زنان در ادبیات جنگ مهجور مانده‌اند – خبرگزاری آنلاین | اخبار ایران و جهان

خبرگزاری بیشتر _ گروه فرهنگ و ادب: کتاب «ماهرخ» حاوی خاطرات سید ماهرخ حسینی از درگیری در سوریه است. خاطره ای که داستان زندگی او را در سه قسمت مجزا روایت می کند. روایت نویسنده از زندگی ماهرخ از زمان تولدش شروع می شود، او که آرزوی زندگی در یک کشور اروپایی را در سر می پروراند، بر اثر حوادث قهری سوریه و دمشق را ترک کرد و جنگ سوریه را با همه اتفاقات شیرین و تلخ آن دید.

این کتاب در کتاب «ماهرخ» نوشته مهشید اسماعیلی، زندگی زنی را روایت می کند که پس از 20 سال زندگی مشترک با اعراب سوری، بخشی از آنها شده است. او که در اوایل جوانی وارد دمشق شد، جنگ داخلی سوریه را در اواسط جوانی دید و در روایتی که دلایل آغاز جنگ را نیز و با روایتی زنانه برای مخاطب بیان می کند و از منظری متفاوت به ما مردم و جنگ سوریه را نشان می دهد.

راوی اکنون در بحبوحه جنگ سوریه است، از کجا جیش الحر گفت یا از یک سال و نیم زندگی سخت و خسته در حصار جبهه النصره. او زنی است که جنگ و کشتار و ویرانی را در خارج از مرزهای ایران تجربه کرده و شجاعانه اصالت و شرافت خود را حفظ کرده است. با غیرت یک ایرانی جنگید، ناامید شد، گاهی شکست خورد، اما در نهایت با بقا و روحیه صبر و استقامت مردم ایران توانست خود و فرزندانش را از جنگ نجات دهد. یک بار آن را به دیگران نشان دهید.

سیده ماهرخ حسینی در این کتاب داستان زندگی سی و هفت ساله خود را روایت می کند و تجربیات زندگی خود در ایران و سوریه را با مخاطبان به اشتراک می گذارد. او داستان ایران را تا دمشق و جنگی که با شورش در خیابان ها آغاز شد و منجر به کشته و آواره شدن هزاران نفر شد، می گوید و در همه این روایت ها چهره قوی و اصیل زنان ایرانی را به تصویر می کشد.

به بهانه انتشار این کتاب با مهشید اسماعیلی نویسنده آن گفت و گو کرده ایم.

جزئیات در ادامه این گفتگو را می خوانید:

* ابتدا به شما بگویم که در کتاب «ماهرخ» چه موضوعاتی خوانده می شود و مخاطبان تاکنون چگونه از این اثر استقبال کرده اند؟ همچنین تحقیق و نگارش و انتشار کتاب چقدر طول کشید؟

کتاب ماهروخ دریچه ای متفاوت به جنگ سوریه است. در این کتاب روایت‌های زنان ایرانی از آغاز تظاهرات اعتراضی در سوریه، شعله‌ور کردن شعله‌های جنگ، محاصره و زندگی در جامعه‌ای جنگ‌زده را می‌بینیم. ماهرخ چهره زنانه و مادرانه جنگ سوریه را به ما نشان می دهد.

از روزهای برگزاری نمایشگاه کتاب با اولین استقبال از این اثر مواجه شدم. اکثر واکنش ها تا کنون مثبت بوده است. اکثر خوانندگان بر این باور بودند که داستان ماهرخ به قدری برایشان جالب بوده که خواندن کتاب را در مدت کوتاهی به پایان رساندند. از آنجایی که کتاب ماهرخ یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های انتشارات خط مقدم خرداد است، مشخص است که مخاطب با این کتاب آشنایی دارد.

مصاحبه این کتاب توسط آقای سجاد محقق انجام شده است. در زمستان 1398 فایل های صوتی مصاحبه ها در اختیار من قرار گرفت و نگارش کتاب 9 ماه طول کشید.

* چه شد که این موضوع را برای نوشتن انتخاب کردید و در مراحل نگارش با چه چالش هایی مواجه شدید؟

این موضوع از سوی انتشارات به من پیشنهاد شد و از آنجایی که قبل از این کار رمانی درباره زنان و جنگ داشتم و به این موضوع علاقه داشتم، نوشتن این اثر را پذیرفتم. من در روند نوشتن ماهرخ دو چالش اساسی داشتم. یکی از چالش ها عدم آشنایی من با فضای سوریه بود و چالش دیگر این بود که خودم برای کتاب مصاحبه نکردم و فرصتی برای نشستن و گفتگوی رودررو با خانم حسینی نداشتم.

* به نظر شما موضوع این کتاب می تواند مخاطب را جذب کند؟

از آنجایی که شخصیت‌های اصلی کتاب ماهرخ زنان هستند، این کتاب برای مخاطبان به‌ویژه زنان جذابیت دارد. زیرا مخاطب جنگ سوریه و واقعه را با کمک زنان ایرانی که به جناح های سیاسی خاص و همچنین مبارزان تعلق ندارند می شناسد. بیشتر کتاب های مربوط به جنگ سوریه در مورد خط مقدم جنگ و جهاد است، در حالی که ماهرخ از محاصره و جنگی که در زندگی روزمره است می گوید.

* در روایت ماهرخ و به طور کلی زندگی این زن رنجی وجود دارد، به نظر شما در هنگام نگارش این کتاب یا آثاری از این دست چقدر از این رنج همراه نویسنده است و چقدر لازم است مخاطب روایت را بخواند؟

البته نویسنده هنگام نوشتن یک اثر، شخصیت اصلی و قهرمان کتابش را همراهی می کند و حتی در جایی در تخیل و اندیشه او زندگی می کند. کتاب ماهرخ نیز از این قاعده مستثنی نیست و من اغلب در کنار ماهرخ رنج می برم و حتی غمگین می شوم. خواندن روایت ما را برای زندگی بالغ تر می کند بالغ تر او انجام داد؛ به ویژه در ادبیات جنگ، این تلخی ریشه درخت صلح را در حضور همه دست اندرکاران تایید می کند.

* چه شد که چنین موضوعی را برای نوشتن انتخاب کردید؟

از ابتدای نوشتن احساس کردم حوزه زنان در ادبیات جنگ تا حد زیادی مغفول مانده است. به نظر من زنان قهرمان اصلی جنگ هستند. همین موضوع مرا به نوشتن در مورد زنان و جبهه های جنگ که با جبهه های تعریف شده جنگ متفاوت است علاقه مند کرد.

همچنین حوزه زنان علاقه شخصی من است و دلیل توصیه کتاب ماهرخ به من نیز همین موضوع است. اولین اثر او در این زمینه رمانی درباره یک زن پزشک در دوران جنگ بود. ماهرخ کتاب دوم و سومین کتاب خاطرات همسر یکی از شهدای مدافع معبد است.

در این کتاب می توان به زندگی فلسطینی های ساکن سوریه قبل از شروع جنگ بیشتر پی برد و سپس تا حدودی حوادث و علل آغاز جنگ را مشاهده کرد. در بخش سوم کتاب که مربوط به جنگ سوریه است، در مورد محاصره در سرزمین های فلسطین است. اردوگاه یرموک و گروه ها مردان مسلح ما در سوریه به رسمیت شناخته شدیم * شخصیت های خلق شده در ادبیات داستانی به خصوص رمان معمولاً از ابتدا تا انتها دستخوش تحول می شوند، چرا از بدو تولد تا جوانی در این کتاب؟ و اکنون; آیا مخاطب شاهد این دگرگونی در این شخصیت است یا خیر؟

بله در حال حاضر. این تحول را می توانیم در شخصیت خانم حسینی ببینیم. داستان با زندگی عادی دختر بچه ای شروع می شود که زندگی مجللی دارد و با مرگ پدرش، ازدواج ناموفق، ازدواج اجباری، مهاجرت، زندگی در یک کشور خارجی، جنگ، محاصره و سختی های زندگی در کشوری جنگ زده ادامه می یابد. شخصیت ماهرخ در ابتدای فرسنگه قطعا با شخصیت پایانی کتاب متفاوت است. همه این اتفاقات از ماهرخ زنی صبور و شجاع ساخت.

* تداعی فضای سوریه و حتی جنگ داخلی برای مخاطبان این کتاب چقدر راحت است؟

در این کتاب می توان به زندگی فلسطینی های ساکن سوریه قبل از شروع جنگ بیشتر پی برد و سپس تا حدودی حوادث و علل آغاز جنگ را مشاهده کرد. در بخش سوم کتاب که مربوط به جنگ سوریه است، در مورد محاصره در سرزمین های فلسطین است. اردوگاه یرموک و گروه ها مردان مسلح ما در سوریه به رسمیت شناخته شدیم. به طور کلی، خواندن این کتاب به شما کمک می کند تا با فضای سوریه و فرهنگ آن بیشتر آشنا شوید. به خصوص فرهنگ فلسطینی ساکن در این کشور کمک می کند.

* به نظر شما به عنوان نویسنده، کدام قسمت از این کتاب جذاب تر است؟

به نظر من قسمت محاصره نقطه برجسته نمایش و جذابیت کتاب ماهرخ است. در این بخش علاوه بر اینکه ماهرخ و خانواده اش از بد غذایی و امکانات بهداشتی و رفاهی رنج می برند، مجبور به انکار هویت ایرانی خود نیز می شوند. بخاطر اسرای ایرانی برای گروه مردان مسلح سوریه بسیار ارزشمند است.

* خوب همانطور که می دانید شخصیت اصلی این کتاب یک زن است، طبق نظر اگر مصاحبه شونده کتاب هم زن باشد چطور ممکن است؟ مخالف ما در

اگر مصاحبه شونده زن بود شاید با فضای زنانه تری در کتاب مواجه می شدیم. قطعا به نظر من مصاحبه آقای محقق بسیار دقیق و مفصل بود. مشکل اصلی مصاحبه این است که خانم حسینی بعد از نوشتن کتاب حاضر به پاسخگویی به سوالات من که در حین نگارش اثر با آن مواجه شدم، نشد.

* به نظر شما نویسنده کتاب مستند چقدر می تواند از تخیل خود در این آثار استفاده کند؟

اگر کتاب در قالب داستانی مستند باشد، آنقدر که می توان تخیل نویسنده را با نگارش اثر مرتبط کرد; اما حسی که نسبت به کتاب ماهروخ دارم این است که کتاب کامل است و من از تخیلم برای نوشتن این کتاب استفاده نکردم و تمام اتفاقات و گفتگوها و فضاسازی ها برگرفته از صحبت ها و توضیحات خانم حسینی است.

* در حال حاضر کتاب هایی با این موضوع شعاری هستند به این معنا که به نظر شما برای ارتقای کیفیت کتاب ها چه باید کرد؟

به نظر من در ابتدای کار باید در انتخاب موضوع وسواس داشته باشیم و وقت و انرژی خود را صرف موضوعی کنیم که حرفی برای گفتن دارد. سپس در حین مصاحبه، مصاحبه کننده باید جهت گفتگو را به گونه ای تعیین کند که راوی بدون شعار خود، واقعه را بیان کند. اگر نویسنده در حین گفتگوی راوی مطالب ضعیف و بی اهمیتی پیدا کرد، باید آن را حذف کند یا دوباره با راوی صحبت کند تا بازگویی اثرش مناسب و جالب باشد.

* در حال حاضر آثار دیگری برای نوشتن یا چاپ دارید یا خیر؟

رمان و کتاب های مستند دیگری هم در این زمینه دارم که متاسفانه هنوز منتشر نشده است.