آموزش پر کردن سفته

سفته یک سند تجاری مهم و پرکاربرد در تعهدات مالی و معاملات روزمره است که تکمیل صحیح آن از بروز مشکلات حقوقی و مالی جلوگیری می کند. این سند باید با دقت و آگاهی کامل از تمامی فیلدها پر شود تا اعتبار قانونی خود را حفظ کرده و حقوق صادرکننده و دارنده را تضمین نماید. هرگونه اشتباه یا نقص در تکمیل سفته می تواند به ابطال اعتبار آن یا دشواری در پیگیری های قضایی منجر شود.

سفته به عنوان یکی از مهم ترین اسناد لازم الاجرا در سیستم حقوقی ایران، نقشی حیاتی در تضمین بازپرداخت دیون، اجرای تعهدات قراردادی و ضمانت های مالی ایفا می کند. این سند، برخلاف چک، مستقیماً از طریق بانک قابل وصول نیست و نیازمند رعایت تشریفات قانونی خاصی برای پیگیری است. از این رو، آگاهی کامل از ساختار، نحوه تکمیل و پیامدهای حقوقی هر بخش از سفته برای تمامی اشخاصی که با آن سروکار دارند – اعم از اشخاص عادی، کارفرمایان، کارجویان، وام گیرندگان و فعالان اقتصادی – ضروری است.

در این مقاله به بررسی جامع ابعاد سفته، از تعریف و ویژگی های قانونی آن گرفته تا راهنمای گام به گام تکمیل هر بخش، نکات حقوقی کلیدی و مراحل پیگیری و وصول آن خواهیم پرداخت. هدف نهایی، توانمندسازی شما برای پر کردن سفته با اطمینان کامل و محافظت از حقوق قانونی تان است.

سفته چیست؟ درک مفهوم و ویژگی های اساسی

سفته که در قانون تجارت ایران با عنوان فته طلب نیز شناخته می شود، یک سند تجاری است که به موجب آن، صادرکننده (بدهکار) به صورت کتبی تعهد می کند مبلغ معینی را در موعد مقرر یا به محض مطالبه، در وجه گیرنده (طلبکار) یا به حواله کرد او پرداخت نماید. این تعریف از ماده ۳۰۷ و ۳۰۸ قانون تجارت ایران برگرفته شده و مبنای قانونی سفته را تشکیل می دهد.

سفته ابزاری قدرتمند برای ایجاد تعهدات مالی است و به دلیل ماهیت تجاری خود، از ویژگی ها و امتیازات ویژه ای برخوردار است که آن را از یک سند عادی متمایز می کند. درک این ویژگی ها برای هر کسی که قصد استفاده از سفته را دارد، ضروری است.

ویژگی های اصلی سفته به عنوان یک سند تجاری

سفته به عنوان یک سند تجاری، دارای ویژگی های منحصر به فردی است که در ادامه به تشریح آنها می پردازیم:

• لازم الاجرا بودن: سفته یک سند لازم الاجرا است؛ به این معنی که دارنده آن می تواند در صورت عدم پرداخت در موعد مقرر، از طریق مراجع قضایی، به سرعت و با تشریفات ساده تری نسبت به اسناد عادی، برای وصول طلب خود اقدام کند. این ویژگی، اعتبار و قدرت اجرایی سفته را به شکل چشمگیری افزایش می دهد.
• قابلیت انتقال: سفته به راحتی قابل انتقال است. دارنده سفته می تواند با ظهرنویسی (پشت نویسی) آن، حقوق خود را به شخص دیگری منتقل کند. این قابلیت، سفته را به ابزاری منعطف برای مبادلات تجاری و مالی تبدیل کرده است.
• جنبه تعهدآور: صدور سفته به خودی خود ایجادکننده یک تعهد حقوقی است. صادرکننده سفته با امضای آن، متعهد به پرداخت مبلغ ذکر شده در سفته می شود، حتی اگر دلیل اصلی صدور سفته (مثلاً قرارداد اصلی) به دلیلی باطل شود. این اصل استقلال سفته نامیده می شود.
• امکان واخواست: واخواست یا اعتراض عدم تأدیه، یک تشریفات قانونی است که دارنده سفته باید در صورت عدم پرداخت آن در موعد مقرر، انجام دهد. واخواست شرط لازم برای بهره مندی از بسیاری از امتیازات سفته به عنوان سند تجاری، از جمله مطالبه وجه از ظهرنویسان و ضامن ها است.

تفاوت های کلیدی سفته با چک

سفته و چک هر دو از اسناد تجاری هستند، اما تفاوت های مهمی با یکدیگر دارند که در نوع کاربری و نحوه پیگیری آن ها تأثیرگذار است:

ویژگی	سفته	چک
مرجع صدور	توسط افراد یا شرکت ها صادر می شود و لزوماً نیازی به حساب بانکی ندارد.	توسط بانک و از طریق حساب جاری اشخاص صادر می شود.
قابلیت نقد شوندگی در بانک	مستقیماً در بانک قابل نقد شدن نیست.	با ارائه به بانک، قابل نقد شدن است (در صورت وجود موجودی).
تعداد برگه ها	به صورت تکی یا دسته چکی (سفارش شخصی) قابل تهیه است.	به صورت دسته چک های بانکی و با شماره سریال مشخص.
کاربرد اصلی	تضمین تعهدات، بازپرداخت وام، ضمانت کاری، معاملات.	ابزار پرداخت جایگزین پول نقد، تضمین پرداخت.
مسئولیت صادرکننده	شامل مسئولیت مدنی و تجاری است.	شامل مسئولیت مدنی و در صورت بلامحل بودن، مسئولیت کیفری نیز ممکن است.
تشریفات پیگیری	نیاز به واخواست دارد (ظرف ۱۰ روز از سررسید).	در صورت عدم موجودی، گواهی عدم پرداخت (برگشتی) صادر می شود.

کاربردهای متداول سفته در ایران

سفته در ایران کاربردهای متنوعی در روابط فردی و تجاری دارد. برخی از مهم ترین موارد استفاده آن عبارتند از:

• ضمانت وام: سفته به عنوان تضمین بازپرداخت وام های بانکی یا وام های شخصی مورد استفاده قرار می گیرد.
• ضمانت کاری (حسن انجام کار): کارفرمایان معمولاً برای تضمین حسن انجام کار یا حفظ اسرار کاری، از کارمندان خود سفته ضمانت دریافت می کنند.
• معاملات: در برخی معاملات خرید و فروش کالا یا خدمات، سفته به عنوان تضمین پرداخت مبلغ مورد معامله در آینده صادر می شود.
• اجاره: در قراردادهای اجاره، ممکن است سفته برای تضمین پرداخت اجاره بها یا جبران خسارات احتمالی به ملک از سوی مستأجر دریافت شود.
• پیش فروش: در قراردادهای پیش فروش مسکن یا کالا، سفته می تواند به عنوان تضمین انجام تعهدات از سوی فروشنده یا خریدار به کار رود.

آموزش گام به گام پر کردن سفته (با تاکید بر جزئیات و نکات حقوقی)

پر کردن صحیح سفته نیازمند دقت فراوان به جزئیات است. هر بخش از سفته دارای اهمیت حقوقی خاصی است که عدم تکمیل صحیح آن می تواند به از دست رفتن اعتبار سند یا ایجاد مشکلات قانونی منجر شود. در ادامه، گام به گام نحوه تکمیل سفته را با تأکید بر نکات حقوقی شرح می دهیم.

نکات اولیه و ضروری پیش از شروع

قبل از اینکه قلم به دست بگیرید، به نکات زیر توجه کنید تا از بروز اشتباهات رایج جلوگیری شود:

• استفاده از خودکار آبی: همواره از یک خودکار با جوهر آبی و دائمی استفاده کنید. استفاده از خودکار مشکی، مداد یا خودکارهای ژله ای که پاک می شوند، توصیه نمی شود و می تواند در مراجع قضایی مشکل ساز باشد.
• پرهیز از خط خوردگی و لاک گرفتن: هرگونه خط خوردگی، تصحیح با لاک غلط گیر یا پاک کننده، یا هر نوع مخدوش کردن متن سفته می تواند اعتبار آن را زیر سؤال ببرد. در صورت اشتباه، بهتر است از سفته جدیدی استفاده کنید.
• تکمیل کامل تمام فیلدها: تمامی خانه های مربوطه روی سفته را به دقت و به صورت خوانا پر کنید. رها کردن بخشی از سفته خالی، می تواند راه را برای سوءاستفاده های احتمالی باز کند.
• عدم تحویل سفته سفید امضا: هرگز سفته ای را که تنها امضا شده و سایر فیلدهای آن خالی است (سفید امضا) به کسی تحویل ندهید. این کار ریسک بسیار بالایی دارد و می تواند منجر به پر شدن مبالغ و شرایط غیرتوافقی توسط دارنده شود.

گام ۱: تاریخ صدور سفته

تاریخ صدور سفته، روزی است که سفته توسط صادرکننده امضا و تسلیم می شود و از اهمیت حقوقی بالایی برخوردار است.

• محل دقیق درج تاریخ صدور روی سفته: این فیلد معمولاً در بالای سفته و در سمت راست یا چپ مشخص شده است.
• نحوه صحیح نگارش تاریخ: تاریخ را به صورت روز، ماه و سال و به هر دو صورت عددی و حروفی (اختیاری اما توصیه شده برای جلوگیری از تغییر) بنویسید. مثلاً: پانزدهم اردیبهشت ماه یک هزار و چهارصد و سه (۱۴۰۳/۰۲/۱۵). دقت کنید که اعداد با ارقام فارسی نوشته شوند.
• اهمیت حقوقی تاریخ صدور و عواقب عدم درج آن: عدم درج تاریخ صدور، سفته را از وصف تجاری خارج کرده و آن را به یک سند عادی تبدیل می کند. در این صورت، دارنده از امتیازات قانونی اسناد تجاری محروم می شود و پیگیری آن دشوارتر خواهد بود.

تکمیل دقیق تاریخ صدور سفته، تضمین کننده اعتبار اولیه آن به عنوان یک سند تجاری است و هرگونه سهل انگاری در این بخش، می تواند تبعات حقوقی جدی به دنبال داشته باشد.

گام ۲: مبلغ سفته

مبلغ سفته، مهم ترین بخش مالی آن است و باید با نهایت دقت تکمیل شود.

• محل های درج مبلغ به عدد و حروف: سفته معمولاً دارای دو کادر برای مبلغ است؛ یکی برای درج مبلغ به عدد و دیگری برای درج مبلغ به حروف. این دو باید کاملاً با یکدیگر مطابقت داشته باشند.
• نحوه دقیق نگارش:
  • مبلغ عددی: از راست به چپ، بدون هیچ گونه جای خالی و با دقت فراوان بنویسید. واحد پولی (ریال یا تومان) را نیز مشخص کنید. برای مثال: ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال.
  • مبلغ حروفی: مبلغ را به صورت کامل و بدون ابهام با حروف بنویسید. مثلاً: یکصد میلیون ریال.
• اهمیت تطابق کامل مبلغ عددی و حروفی و تکلیف قانونی در صورت عدم تطابق: مطابقت دقیق این دو ضروری است. در صورت وجود تفاوت، طبق قانون، مبلغ حروفی معتبر خواهد بود، اما این تفاوت می تواند روند پیگیری را طولانی و پیچیده کند.
• مفهوم مبلغ اسمی سفته و تفاوت آن با مبلغ تعهد شده: هر سفته ای دارای یک مبلغ اسمی است که روی برگه سفته چاپ شده (مثلاً: سفته تا مبلغ ده میلیون ریال). این مبلغ، سقف اعتباری است که سفته می تواند داشته باشد. مبلغ تعهد شده یا مبلغ مندرج، همان مبلغی است که شما به عدد و حروف در سفته می نویسید.
• وضعیت حقوقی نوشتن مبلغ بیشتر از مبلغ اسمی: طبق قانون تجارت، اگر مبلغ مندرج در سفته بیشتر از مبلغ اسمی آن باشد، سفته باطل نمی شود و تا همان مبلغ مندرج (اگرچه بیشتر از سقف اسمی باشد) اعتبار دارد. با این حال، بهتر است همواره مبلغ نوشته شده کمتر یا مساوی با مبلغ اسمی سفته باشد تا از هرگونه ابهام جلوگیری شود.

گام ۳: نام و مشخصات گیرنده وجه

مشخص کردن گیرنده وجه سفته برای روشن شدن هویت طلبکار اهمیت حیاتی دارد.

• اهمیت درج کامل نام و نام خانوادگی/نام شرکت (و کد ملی/شناسه ملی جهت شفافیت بیشتر): نام و نام خانوادگی کامل شخص حقیقی یا نام کامل شرکت/مؤسسه برای اشخاص حقوقی باید به صورت خوانا و دقیق نوشته شود. افزودن کد ملی برای اشخاص حقیقی و شناسه ملی برای اشخاص حقوقی، شفافیت را بیشتر کرده و از بروز سوءتفاهم ها و مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری می کند.
• مفهوم و آثار حقوقی سفته در وجه حامل (زمانی که نام گیرنده ذکر نمی شود): اگر نام گیرنده در سفته ذکر نشود، سفته در وجه حامل تلقی می شود. این به آن معناست که هر کسی که سفته را در اختیار داشته باشد، به عنوان دارنده آن شناخته شده و می تواند وجه سفته را مطالبه کند. این نوع سفته ریسک بالایی دارد و احتمال سوءاستفاده از آن وجود دارد.
• آیا می توان نام چند گیرنده را نوشت؟ بله، می توان نام چند نفر را به عنوان گیرنده وجه نوشت، اما باید به وضوح مشخص شود که پرداخت به چه صورتی (مشترک، مجزا، یا به هر یک از آن ها به تنهایی) انجام شود. در غیر این صورت، پیچیدگی های حقوقی به وجود خواهد آمد.

گام ۴: تاریخ پرداخت سفته

تاریخ پرداخت، زمانی است که صادرکننده سفته متعهد به پرداخت مبلغ آن می شود و نباید با تاریخ صدور اشتباه گرفته شود.

• محل درج تاریخ پرداخت و تفاوت آن با تاریخ صدور: این فیلد معمولاً در بخش پایینی سفته و جدا از تاریخ صدور قرار دارد. تاریخ صدور، زمان ایجاد تعهد است، در حالی که تاریخ پرداخت، زمان اجرای تعهد است.
• انواع تاریخ پرداخت:
  • معین: یک تاریخ مشخص و قطعی (مثلاً: ۱۴۰۳/۰۶/۳۰).
  • عندالمطالبه: به معنای به محض مطالبه. در این حالت، دارنده هر زمان که بخواهد می تواند مطالبه وجه سفته را داشته باشد.
  • به رؤیت: یعنی به محض ارائه و دیدن سفته. این نوع تاریخ گذاری شبیه به عندالمطالبه است، اما معمولاً در عمل تفاوت های جزئی در زمان بندی پیگیری دارد.
• نکات ویژه برای سفته های ضمانت کاری و ضمانت وام: در سفته های ضمانتی، به جای درج یک تاریخ پرداخت مشخص، معمولاً عبارت بابت ضمانت حسن انجام کار یا بابت ضمانت بازپرداخت وام و سپس بدون تاریخ سررسید یا عندالمطالبه درج می شود. این امر به این دلیل است که هدف از این سفته ها تضمین انجام تعهد است و نه پرداخت در یک تاریخ مشخص.
• تبعات عدم درج تاریخ پرداخت یا ابهام در آن: اگر تاریخ پرداخت درج نشود یا مبهم باشد، سفته عندالمطالبه محسوب می شود. این موضوع هرچند سفته را باطل نمی کند، اما می تواند در مورد سفته های ضمانتی یا سفته هایی که هدف دیگری داشته اند، مشکلات حقوقی ایجاد کند.

گام ۵: محل پرداخت (اختیاری)

محل پرداخت سفته، مکانی است که صادرکننده متعهد به پرداخت وجه سفته در آنجا می شود.

• آیا درج محل پرداخت الزامی است؟ طبق قانون تجارت، درج محل پرداخت جزو الزامات اساسی سفته نیست. با این حال، ذکر آن می تواند در تعیین دادگاه صالح برای رسیدگی به اختلافات احتمالی مفید باشد.
• اهمیت درج در صورت نیاز و تعیین حوزه قضایی: اگر محل پرداخت در سفته قید شود، دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای مطالبه وجه سفته، می تواند دادگاه محل پرداخت نیز باشد. این امر در برخی موارد برای دارنده سفته مفید است.

گام ۶: بابت (دلیل صدور سفته)

درج دلیل صدور سفته، هرچند از الزامات قانونی نیست، اما از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و به شفافیت روابط کمک می کند.

• چرا ذکر دلیل صدور بسیار مهم است؟ ذکر عبارت بابت… در سفته، به روشن شدن قصد و نیت طرفین کمک می کند و از هرگونه سوءاستفاده یا ادعاهای بعدی جلوگیری می نماید. این بخش به عنوان یک سند داخلی بین طرفین، در مواقع اختلاف، می تواند بسیار راهگشا باشد.
• نحوه نگارش صحیح عبارت بابت…: عبارت را به صورت شفاف و دقیق بنویسید.
  • مثال های کاربردی:
    • بابت ضمانت حسن انجام کار در شرکت [نام شرکت]
    • بابت تضمین بازپرداخت وام دریافتی از آقای/خانم [نام و نام خانوادگی]
    • بابت بدهی خرید کالا/خدمات مطابق فاکتور شماره [شماره فاکتور]
• نکات تکمیلی برای سفته های ضمانت (درج صریح کلمه ضمانت و شرایط وصول): در سفته های ضمانتی، حتماً کلمه ضمانت را به وضوح قید کنید. همچنین، می توانید شرایط وصول سفته را نیز به صورت مختصر در پشت سفته یا در یک توافق نامه جداگانه (با ارجاع به آن در سفته) مشخص کنید تا ابهامی باقی نماند.

گام ۷: امضا یا مهر صادرکننده سفته

امضا یا مهر صادرکننده، مهم ترین رکن برای اعتبار سفته است و بدون آن، سفته فاقد هرگونه ارزش حقوقی خواهد بود.

• اهمیت حیاتی امضا یا مهر صادرکننده (و اثر انگشت در صورت لزوم): صادرکننده سفته باید آن را با امضای خود (یا مهر در صورتی که شخص حقوقی باشد) تأیید کند. در برخی موارد و برای اطمینان بیشتر، به خصوص در معاملات با افراد ناآشنا یا برای افراد کم سواد، اخذ اثر انگشت نیز توصیه می شود.
• تبعات حقوقی عدم وجود امضا یا نقص در آن: سفته بدون امضا، حتی به عنوان یک سند عادی نیز اعتبار ندارد و از نظر حقوقی، هیچ تعهدی را ایجاد نمی کند. هرگونه نقص در امضا (مانند امضای ناقص یا ناخوانا که قابل انتساب به صادرکننده نباشد) نیز می تواند منجر به بی اعتباری سفته شود.
• تفاوت امضای صادرکننده با امضای ضامن یا ظهرنویس: امضای صادرکننده در روی سفته (در قسمت مربوط به صادرکننده) به معنای ایجاد تعهد اصلی است. امضای ضامن یا ظهرنویس در پشت سفته (ظهرنویسی) قرار می گیرد و به معنای تضمین یا انتقال سفته است و مسئولیت های متفاوتی دارد.

نمونه های کاربردی سفته پر شده (سناریومحور)

برای درک بهتر نحوه پر کردن سفته، در ادامه به بررسی چند نمونه کاربردی در سناریوهای رایج می پردازیم. این نمونه ها به شما کمک می کنند تا نحوه به کارگیری نکات ذکر شده در عمل را مشاهده کنید.

نمونه ۱: سفته پر شده برای ضمانت حسن انجام کار

فرض کنید آقای احمد کریمی کارمند جدیدی است و شرکت فناوران نوین از او سفته ای بابت ضمانت حسن انجام کار مطالبه کرده است. سفته به مبلغ ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال صادر می شود.

• تاریخ صدور: ۱۴۰۳/۰۴/۰۱ (اول تیر ماه یک هزار و چهارصد و سه)
• مبلغ سفته: ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (پانصد میلیون ریال)
• نام و مشخصات گیرنده وجه: شرکت فناوران نوین (سهامی خاص) با شناسه ملی [شماره فرضی شناسه ملی شرکت]
• تاریخ پرداخت سفته: بدون تاریخ سررسید، به شرط وقوع تخلف از سوی متعهد، یا به محض مطالبه در صورت نیاز
• محل پرداخت: تهران (اختیاری)
• بابت: بابت ضمانت حسن انجام کار آقای احمد کریمی، فرزند حسین، به شماره ملی [شماره فرضی کد ملی]، در شرکت فناوران نوین. این سفته غیرقابل انتقال و صرفاً جهت تضمین تعهدات کاری مذکور می باشد و در صورت عدم انجام تعهدات یا ایراد خسارت به شرکت، قابل وصول خواهد بود.
• امضا یا مهر صادرکننده سفته: امضای احمد کریمی به همراه نام و نام خانوادگی و کد ملی او

نمونه ۲: سفته پر شده برای ضمانت بازپرداخت وام

فرض کنید خانم سارا محمودی از آقای حسن رضایی مبلغ ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال وام دریافت کرده و سفته ای برای ضمانت بازپرداخت وام صادر می کند.

• تاریخ صدور: ۱۴۰۳/۰۴/۱۵ (پانزدهم تیر ماه یک هزار و چهارصد و سه)
• مبلغ سفته: ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (دو میلیارد ریال)
• نام و مشخصات گیرنده وجه: آقای حسن رضایی، فرزند علی، به شماره ملی [شماره فرضی کد ملی]
• تاریخ پرداخت سفته: عندالمطالبه، پس از سررسید اقساط وام و عدم پرداخت آن ها
• محل پرداخت: شیراز (اختیاری)
• بابت: بابت ضمانت بازپرداخت وام دریاففتی از آقای حسن رضایی به مبلغ [مبلغ وام] طبق قرارداد مورخ [تاریخ قرارداد]. این سفته تنها در صورت عدم بازپرداخت وام در سررسیدهای مقرر قابل وصول است.
• امضا یا مهر صادرکننده سفته: امضای سارا محمودی به همراه نام و نام خانوادگی و کد ملی او

نمونه ۳: سفته پر شده برای پرداخت بدهی با تاریخ معین

فرض کنید آقای مهدی قاسمی بابت خرید کالا از فروشگاه تجارت گستر مبلغ ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال بدهکار است و سفته ای با تاریخ پرداخت مشخص صادر می کند.

• تاریخ صدور: ۱۴۰۳/۰۴/۲۰ (بیستم تیر ماه یک هزار و چهارصد و سه)
• مبلغ سفته: ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (سیصد میلیون ریال)
• نام و مشخصات گیرنده وجه: فروشگاه تجارت گستر با شماره ثبت [شماره فرضی ثبت شرکت]
• تاریخ پرداخت سفته: ۱۴۰۳/۰۸/۲۰ (بیستم آبان ماه یک هزار و چهارصد و سه)
• محل پرداخت: اصفهان (اختیاری)
• بابت: بابت بدهی خرید کالاهای مطابق فاکتور شماره [شماره فرضی فاکتور] مورخ ۱۴۰۳/۰۴/۲۰.
• امضا یا مهر صادرکننده سفته: امضای مهدی قاسمی به همراه نام و نام خانوادگی و کد ملی او

توصیه می شود که همواره یک نسخه از سفته پر شده (چه اصل سفته و چه کپی آن) را برای خود نگه دارید و در صورت امکان، از سفته پر شده یک عکس یا اسکن با کیفیت تهیه کنید. همچنین، در سفته های ضمانتی، بهتر است توضیحات تکمیلی مربوط به شرایط وصول را در پشت سفته یا در یک توافق نامه جداگانه و با ذکر شماره سفته قید نمایید.

نکات تکمیلی و حقوقی مهم در مورد سفته

آگاهی از جزئیات و نکات حقوقی پیرامون سفته، فراتر از صرف پر کردن فیلدها است. این دانش به شما کمک می کند تا از حقوق خود دفاع کرده و از بروز مشکلات آتی جلوگیری کنید.

پشت نویسی (ظهرنویسی) سفته

پشت نویسی یا ظهرنویسی، فرآیندی است که طی آن دارنده سفته، با نوشتن در پشت سفته و امضای آن، حقوق خود را به شخص دیگری منتقل می کند یا مسئولیت پرداخت آن را تضمین می نماید.

• کاربردها:
  • انتقال سفته: دارنده می تواند سفته را به شخص ثالثی منتقل کند تا وی طلبکار جدید محسوب شود.
  • ضمانت ظهرنویسی: شخص دیگری می تواند پشت سفته را امضا کند تا پرداخت وجه آن را تضمین نماید. در این صورت، ضامن نیز در کنار صادرکننده، مسئول پرداخت سفته خواهد بود.
• نحوه صحیح پشت نویسی و درج اطلاعات: در پشت سفته، باید نام و نام خانوادگی شخص منتقل کننده یا ضامن، تاریخ ظهرنویسی و هدف از آن (انتقال یا ضمانت) به وضوح نوشته و سپس امضا شود.
• آثار حقوقی ظهرنویسی (مسئولیت ظهرنویس): هر ظهرنویس در زنجیره انتقال سفته، در قبال دارنده بعدی سفته مسئول تضامنی است. یعنی در صورت عدم پرداخت توسط صادرکننده، دارنده می تواند هم از صادرکننده و هم از هر یک از ظهرنویسان طلب خود را مطالبه کند.

مفهوم سفته سفید امضا و خطرات آن

سفته سفید امضا به سفته ای گفته می شود که تنها امضای صادرکننده در آن درج شده و سایر بخش های مربوط به مبلغ، تاریخ و نام گیرنده خالی مانده است. این نوع سفته، با وجود ریسک بسیار بالا، متأسفانه در معاملات و روابط مالی برخی افراد رایج است.

چرا نباید سفته سفید امضا تحویل داد؟ تحویل سفته سفید امضا، به دارنده اختیار می دهد تا هر مبلغ و تاریخی را در آن درج کند. در این صورت، صادرکننده قادر به اثبات توافقات اولیه خود نخواهد بود و ممکن است به مبالغ یا تعهداتی بسیار فراتر از توافق اولیه ملزم شود. این عمل می تواند زمینه را برای سوءاستفاده های گسترده فراهم کند و مسئولیت حقوقی سنگینی برای صادرکننده به دنبال داشته باشد.

نحوه تهیه سفته

سفته یک سند رسمی است و نمی توان آن را از هرجایی تهیه کرد. برای اطمینان از اعتبار آن، باید از مراجع معتبر اقدام به خرید سفته نمود.

• از کجا سفته بخریم؟
  • بانک ملی: اصلی ترین مرجع فروش سفته، شعب بانک ملی ایران است.
  • برخی دفاتر پستی و لوازم التحریر معتبر: در برخی شهرها، دفاتر پستی خاص یا لوازم التحریرهای بزرگ و دارای مجوز، ممکن است سفته را عرضه کنند، اما توصیه اصلی همواره خرید از شعب بانک ملی است.
• مدارک لازم برای خرید سفته از بانک: معمولاً نیازی به مدارک خاصی نیست و هر شخص می تواند با پرداخت وجه سفته، آن را تهیه کند. در خرید سفته، تنها مبلغ اسمی آن مهم است و نه مشخصات خریدار.
• قیمت سفته و محاسبه آن (مالیات و مبلغ اسمی): قیمت سفته بر اساس مبلغ اسمی آن تعیین می شود و در واقع، مالیاتی است که خریدار سفته به دولت پرداخت می کند. هرچه مبلغ اسمی سفته بیشتر باشد، قیمت خرید آن نیز بالاتر است. نرخ مالیات سفته معمولاً توسط مجلس شورای اسلامی تعیین و ابلاغ می شود. به عنوان مثال، ممکن است برای هر ده میلیون ریال مبلغ اسمی، پنج هزار ریال مالیات اخذ شود.

اعتبار سفته های قدیمی و فرمت های مختلف

سفته ها با فرمت ها و سال های چاپ مختلفی در بازار وجود دارند. این سؤال پیش می آید که آیا سفته های سال های گذشته هنوز معتبرند؟ بله، مادامی که سفته اصل و تمبر مالیاتی آن پرداخت شده باشد، فارغ از سال چاپ آن، از اعتبار قانونی برخوردار است و قابل استفاده است. تغییرات جزئی در طراحی یا فرمت سفته ها، تأثیری بر اعتبار حقوقی آن ها ندارد.

حفظ و نگهداری سفته

سفته یک سند مالی مهم است و باید با دقت و امنیت بالا نگهداری شود تا از سوءاستفاده، مخدوش شدن، سرقت یا گم شدن آن جلوگیری شود.

• نکات امنیتی: سفته را در جای امن و دور از دسترس افراد غیرمجاز نگهداری کنید.
• جلوگیری از مخدوش شدن: سفته را از عوامل محیطی مانند رطوبت، نور مستقیم خورشید و تا خوردگی های شدید محافظت کنید تا اطلاعات آن پاک یا ناخوانا نشود.
• سرقت یا گم شدن: در صورت سرقت یا گم شدن سفته، بلافاصله باید به مراجع قضایی اطلاع داده و مراتب را صورت جلسه کنید. این کار می تواند در جلوگیری از سوءاستفاده و دفاع از حقوق شما در آینده مؤثر باشد.

مراحل پیگیری و وصول سفته (خلاصه ای برای افزایش آگاهی)

در صورتی که صادرکننده سفته در موعد مقرر به تعهد خود عمل نکند، دارنده سفته می تواند از طریق مراجع قانونی برای وصول طلب خود اقدام کند. این فرآیند شامل مراحل حقوقی خاصی است که آگاهی از آن ها برای هر دارنده سفته ای ضروری است.

واخواست سفته چیست و چرا ضروری است؟

واخواست سفته (یا اعتراض عدم تأدیه)، یک سند رسمی است که توسط دادگستری صادر می شود و به موجب آن، عدم پرداخت وجه سفته در موعد مقرر به صادرکننده و ضامنین ابلاغ می گردد. واخواست به نوعی اعتراض رسمی دارنده به عدم پرداخت وجه سفته است.

• تعریف: واخواست، سندی رسمی است که نشان می دهد دارنده سفته، آن را در موعد مقرر به صادرکننده ارائه کرده و صادرکننده از پرداخت وجه آن امتناع ورزیده است.
• مهلت قانونی ۱۰ روزه: دارنده سفته باید ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ سررسید سفته (تاریخ پرداخت)، نسبت به واخواست آن اقدام کند. این مهلت بسیار حیاتی است.
• آثار عدم واخواست: در صورت عدم واخواست سفته در مهلت قانونی، سفته از وصف تجاری خارج شده و به یک سند عادی تبدیل می شود. این به معنای از دست دادن بسیاری از امتیازات سفته تجاری است؛ از جمله حق مراجعه به ظهرنویسان و ضامنین و مطالبه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید. در این صورت، پیگیری سفته دشوارتر شده و تنها از طریق ارائه دادخواست حقوقی علیه صادرکننده اصلی (و نه ضامن یا ظهرنویس) امکان پذیر خواهد بود.

مراحل کلی پیگیری قضایی سفته

پس از انجام واخواست (در صورت نیاز)، دارنده سفته می تواند مراحل پیگیری قضایی را آغاز کند:

• دادخواست مطالبه وجه سفته: دارنده سفته باید با تقدیم دادخواست به دادگاه صالح، مطالبه وجه سفته را به همراه خسارات قانونی (مانند خسارت تأخیر تأدیه) درخواست کند.
• تأمین خواسته: یکی از مزایای سفته واخواست شده، امکان درخواست تأمین خواسته است. دارنده سفته می تواند قبل از صدور حکم نهایی و حتی در ابتدای طرح دعوا، از دادگاه بخواهد که اموال صادرکننده یا ضامنین را به میزان وجه سفته توقیف کند تا از انتقال آن ها و تضییع حق خود جلوگیری نماید.
• توقیف اموال: پس از صدور حکم قطعی به نفع دارنده سفته و در صورت عدم پرداخت وجه توسط محکوم علیه، دارنده می تواند درخواست توقیف و فروش اموال محکوم علیه را از طریق اجرای احکام دادگستری داشته باشد.

صلاحیت دادگاه

تعیین دادگاه صالح برای طرح دعوای مطالبه وجه سفته، بر اساس اصول کلی آیین دادرسی مدنی صورت می گیرد:

• محل اقامت خوانده: به طور کلی، دادگاه محل اقامت خوانده (صادرکننده یا ظهرنویس) صلاحیت رسیدگی به دعوا را دارد.
• محل پرداخت: اگر در سفته محل پرداخت مشخص شده باشد، دادگاه همان محل نیز صلاحیت رسیدگی خواهد داشت.

تفاوت پیگیری سفته واخواست شده و واخواست نشده

همانطور که قبلاً اشاره شد، واخواست کردن سفته تفاوت های عمده ای در نحوه و آثار حقوقی پیگیری آن ایجاد می کند:

ویژگی	سفته واخواست شده	سفته واخواست نشده (سند عادی)
مسئولیت ظهرنویس و ضامن	می توان علیه ظهرنویسان و ضامنین (مسئولیت تضامنی) اقدام کرد.	فقط علیه صادرکننده اصلی می توان اقدام کرد.
خسارت تأخیر تأدیه	از تاریخ واخواست محاسبه می شود.	از تاریخ تقدیم دادخواست محاسبه می شود.
تأمین خواسته	به راحتی و بدون تودیع خسارت احتمالی می توان درخواست تأمین خواسته داد.	برای درخواست تأمین خواسته، معمولاً نیاز به تودیع خسارت احتمالی است.
مدت مرور زمان	دارای مرور زمان تجاری (معمولاً ۳ تا ۵ سال بسته به مورد).	دارای مرور زمان اسناد عادی (طولانی تر).

بنابراین، برای حفظ تمامی حقوق قانونی و تسهیل فرآیند وصول، همواره توصیه می شود سفته را در مهلت قانونی واخواست کنید.

سوالات متداول

آیا خط خوردگی یا لاک گرفتن روی سفته باعث ابطال آن می شود؟

خط خوردگی یا استفاده از لاک غلط گیر روی سفته، می تواند اعتبار آن را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. اگرچه همیشه به معنای ابطال کامل سفته نیست، اما می تواند در مراجع قضایی مورد ایراد قرار گیرد و طرف مقابل ادعا کند که سفته مخدوش شده یا تغییر یافته است. در نتیجه، اثبات صحت سفته بسیار دشوار خواهد شد. بهترین راهکار، استفاده از سفته جدید در صورت بروز هرگونه اشتباه است.

آیا می توان مبلغ سفته را با خودکار رنگی (غیر آبی) نوشت؟

توصیه اکید این است که تمامی فیلدهای سفته با خودکار آبی رنگ نوشته شود. استفاده از رنگ های دیگر، به ویژه رنگ هایی که به راحتی قابل پاک شدن یا کپی شدن نباشند، می تواند در اعتبار سفته در مراجع قضایی ابهام ایجاد کند و احتمال سوءاستفاده یا ادعای جعل را افزایش دهد. جوهر آبی به دلیل وضوح و مقاومت نسبی در برابر تغییر، استاندارد پذیرفته شده است.

اگر گیرنده سفته فوت کند، ورثه چگونه می توانند سفته را وصول کنند؟

در صورتی که گیرنده سفته فوت کند، حقوق مربوط به سفته به ورثه قانونی او منتقل می شود. ورثه باید با ارائه گواهی انحصار وراثت و مدارک شناسایی خود، به مراجع قضایی مراجعه کرده و نسبت به مطالبه وجه سفته اقدام نمایند. در این صورت، ورثه به عنوان دارندگان جدید سفته شناخته می شوند و می توانند تمامی مراحل قانونی وصول را پیگیری کنند.

آیا سفته برای اشخاص حقوقی (شرکت ها) هم کاربرد دارد و نحوه پر کردن آن تفاوتی دارد؟

بله، سفته برای اشخاص حقوقی (مانند شرکت ها و مؤسسات) نیز کاربرد گسترده ای دارد و نحوه پر کردن آن تفاوت ماهوی ندارد. تنها تفاوت این است که در بخش صادرکننده، نام و مشخصات شخص حقوقی (مثلاً نام شرکت و شماره ثبت) درج شده و سفته باید با مهر و امضای صاحبان حق امضا (مدیرعامل، اعضای هیئت مدیره و…) مطابق اساسنامه شرکت، ممهور و امضا شود. در بخش گیرنده نیز می توان نام شخص حقوقی را درج کرد.

در صورت عدم درج محل اقامت یا محل پرداخت در سفته، چه باید کرد؟

همانطور که ذکر شد، درج محل اقامت صادرکننده یا محل پرداخت در سفته از الزامات اساسی اعتبار آن نیست. در صورت عدم درج، سفته کماکان معتبر است. برای تعیین دادگاه صالح در دعوای مطالبه وجه، می توان به قواعد عمومی صلاحیت دادگاه ها رجوع کرد که معمولاً دادگاه محل اقامت خوانده (صادرکننده) صالح به رسیدگی خواهد بود.

تفاوت دقیق عندالمطالبه و به رؤیت در تاریخ سفته چیست؟

هر دو عبارت عندالمطالبه و به رؤیت به این معنا هستند که سفته در تاریخ مشخصی سررسید ندارد و دارنده می تواند هر زمان که خواست، وجه آن را مطالبه کند. در عمل و از نظر حقوقی تفاوت عملی چشمگیری بین این دو وجود ندارد. با این حال، عندالمطالبه بیشتر برای سفته های بدون تاریخ و به رؤیت بیشتر برای برات ها کاربرد دارد، اما در مورد سفته ها، هر دو مفهوم مشابهی دارند و دارنده می تواند ظرف یک سال از تاریخ صدور، مطالبه وجه را آغاز کند.

آیا می توان سفته را با مداد پر کرد؟

خیر، به هیچ وجه توصیه نمی شود سفته را با مداد پر کنید. مداد به راحتی پاک می شود و قابلیت تغییر و جعل را به شدت افزایش می دهد. سفته یک سند رسمی و حقوقی است و تمامی اطلاعات آن باید با جوهر دائمی و غیرقابل پاک شدن (ترجیحاً خودکار آبی) درج شود تا از بروز هرگونه سوءتفاهم، ادعا یا جعل جلوگیری شود.

مسئولیت کسی که سفته را گم می کند چیست؟

اگر سفته ای گم شود، صاحب آن باید فوراً با مراجعه به مراجع قضایی و ارائه مدارک مربوطه، گم شدن سفته را اعلام و درخواست دستور عدم پرداخت (در صورت امکان) و فسخ سند یا اعلام بطلان نماید. اگر سفته در وجه حامل باشد، مسئولیت دارنده اولیه در صورت سوءاستفاده توسط یابنده، بیشتر خواهد بود. در کل، گم شدن سفته می تواند دردسرهای حقوقی زیادی به همراه داشته باشد و نیاز به پیگیری سریع قضایی دارد.

نتیجه گیری

سفته به عنوان یک ابزار مالی و تجاری قدرتمند، در عین سادگی ظاهری، دارای پیچیدگی های حقوقی فراوانی است. پر کردن صحیح و دقیق هر بخش از سفته، از تاریخ صدور و مبلغ گرفته تا نام گیرنده و نحوه امضا، نه تنها ضامن اعتبار قانونی این سند است، بلکه از بروز بسیاری از اختلافات و سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری می کند.

آگاهی از مفهوم سفته سفید امضا و خطرات آن، درک اهمیت واخواست سفته در مهلت قانونی، و شناخت تفاوت های سفته واخواست شده و واخواست نشده، برای هر کسی که با این سند سروکار دارد، حیاتی است. این دانش به شما این امکان را می دهد که با اطمینان و آگاهی کامل از حقوق و مسئولیت های خود، از سفته در معاملات و تعهدات مالی استفاده کنید.

همواره توصیه می شود در موارد پیچیده یا هنگام بروز هرگونه ابهام حقوقی، با کارشناسان و وکلای متخصص در حوزه اسناد تجاری مشورت کنید تا از تصمیم گیری های نادرست و تبعات ناخواسته آن در امان بمانید. با این آگاهی و دقت، می توانید از سفته به عنوان ابزاری امن و مؤثر در روابط مالی و تجاری خود بهره برداری نمایید.