حکم خوردن عرق در اسلام
حکم خوردن عرق در اسلام
در اسلام، خوردن عرق و هر نوع نوشیدنی مست کننده، به هر مقدار و با هر غلظتی، مطلقاً حرام و از گناهان کبیره محسوب می شود. این حرمت بر اساس آیات صریح قرآن کریم و روایات متعدد از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) ثابت شده است و پیامدهای دنیوی و اخروی فراوانی برای مصرف کننده در پی دارد. این مقاله به بررسی جامع ابعاد فقهی، قرآنی و روایی این حکم می پردازد.
مشروبات الکلی و به تبع آن، عرق، در طول تاریخ بشر همواره محلی برای بحث و جدل های اخلاقی، اجتماعی و دینی بوده است. از دیدگاه اسلام، مسئله حرمت مشروبات الکلی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در کتب فقهی و اخلاقی، فصول متعددی به آن اختصاص یافته است. این نوشتار با هدف روشن سازی کامل این حکم و ابعاد پیرامونی آن، مستند به منابع معتبر اسلامی، نگاشته شده است تا مخاطبان گرامی بتوانند درک عمیق تر و دقیق تری از این مسئله شرعی پیدا کنند و با آگاهی کامل، تصمیمات خود را بر مبنای موازین دینی اتخاذ نمایند.
مفهوم مسکر و عرق در فقه اسلامی
برای درک دقیق حکم شرعی، ابتدا باید به تعریف واژه ها بپردازیم. عرق در زبان فارسی، به طور عام به نوعی از مشروبات الکلی تقطیری اطلاق می شود که درصد الکل بالایی دارد. اما در فقه اسلامی، حکم حرمت صرفاً شامل عرق به معنای خاص آن نیست، بلکه گستره وسیع تری را در بر می گیرد که تحت عنوان مسکر شناخته می شود.
تعریف لغوی و عرفی عرق
واژه عرق به معنای اصطلاحی در فارسی، به مایعی گفته می شود که از تقطیر مواد حاوی الکل مانند انگور، خرما، سیب زمینی و … به دست می آید. این نوشیدنی ها به دلیل فرآیند تقطیر، دارای غلظت بالای الکل اتانول بوده و خاصیت مست کنندگی قوی دارند. در عرف عامه نیز، هرگاه از عرق سخن به میان می آید، منظور همین نوشیدنی الکلی مست کننده است که به نام های مختلفی شناخته می شود.
مسکر در آیات و روایات
مفهوم کلیدی در فقه اسلامی، واژه «مسکر» است که به معنای «مست کننده» است. هر مایعی که خاصیت مست کنندگی داشته باشد و عقل انسان را زائل کند یا بر آن تأثیر بگذارد، از منظر شرع، «خمر» محسوب شده و نوشیدن آن حرام است. این تعریف شامل عرق و تمامی انواع مشروبات الکلی، اعم از شراب، آبجو، ویسکی، ودکا و هر مایع دیگری می شود که توانایی سلب اراده یا اخلال در قوای عقلانی را داشته باشد. حد و مرز مست کنندگی نیز تنها به مرحله سلب کامل عقل محدود نمی شود، بلکه هرگونه تأثیرگذاری بر هوشیاری و اراده انسان که از حالت عادی خارج کند، موجب شمول حکم حرمت است. علاوه بر حرمت نوشیدن، اکثر فقها مشروبات الکلی مست کننده را نجس نیز می دانند و این نجاست، احکام خاص خود را در پی دارد، از جمله لزوم اجتناب از آن در نماز و سایر عبادات و همچنین پاک سازی هر شیئی که با آن تماس پیدا کند.
تمایز مسکر از نشئه آور (فقاع، ماءالشعیر)
نکته مهم در فهم احکام مشروبات، تمایز میان مسکر و نشئه آور است. برخی نوشیدنی ها مانند ماءالشعیرهای صنعتی بدون الکل، ممکن است حالت نشاط آور داشته باشند اما مست کننده نباشند. این موارد، اگرچه ممکن است در مصرف زیاد حس سبکی یا نشئگی خفیفی ایجاد کنند، اما چون قدرت سلب عقل و مستی شدید را ندارند، در صورت احراز عدم وجود الکل مست کننده (حتی در حد کم که باعث مستی در مقدار زیاد شود)، حکم خمر و مسکر را ندارند و نوشیدنشان جایز است. اما باید توجه داشت که «فقاع» که نوعی آبجو سنتی از جو است و خاصیت مست کنندگی خفیف یا نشئه آور دارد، در فقه شیعه حرام و بنا بر احتیاط واجب نجس است. این تفاوت در تشخیص، نیازمند دقت در ترکیبات و فتوای مراجع تقلید است که در بخش های بعدی بیشتر به آن خواهیم پرداخت.
دلایل حرمت عرق و مشروبات الکلی در منابع اسلامی
حرمت نوشیدن عرق و سایر مشروبات الکلی، نه فقط یک حکم فقهی، بلکه یک اصل بنیادین در تعالیم اسلامی است که ریشه های عمیق در قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) دارد. این حرمت نه بر اساس تعصب، بلکه مبتنی بر حکمت الهی و حفظ سلامت و سعادت فردی و اجتماعی انسان است.
مستندات قرآنی
قرآن کریم به تدریج و در چندین آیه، حکم حرمت خمر را تبیین کرده است. این رویکرد تدریجی به دلیل رواج گسترده مصرف الکل در جامعه جاهلی و لزوم آماده سازی اذهان برای پذیرش این حکم بوده است:
- آیه ۲۱۹ سوره بقره: در ابتدای امر، خداوند متعال به جنبه های مثبت و منفی مشروب اشاره می کند: «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ ۖ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا…» (بقره: ۲۱۹). این آیه بیان می دارد که در خمر و قمار، گناه بزرگی است، هرچند منافعی هم برای مردم دارند، اما گناه آن ها از نفعشان بیشتر است. این آیه مرحله ای برای آگاه سازی و آماده سازی اذهان بود.
- آیه ۴۳ سوره نساء: در مرحله بعدی، مسلمانان از نماز خواندن در حال مستی نهی شدند: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنتُمْ سُکَارَىٰ حَتَّىٰ تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ…» (نساء: ۴۳). این نهی، عملاً نوشیدن مشروب را در اوقاتی که به نماز نزدیک است، محدود می کرد و گامی دیگر به سوی تحریم کامل بود.
- آیات ۹۰ و ۹۱ سوره مائده: سرانجام، حکم نهایی و قاطع حرمت مشروبات الکلی نازل شد: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالْأَنصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ * إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَن یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَیَصُدَّکُمْ عَن ذِکْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ ۖ فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ» (مائده: ۹۰-۹۱). این آیات، خمر را صریحاً «رجس» (پلید و ناپاک) و «عمل شیطان» معرفی می کنند و به مؤمنان دستور می دهند که از آن «اجتناب» کنند تا رستگار شوند. همچنین، هدف شیطان از ترویج خمر و قمار را ایجاد دشمنی و کینه میان مردم و بازداشتن از یاد خدا و نماز می داند. تعبیر «رجس من عمل الشیطان» نشان دهنده ناپسند بودن شدید و منشأ شیطانی این عمل است.
مستندات روایی (احادیث اهل بیت (ع))
علاوه بر آیات قرآن، احادیث فراوانی از پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) وجود دارد که بر حرمت شدید شراب خواری و پیامدهای آن تأکید می کنند. این روایات، زوایای بیشتری از این حرمت را روشن می سازند:
- شراب، ام الفساد: در روایات متعددی، شراب به عنوان «ام الفساد» (مادر همه بدی ها و گناهان) معرفی شده است. این تعبیر نشان می دهد که شراب خواری، زمینه را برای ارتکاب سایر گناهان فراهم می کند و عقل و اراده انسان را که مانع از انجام زشتی هاست، زایل می سازد.
- لعن ۱۰ گروه: پیامبر اکرم (ص) در حدیثی فرموده اند: «لعنت خدا بر شراب است، و بر هر که آن را بنوشد، و بر هر که آن را بدهد، و بر هر که آن را بفروشد، و بر هر که آن را بخرد، و بر هر که آن را بفشارد (عصاره گیری کند)، و بر هر که انگور آن را بکارد، و بر هر که آن را حمل کند، و بر هر که بهایش را بخورد (از راه آن ارتزاق کند) و بر هر که برایش بپیماید.» این حدیث، نشان دهنده گستره حرمت و مذمت اعمال مرتبط با تولید و توزیع مشروب است.
- عدم قبولی نماز تا ۴۰ روز: یکی از پیامدهای معنوی شراب خواری که در روایات آمده، این است که نماز شراب خوار تا چهل روز قبول نمی شود. امام صادق (ع) می فرمایند: «کسی که شراب بنوشد، نماز او تا چهل روز پذیرفته نمی شود.» این به معنای سقوط تکلیف نماز نیست، بلکه بدین معناست که از ثواب و پاداش اخروی نماز محروم می شود و معراج روحی برای او حاصل نمی گردد. فرد شراب خوار موظف است نمازهای خود را به جا آورد تا حداقل از عذاب ترک نماز در امان باشد و پس از توبه، راه برای قبولی اعمالش باز شود.
- دور شدن روح ایمان و نزدیک شدن شیطان: روایات تأکید می کنند که با نوشیدن شراب، روح ایمان از انسان دور می شود و روح شیطانی جایگزین آن می گردد. این امر به تدریج انسان را به سمت تاریکی و گناهان بیشتر سوق می دهد و نور هدایت را از قلب او می گیرد.
«شراب، ام الفساد و مادر همه گناهان است. کسی که شراب بنوشد، نماز او تا چهل روز پذیرفته نمی شود و روح ایمان از او دور می گردد.»
احکام فقهی مرتبط با مصرف و مواجهه با مشروبات الکلی
فقه اسلامی، علاوه بر تبیین دلایل حرمت، به جزئیات احکام عملی و فروع مربوط به مشروبات الکلی نیز می پردازد. این احکام، راهنمای جامعی برای مسلمانان در مواجهه با این پدیده ارائه می دهند.
حرمت مطلق و نجاست
نوشیدن هر مقدار از مایعات مست کننده، حتی یک قطره، حرام است. این حرمت مطلق است و به میزان مستی یا قصد فرد بستگی ندارد. به محض اینکه مایعی خاصیت مست کنندگی داشته باشد، مصرف آن حرام می شود. همچنین، فتوای مشهور و غالب فقهای شیعه بر این است که مشروبات الکلی مست کننده، نجس هستند. این نجاست به این معناست که اگر بدن یا لباس فردی با مشروب تماس پیدا کند، برای انجام عباداتی مانند نماز و طواف، باید آن قسمت را پاک کند. البته در مورد الکل های غیرخوراکی و صنعتی، بحث طهارت متفاوت است که در ادامه توضیح داده خواهد شد.
حد شرعی (مجازات دنیوی)
اسلام برای حفظ سلامت جامعه و بازدارندگی از گناهان، مجازات هایی (حدود) را تعیین کرده است. یکی از این حدود، مجازات نوشیدن مسکر است. حد شرعی شراب خواری، هشتاد تازیانه است. این حد پس از اثبات جرم و با شرایط خاص قضایی اجرا می شود. اگر فردی چندین بار شراب بنوشد و در هر بار حد بر او جاری شود، در برخی روایات و فتاوا، برای بار سوم یا چهارم، حکم اعدام نیز ذکر شده است که نشان دهنده شدت قبح این گناه از منظر اسلام است.
احکام مربوط به مکان و مجلس (سفره، رستوران، مهمانی)
مواجهه با مشروبات الکلی در مجالس اجتماعی، یکی از مسائل رایج است. در این خصوص، احکام فقهی زیر قابل توجه است:
- نشستن بر سر سفره مشروب: بیشتر مراجع تقلید، نشستن بر سر سفره ای که در آن شراب یا هر نوع مشروب الکلی دیگری نوشیده می شود را بنا بر احتیاط واجب یا حرام می دانند. حتی اگر خود فرد ننوشد، نفس حضور در چنین محیطی که گناه در آن علنی است، مورد نهی قرار گرفته است. برخی از مراجع، غذا خوردن از چنین سفره ای را نیز حرام می دانند.
- شرکت در مجالس مشروب خواری: شرکت در مجالس و مهمانی هایی که در آن ها مشروبات الکلی توزیع و مصرف می شود، حتی اگر خود فرد قصد نوشیدن نداشته باشد، در صورتی که به نوعی تأیید عمل گناهکاران محسوب شود یا باعث ترویج منکر گردد، جایز نیست. مؤمن باید از حضور در محیط هایی که بستر گناه فراهم است، اجتناب کند.
- صرف غذا در رستوران ها و اماکن سرو مشروب: اگر رستورانی مشروبات الکلی سرو می کند، صرف غذا در آنجا به خودی خود (در صورتی که مجبور به نشستن بر سر میز مشروب خواران نباشد و غذای حلال سرو شود) مانعی ندارد. اما باید از هرگونه فعلی که تأیید یا ترویج آن عمل منکر (سرو مشروب) محسوب شود، پرهیز کرد.
احکام مرتبط با کسب و کار (تولید، فروش، سرو)
اسلام، کسب درآمد از راه حرام را به شدت نهی کرده است. از این رو، هرگونه فعالیت مرتبط با مشروبات الکلی، از نظر شرعی حرام است:
- تولید، حمل، نگهداری، فروش و سرو مشروب: تمامی این فعالیت ها حرام محسوب شده و درآمد حاصل از آن ها نیز باطل است. فرد مسلمان نباید در هیچ یک از این مراحل دخالت داشته باشد.
- کار در اماکن سرو مشروب: افرادی که در خارج از کشورهای اسلامی زندگی می کنند، ممکن است با موقعیت هایی مواجه شوند که مجبور به کار در اماکنی هستند که مشروبات الکلی سرو می کنند (مانند رستوران ها). در این موارد، مراجع تقلید معمولاً به حرمت این کار فتوا می دهند؛ زیرا همکاری در گناه محسوب می شود. مگر اینکه شرایط اضطرار شدید و عدم وجود هیچ جایگزین دیگری برای امرار معاش باشد که در این صورت نیز باید با مرجع تقلید خود مشورت کرد.
الکل طبی و صنعتی (استفاده خارجی)
الکل ها انواع مختلفی دارند که همه آن ها از نظر شرعی حکم یکسانی ندارند:
- الکل طبی (اتانول صنعتی) و الکل صنعتی (متانول): این نوع الکل ها که برای ضدعفونی کردن، تولید داروها، سوخت و مصارف صنعتی به کار می روند، اگرچه مست کننده هستند، اما به دلیل اینکه برای نوشیدن ساخته نشده اند و اغلب با مواد سمی دیگر ترکیب می شوند تا غیرقابل شرب شوند، مشمول حکم نجاست خمر نمی شوند. فتوای بسیاری از مراجع تقلید بر طهارت این الکل هاست و استفاده خارجی از آن ها (مانند ضدعفونی کننده) یا در ترکیب داروها (که مصرف داخلی آن به صورت نوشیدن نباشد و صرفاً به عنوان حامل یا حلال باشد) جایز است. البته برخی مراجع در مورد اتانولِ مست کننده ای که از مواد اولیه خوراکی گرفته شده باشد (حتی اگر جهت مصارف طبی باشد)، احتیاط واجب در اجتناب از آن را دارند.
پاسخ به استفتائات و ابهامات رایج
در مواجهه با احکام شرعی، پرسش ها و ابهامات متعددی برای مردم پیش می آید. در این بخش، به برخی از رایج ترین آن ها بر اساس فتاوای مراجع تقلید پاسخ داده می شود.
حکم ماءالشعیر صنعتی (بدون الکل) و آبجوهای کم الکل
در مورد ماءالشعیرهای صنعتی که در بازار به فروش می رسند و بر روی آن ها عبارت بدون الکل درج شده است، مراجع تقلید نظراتی دارند. اگر این نوشیدنی ها از ابتدا به گونه ای ساخته شوند که کاملاً فاقد الکل مست کننده باشند و به آن «فقاع» (که نوعی آبجو سنتی است و حرام می باشد) گفته نشود، نوشیدن آن ها اشکالی ندارد. اما اگر در فرآیند تولید الکل مست کننده ایجاد شود و سپس آن را از نوشیدنی جدا کنند، در این صورت نیز بنا بر فتوای بسیاری از مراجع، نوشیدن آن حرام است، زیرا فقاع محسوب می شود. تشخیص دقیق این مسئله و اینکه آیا در مقدار زیاد، حالت مستی خفیف یا نشئه ایجاد می کند یا خیر، مهم است. آیت الله سیستانی و آیت الله خامنه ای در این زمینه فتاوای خاصی دارند که باید به رساله عملیه ایشان مراجعه شود؛ عموماً اگر نوشیدنی حاصل از جو به هر شکلی (حتی در مقدار زیاد) مست کننده یا نشئه آور باشد، حرام است. آیت الله مکارم شیرازی نیز فرموده اند هرگاه صدق مشروبات الکلی بر آن نکند، اشکالی ندارد.
مصرف به مقدار کم و بدون مستی شدید
برخی افراد گمان می کنند که اگر مشروب را به مقدار کم بنوشند و به حالت مستی شدید نرسند، اشکالی ندارد. اما این تصور کاملاً اشتباه است. همانطور که پیشتر ذکر شد، حرمت نوشیدن مشروبات الکلی، مطلق است و حتی نوشیدن یک قطره از آن نیز حرام است. ائمه اطهار (ع) تأکید کرده اند که آنچه زیادش مست کننده باشد، کمش نیز حرام است. بنابراین، هیچ تفاوتی بین نوشیدن مقدار کم یا زیاد وجود ندارد و حکم حرمت شامل تمامی مقادیر می شود.
مصرف با تجویز پزشک (اضطرار)
گاهی این سؤال مطرح می شود که آیا مصرف مشروب با تجویز پزشک جایز است؟ در حالت کلی، مصرف هر ماده حرام در صورت اضطرار واقعی و عدم وجود جایگزین حلال، می تواند جایز شود. اما در مورد مشروبات الکلی، این اضطرار باید به حدی باشد که جان یا سلامت جدی فرد در خطر باشد و هیچ داروی حلال یا روش درمانی دیگری برای رفع آن وجود نداشته باشد. این شرایط بسیار نادر است و معمولاً برای هیچ بیماری، مصرف الکل به عنوان یک داروی ضروری و بی جایگزین تجویز نمی شود. در چنین مواردی، باید با یک پزشک متخصص متدین مشورت کرده و از مراجع تقلید نیز کسب فتوا نمود.
حکم الکل سفید و الکل زرد (غیر از موارد طبی)
الکل سفید و الکل زرد (که عمدتاً اتانول خالص یا متانول هستند) در صورت خورده شدن، مست کننده هستند. بنابراین، خوردن هر نوع الکل مست کننده ای، صرف نظر از رنگ یا نوع صنعتی آن، حرام است. تفاوت در حکم طهارت یا نجاست این الکل ها (که در بخش الکل طبی و صنعتی توضیح داده شد) به معنای جواز نوشیدن آن ها نیست.
مشروبات دست ساز با الکل پایین
ساخت مشروبات دست ساز مانند شراب سیب یا انگور در منزل که ممکن است درصد الکل پایینی داشته باشند، نیز مشمول حکم حرمت است. معیار حرمت، مست کننده بودن است، نه درصد الکل. هر مایعی که خاصیت مست کنندگی داشته باشد، حتی اگر درصد الکل آن پایین باشد و در مقدار کم مستی شدید ایجاد نکند، اما در مقدار زیاد مست کننده باشد، نوشیدن آن حرام است. بنابراین، شراب انگور، شراب سیب یا هر مایع دیگری که فرآیند تخمیر طی کرده و خاصیت مست کنندگی پیدا کند، حرام است.
فلسفه و حکمت حرمت مشروبات الکلی در اسلام
احکام الهی، از جمله حرمت مشروبات الکلی، نه فقط دستورات خشک و بی دلیل، بلکه سرشار از حکمت و فلسفه برای سعادت بشر در دنیا و آخرت هستند. حرمت خمر نیز دارای پیامدهای عمیق فردی و اجتماعی است که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می شود.
پیامدهای فردی
مصرف مشروبات الکلی، آسیب های جدی و گسترده ای بر فرد وارد می کند:
- تأثیر بر عقل و خرد: مهمترین اثر الکل، تأثیر بر مغز و قوای عقلانی است. عقل، تمیزدهنده حق از باطل و خوب از بد است. الکل با تأثیر بر عملکرد مغز، این قوه را مختل می کند و انسان را از خویشتن داری و تصمیم گیری صحیح باز می دارد. این سلب عقل، انسان را به موجودی بی اراده و بی کنترل تبدیل می کند.
- آثار سوء جسمی و روانی: از نظر پزشکی، مصرف الکل به کبد، کلیه ها، قلب و سیستم عصبی آسیب می رساند. بیماری هایی مانند سیروز کبدی، پانکراتیت، بیماری های قلبی و انواع سرطان ها از عواقب مصرف طولانی مدت الکل هستند. از نظر روانی نیز، افسردگی، اضطراب، اختلالات حافظه و پرخاشگری از پیامدهای شایع است.
- جنبه گناه کبیره و پیامدهای اخروی: در اسلام، شراب خواری از گناهان کبیره محسوب می شود. گناه کبیره، گناهی است که وعده عذاب بر آن داده شده و موجب دور شدن انسان از رحمت الهی می گردد. پیامدهای اخروی آن نیز شامل عذاب الهی در قیامت و محرومیت از شفاعت و مغفرت است.
پیامدهای اجتماعی
آثار سوء مشروبات الکلی، فراتر از فرد، جامعه را نیز تحت تأثیر قرار می دهد:
- آثار سوء بر خانواده و جامعه: مصرف الکل، یکی از عوامل اصلی خشونت های خانگی، طلاق، بی توجهی به فرزندان و از هم پاشیدگی بنیان خانواده است. در سطح جامعه نیز، افزایش جرم و جنایت (مانند سرقت، ضرب و جرح، قتل)، تصادفات رانندگی و کاهش بهره وری اجتماعی از عواقب مستقیم الکل خواری است.
- حفظ سلامت جامعه و نظم عمومی: اسلام با حرمت قرار دادن مشروبات الکلی، به دنبال حفظ سلامت عمومی و نظم اجتماعی است. جامعه ای که از آسیب های الکل در امان باشد، از ثبات، امنیت و رشد بیشتری برخوردار خواهد بود.
حرمت مشروبات الکلی، نه فقط یک دستور خشک مذهبی، بلکه یک نسخه شفابخش الهی برای حفظ عقل، جان و آبروی انسان و تضمین سلامت و امنیت جامعه است.
راه توبه و بازگشت از گناه شراب خواری
اگرچه شراب خواری از گناهان کبیره است، اما درب رحمت الهی هیچ گاه به روی بندگان گناهکار بسته نیست. خداوند متعال بندگان توبه کار را دوست دارد و حتی گناهان کبیره نیز در صورت توبه نصوح بخشیده می شوند.
اهمیت و شرایط توبه نصوح
توبه نصوح، به معنای توبه ای خالصانه و حقیقی است که شامل سه رکن اصلی است:
- پشیمانی قلبی: فرد باید از گناهی که مرتکب شده، از صمیم قلب پشیمان باشد و آثار این پشیمانی در وجود او نمایان باشد.
- تصمیم بر ترک گناه: فرد باید با تمام وجود تصمیم بگیرد که هرگز به آن گناه باز نگردد و تمام عوامل و بسترهای گناه را از خود دور کند.
- جبران مافات: اگر گناه، حق الناس بوده باشد (مانند هتک حرمت یا آسیب مالی)، باید آن را جبران کند و از صاحب حق حلالیت بطلبد. در مورد حق الله (مانند نماز و روزه ترک شده)، باید آن ها را قضا کند یا به نحو مقتضی جبران نماید. برای شراب خواری، جبران حقوق الله عمدتاً شامل توبه و بازگشت به مسیر عبودیت است.
امید به رحمت الهی
قرآن کریم می فرماید: «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا ۚ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ» (زمر: ۵۳). این آیه، دعوتی آشکار به توبه و ناامید نشدن از رحمت الهی است. حتی گناهکارترین افراد نیز در صورت توبه واقعی و بازگشت به سوی خداوند، مورد غفران و رحمت او قرار می گیرند. بنابراین، افرادی که مرتکب شراب خواری شده اند، نباید از رحمت خدا ناامید شوند و باید با عزمی راسخ، توبه کرده و زندگی جدیدی را مطابق با موازین الهی آغاز کنند.
نتیجه گیری
حکم خوردن عرق و تمامی مشروبات الکلی در اسلام، مطلقاً حرام است. این حرمت ریشه در آیات صریح قرآن کریم و احادیث متعدد پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) دارد و بر پایه حکمت های عمیق الهی برای حفظ سلامت جسم و روان فرد و سعادت و امنیت جامعه بنا نهاده شده است. اسلام با حرام کردن مسکرات، به دنبال حفظ عقل انسان، جلوگیری از آسیب های جسمی و روانی، و پیشگیری از بروز فساد، جرم و جنایت در جامعه است. هرچند که گناه شراب خواری از گناهان کبیره محسوب می شود، اما درب رحمت و توبه الهی همواره به روی بندگان باز است و با توبه نصوح و جبران مافات، می توان به سوی زندگی پاک و مطهر بازگشت. امید است این مقاله راهنمای جامعی برای درک دقیق و عمل به احکام الهی در این زمینه باشد.
منابع
قرآن کریم
کتب معتبر حدیثی (مانند الکافی، وسائل الشیعه، بحارالانوار)
رساله عملیه مراجع تقلید (از جمله آیت الله سیستانی، آیت الله خامنه ای، آیت الله مکارم شیرازی)
تفسیر المیزان علامه طباطبایی