العمر است که می تواند زندگی کودکی نیازمند را متحول سازد و به یک خانواده آرزوی دیرینه داشتن فرزند را محقق کند. این مسیر، اگرچه با پیچیدگی های قانونی و بوروکراتیک همراه است، اما با آگاهی، صبر و پیگیری مستمر قابل طی شدن است. اطلاع دقیق از شرایط، مراحل، نکات حقوقی و شرعی و نیز آمادگی روانشناختی برای مواجهه با چالش ها، از ارکان اصلی موفقیت در این فرآیند به شمار می رود.
توصیه می شود متقاضیان با مطالعه دقیق قوانین، مراجعه به منابع رسمی سازمان بهزیستی و مشورت با کارشناسان متخصص در حوزه فرزندخواندگی، گام های خود را با اطمینان و آگاهی کامل بردارند. فرزندخواندگی فراتر از یک عمل خیرخواهانه، یک مسئولیت عمیق انسانی است که با پذیرش آن، می توان آینده ای روشن و سرشار از محبت برای کودکانی که در آغاز راه زندگی نیاز به حمایت دارند، رقم زد. این اقدام، نه تنها به نفع کودک، بلکه به نفع جامعه و خود خانواده نیز خواهد بود و تجربه ای ماندگار و ارزشمند را به ارمغان می آورد.