آیا مهریه برداشته شد
آیا مهریه برداشته شد؟ | آخرین تغییرات قانون مهریه و آنچه باید در سال 1404 بدانید
خیر، اصل مهریه به عنوان یک حق شرعی و قانونی برای زن برداشته نشده و همچنان پابرجاست. با این حال، قوانین مربوط به نحوه مطالبه و اجرای آن، به ویژه در خصوص ضمانت اجرای کیفری (حبس زوج)، دچار تغییرات مهمی شده است که هدف اصلی آن ها کاهش تعداد زندانیان مهریه و تسهیل فرآیند وصول مهریه برای زوجه و تقسیط آن برای زوج است.
مهریه، که ریشه های عمیقی در فقه اسلامی و حقوق مدنی ایران دارد، مالی است که به هنگام عقد نکاح، مرد متعهد به پرداخت آن به زن می شود. این حق به محض جاری شدن صیغه عقد، برای زن ایجاد شده و او مالک تمام مهریه می شود. این مالکیت به زن اجازه می دهد تا هر زمان که بخواهد و بدون نیاز به طلاق، مهریه خود را از همسرش مطالبه کند. اما با گسترش اختلافات خانوادگی و افزایش پرونده های مطالبه مهریه، رویه های قضایی و قوانین مربوط به اجرای این حق دستخوش تحولات مهمی شده اند که آگاهی از آن ها برای هر شهروندی ضروری است. این تغییرات، که به طور خاص در سالیان اخیر و با تمرکز بر سال 1404 جنبه عملیاتی بیشتری یافته اند، نه تنها بر نحوه اجرای مهریه بلکه بر دیدگاه کلی جامعه نسبت به این حق نیز تأثیر گذاشته اند. درک صحیح این تحولات می تواند زوجین را در اتخاذ تصمیمات آگاهانه حقوقی یاری رساند و از سردرگمی ها و شایعات رایج در امان بدارد.
مهریه چیست؟ نگاهی به ریشه ها و انواع آن
مهریه یکی از ارکان مهم و اساسی در عقد نکاح اسلامی و قانون مدنی ایران است که پشتوانه مالی و اقتصادی زن محسوب می شود. این نهاد حقوقی، نه تنها یک تکلیف قانونی برای مرد است، بلکه از دیرباز در فرهنگ ایرانی-اسلامی به عنوان نمادی از احترام و تضمین استقلال مالی زن در نظر گرفته شده است.
تعریف حقوقی و جایگاه مهریه
در عرف حقوقی، مهریه مالی است که به موجب عقد نکاح، بر ذمه مرد قرار می گیرد و به محض انعقاد عقد، زن مالک آن می شود. ماده 1082 قانون مدنی ایران به صراحت بیان می دارد: به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بکند. این بدان معناست که حتی اگر زندگی مشترک آغاز نشده باشد یا زوجین قصد طلاق داشته باشند، زن حق کامل مالکیت و مطالبه مهریه خود را دارا است.
از منظر فقه اسلامی نیز مهریه (یا صداق) هدیه ای است که مرد در زمان ازدواج به زن می دهد و از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این حق، فارغ از مسائل عاطفی و زندگی مشترک، یک حق مالی مستقل برای زن محسوب می شود که استیفای آن در هر زمان ممکن است.
انواع مهریه
مهریه با توجه به شرایط پرداخت و نوع توافق زوجین، به دو دسته اصلی تقسیم می شود که هر یک قوانین و رویه های مطالبه خاص خود را دارند:
مهریه عندالمطالبه
مهریه عندالمطالبه رایج ترین نوع مهریه در ایران است. در این نوع مهریه، همانطور که از نامش پیداست، زن می تواند در هر زمان پس از عقد نکاح، مطالبه آن را داشته باشد. مرد نیز مکلف به پرداخت آن است. شرط پرداخت این مهریه، تنها مطالبه از سوی زوجه است و به استطاعت مالی زوج بستگی ندارد. اگرچه مرد باید توانایی پرداخت مهریه را داشته باشد، اما عدم توانایی فوری او، حق مطالبه زن را زایل نمی کند. در صورت عدم توانایی مرد، او می تواند درخواست اعسار و تقسیط مهریه را به دادگاه ارائه دهد.
حقوق و نحوه مطالبه مهریه عندالمطالبه:
- زن می تواند حتی در دوران زندگی مشترک و بدون قصد طلاق، مهریه خود را مطالبه کند.
- مطالبه مهریه می تواند از طریق اداره ثبت اسناد و املاک (اجرائیه سند رسمی) یا از طریق دادگاه خانواده صورت گیرد.
- در صورت مطالبه و عدم پرداخت، زن می تواند تقاضای توقیف اموال منقول و غیرمنقول زوج را تا میزان مهریه خود داشته باشد.
مهریه عندالاستطاعه
در این نوع مهریه، پرداخت مهریه منوط به استطاعت و توانایی مالی مرد است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت شود مرد توانایی پرداخت آن را دارد. اثبات استطاعت مالی زوج بر عهده زوجه است و اگر زن نتواند این توانایی را اثبات کند، مطالبه مهریه با مشکل مواجه خواهد شد. این نوع مهریه در سال های اخیر و با هدف کاهش مشکلات ناشی از مهریه های سنگین، مورد توجه بیشتری قرار گرفته است.
حقوق و نحوه مطالبه مهریه عندالاستطاعه:
- مبنای مطالبه، توانایی مالی بالفعل مرد است.
- زوجه باید با ارائه مدارک و دلایل، استطاعت مالی زوج (مانند دارا بودن اموال، حقوق بالا، سهام، حساب های بانکی و…) را به دادگاه اثبات کند.
- در صورت اثبات استطاعت، دادگاه حکم به پرداخت مهریه (یکجا یا تقسیط) صادر می کند.
انتخاب نوع مهریه در زمان عقد نکاح از اهمیت بالایی برخوردار است و می تواند در آینده حقوقی زوجین تأثیرگذار باشد. بنابراین، آگاهی کامل از تفاوت ها و پیامدهای هر یک، پیش از امضای سند ازدواج، ضروری است.
«اصل مهریه به عنوان یک حق شرعی و قانونی برای زن، نه تنها برداشته نشده، بلکه همچنان به قوت خود باقی است و زن به مجرد عقد، مالک آن می شود.»
مهم ترین تغییرات در قانون اجرای مهریه (سال 1404)
یکی از پرتکرارترین و پرابهام ترین سوالات در خصوص مهریه، بحث مربوط به زندان مهریه و سقف مهریه است. تغییرات اخیر در قوانین و رویه های قضایی، با هدف کاهش جمعیت زندانیان مهریه و ایجاد تعادل بین حقوق زوجین، مسیر اجرای مهریه را به شکلی قابل توجه دگرگون ساخته است. این تغییرات به ویژه در سال 1404 با وضوح بیشتری در محاکم قضایی اعمال می شوند.
حذف حبس برای مهریه؛ به چه معناست؟
در گذشته، اگر مردی قادر به پرداخت مهریه نبود و اعسار او نیز ثابت نمی شد، امکان بازداشت و حبس او وجود داشت. این رویه، به ویژه برای مبالغ تا 110 سکه بهار آزادی، اعمال می شد. اما با اصلاحات اخیر و تأکید بر ماده 22 قانون حمایت خانواده و دستورالعمل های جدید ریاست قوه قضائیه، حبس برای مهریه، در صورت اثبات اعسار زوج، به طور کامل حذف شده است. این تغییر بدان معناست که دیگر مردی صرفاً به دلیل عدم توانایی پرداخت مهریه، راهی زندان نخواهد شد.
همچنین در رویه های جدید دادگاه ها، حتی برای مهریه های کمتر از 110 سکه نیز، در صورتی که زوج دادخواست اعسار دهد و عدم توانایی مالی او محرز شود، حکم جلب صادر نمی شود. به جای حبس، تمرکز بر یافتن راهکارهای جایگزین برای وصول مهریه یا تقسیط آن است. مفهوم مهریه 14 سکه که گاهی شنیده می شود، نیز نه به معنای محدود شدن مطلق مهریه به این تعداد، بلکه به عنوان یک توصیه یا رویه ای در برخی محاکم قضایی برای تسهیل ازدواج و جلوگیری از حبس در نظر گرفته می شود و ارتباطی با اصل مهریه ندارد.
مجازات های جایگزین حبس
با حذف حبس به عنوان ضمانت اجرای اصلی مهریه، سازوکارهای جایگزینی برای اطمینان از استیفای حقوق زن و همچنین رعایت حال مردان ناتوان از پرداخت یکجا، پیش بینی شده است:
پابند الکترونیکی
در مواردی که زوج توان پرداخت مهریه را ندارد و دادخواست اعسار او پذیرفته نمی شود، یا در صورت عدم پرداخت اقساط مهریه با وجود توانایی، ممکن است به جای حبس، از پابند الکترونیکی استفاده شود. این ابزار به منظور نظارت بر محکوم علیه و محدود کردن رفت وآمد او، بدون نیاز به نگهداری در زندان، به کار گرفته می شود. هدف از این اقدام، کاهش آسیب های اجتماعی ناشی از حبس و حفظ کانون خانواده است، در حالی که همچنان فشار قانونی برای پرداخت مهریه وجود دارد.
توقیف اموال و دارایی ها
یکی از مهم ترین و مؤثرترین روش های اجرای مهریه، توقیف اموال و دارایی های زوج است. این اموال می تواند شامل موارد زیر باشد:
- اموال منقول: خودرو، سپرده های بانکی، سهام بورس، حقوق و مزایای شغلی، و…
- اموال غیرمنقول: ملک، زمین، آپارتمان و هرگونه مستغلاتی که به نام زوج باشد.
در این فرآیند، زوجه می تواند با معرفی اموال زوج به اداره ثبت یا دادگاه، تقاضای توقیف آن ها را داشته باشد تا پس از طی مراحل قانونی، این اموال به مزایده گذاشته شده و از محل فروش آن ها، مهریه پرداخت شود. توقیف اموال، اولویتی جدی در فرآیند اجرای مهریه دارد.
توقیف حقوق و مزایای شغلی
اگر مرد دارای شغل و درآمد ثابت باشد، زن می تواند تقاضای توقیف بخشی از حقوق و مزایای شغلی او را داشته باشد. سقف توقیف از حقوق کارمندان و بازنشستگان به شرح زیر است:
- در صورتی که زوج متأهل و دارای همسر و فرزند باشد، تا یک چهارم حقوق قابل توقیف است.
- در صورتی که زوج مجرد باشد یا زن و شوهر از یکدیگر جدا شده باشند (و زوج زن دیگری اختیار نکرده باشد)، تا یک سوم حقوق قابل توقیف است.
این روش، یک راهکار پایدار برای وصول تدریجی مهریه است، به ویژه در مواردی که مرد دارایی قابل توقیف دیگری ندارد یا مهریه به صورت اقساطی تعیین شده است.
مستثنیات دین
در بحث توقیف اموال، مفهوم مستثنیات دین از اهمیت بالایی برخوردار است. مستثنیات دین به اموالی اطلاق می شود که طبق قانون، به هیچ وجه قابل توقیف برای پرداخت بدهی (از جمله مهریه) نیستند. این اموال برای حفظ حداقل های زندگی و کرامت انسانی بدهکار ضروری تلقی می شوند. مهم ترین موارد مستثنیات دین عبارتند از:
- منزل مسکونی که عرفاً و شأناً در حد نیاز بدهکار و افراد تحت تکفل او باشد.
- اثاثیه ضروری زندگی (مانند فرش، لوازم آشپزخانه، لباس و…) که برای ادامه حیات معقول لازم است.
- ابزار و وسایل کار و حرفه بدهکار (مانند خودروی راننده، ابزار نجاری، وسایل مهندسی و…) که برای کسب درآمد روزانه او ضروری است.
- نیمی از حقوق یا مستمری کارمندان و بازنشستگان (مابقی قابل توقیف است).
- مبلغی که برای پرداخت نفقه اشخاص واجب النفقه (همسر و فرزندان) مورد نیاز است.
تشخیص مصادیق مستثنیات دین بر عهده قاضی است و با توجه به شأن و وضعیت خانوادگی و اجتماعی بدهکار صورت می گیرد. این قانون برای جلوگیری از بی خانمان شدن و محرومیت مطلق بدهکار از امکانات اولیه زندگی وضع شده است.
روند مطالبه مهریه: گام به گام برای زوجه
مطالبه مهریه، چه در دوران زندگی مشترک و چه پس از طلاق، یک فرآیند حقوقی مشخص دارد که زن می تواند از طریق دو مرجع اصلی، یعنی اداره ثبت یا دادگاه خانواده، آن را پیگیری کند. انتخاب هر یک از این روش ها به شرایط پرونده و ترجیح زوجه بستگی دارد.
مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک
این روش، سریع تر و کم هزینه تر از مسیر قضایی است و زمانی کاربرد دارد که عقدنامه ازدواج، به صورت رسمی در دفترخانه ثبت شده باشد. مهریه به دلیل ماهیتش که در سند رسمی نکاح قید می شود، حکم طلب مسلم را دارد و نیاز به اثبات در دادگاه ندارد.
مراحل مطالبه از طریق ثبت:
- مراجعه به دفترخانه ازدواج: زوجه با در دست داشتن عقدنامه رسمی به همان دفترخانه ای که ازدواج در آن ثبت شده، مراجعه کرده و تقاضای صدور اجرائیه مهریه را می نماید.
- صدور و ابلاغ اجرائیه: دفترخانه پس از بررسی، یک اجرائیه مهریه صادر و به زوج ابلاغ می کند. به زوج معمولاً 10 روز فرصت داده می شود تا نسبت به پرداخت مهریه یا معرفی اموال خود اقدام کند.
- معرفی و توقیف اموال: در صورتی که زوج در مدت مقرر اقدام به پرداخت یا معرفی اموال نکند، زوجه می تواند با معرفی اموال و دارایی های زوج (مانند حساب بانکی، خودرو، ملک و…) به اداره اجرای ثبت، درخواست توقیف آن ها را داشته باشد. اداره ثبت پس از احراز مالکیت، نسبت به توقیف اموال و در نهایت مزایده آن ها برای وصول مهریه اقدام می کند.
- مزایا: این روش مزیت هایی نظیر سرعت بیشتر، عدم نیاز به پرداخت هزینه دادرسی اولیه بالا و عدم نیاز به وکیل در مراحل ابتدایی را دارد.
مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده
زمانی که عقدنامه ازدواج غیررسمی باشد، یا در مواردی که مطالبه از طریق ثبت به نتیجه نرسیده و اموالی شناسایی و توقیف نشده باشد، زوجه می تواند از طریق دادگاه خانواده اقدام کند.
مراحل مطالبه از طریق دادگاه:
- تقدیم دادخواست: زوجه با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و به دادگاه خانواده تقدیم می کند. در دادخواست باید مشخصات کامل زوجین، میزان مهریه و مستندات (عقدنامه) قید شود.
- تعیین شعبه و ابلاغ: دادخواست به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع شده و تاریخ جلسه رسیدگی به طرفین ابلاغ می شود.
- جلسه رسیدگی و صدور حکم: دادگاه با بررسی مستندات و اظهارات طرفین، در خصوص اصل مهریه و نحوه پرداخت آن (یکجا یا تقسیط) رأی صادر می کند. در این مرحله، اگر زوج مدعی اعسار باشد، باید دادخواست اعسار خود را نیز به دادگاه ارائه دهد.
- اجرای حکم: پس از قطعی شدن حکم دادگاه، اجراییه صادر می شود و زن می تواند با معرفی اموال مرد به اجرای احکام دادگاه، تقاضای توقیف آن ها را داشته باشد.
در هر دو روش، آگاهی از جزئیات و مراحل قانونی، و در بسیاری موارد، بهره مندی از مشاوره وکیل متخصص خانواده می تواند به سرعت و صحت فرآیند کمک شایانی کند.
دادخواست اعسار و تقسیط مهریه: راهکاری برای زوج
همانطور که مهریه حق زن است، قانون راهکارهایی را نیز برای مردانی که توان پرداخت یکجای آن را ندارند، پیش بینی کرده است. دادخواست اعسار و تقسیط مهریه از جمله این راهکارهاست که به زوج امکان می دهد تا با اثبات ناتوانی مالی خود، از پرداخت یکجای مهریه معاف شده و آن را به صورت اقساطی بپردازد.
تعریف اعسار
اعسار در اصطلاح حقوقی، به معنای ناتوانی مالی یک شخص از پرداخت بدهی های خود (از جمله مهریه) به صورت یکجا است. این ناتوانی می تواند ناشی از عدم وجود اموال کافی، عدم دسترسی به اموال یا سایر موانع مالی باشد. هدف از پذیرش دادخواست اعسار، حمایت از زوج در برابر فشار مالی ناگهانی و جلوگیری از حبس او به دلیل عدم توانایی پرداخت مهریه است.
شرایط و مدارک اثبات اعسار
اثبات اعسار بر عهده زوج است. او باید مدارکی را به دادگاه ارائه دهد که نشان دهنده ناتوانی مالی اوست. مهم ترین شرایط و مدارک عبارتند از:
- فهرست کامل اموال و دارایی ها: زوج باید فهرستی دقیق از تمامی اموال منقول و غیرمنقول، حساب های بانکی، سهام، حقوق و هرگونه دارایی خود را به دادگاه ارائه دهد. این فهرست باید شامل کلیه اموالی باشد که در یک سال اخیر به دیگری منتقل کرده است.
- شهادت شهود: ارائه شهادت حداقل دو شاهد مرد که از وضعیت مالی زوج اطلاع کامل داشته و بتوانند بر عدم توانایی او در پرداخت مهریه به صورت یکجا گواهی دهند، از الزامات است. شهود باید قادر به ارائه توضیحات مستند و منطقی در مورد وضعیت مالی زوج باشند.
- سایر مدارک: ممکن است مدارکی نظیر گواهی عدم کسر حقوق از محل کار، استشهادیه محلی، گواهی عدم پرداخت بدهی های قبلی و… نیز برای اثبات اعسار کمک کننده باشد.
دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات شهود و طرفین، در خصوص پذیرش یا رد دادخواست اعسار تصمیم گیری می کند.
نحوه ارائه دادخواست اعسار و تقسیط مهریه
زوج باید ظرف مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ اجراییه مهریه (چه از طریق ثبت و چه از طریق دادگاه)، دادخواست اعسار خود را به همان مرجعی که حکم مهریه را صادر کرده یا اجرائیه را ابلاغ نموده، تقدیم کند. اگر زوج در این مهلت اقدام نکند، ممکن است با جلب یا توقیف اموال مواجه شود.
مراحل قانونی:
- تنظیم دادخواست: زوج باید دادخواست اعسار و تقسیط را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کند.
- تعیین پیش قسط و اقساط ماهانه: در صورت پذیرش اعسار، قاضی با توجه به وضعیت مالی زوج، میزان پیش قسط (مبلغی که باید بلافاصله پرداخت شود) و اقساط ماهانه را تعیین می کند. این اقساط باید متناسب با توان مالی زوج باشد تا او بتواند از عهده پرداخت آن ها برآید و در عین حال، حقوق زن نیز استیفا شود.
- عواقب عدم پرداخت اقساط: در صورتی که زوج با وجود توانایی مالی، از پرداخت اقساط تعیین شده خودداری کند، زن می تواند مجدداً تقاضای جلب یا اعمال مجازات های جایگزین مانند پابند الکترونیکی را داشته باشد. این بازداشت موقت، با هدف فشار بر زوج برای پرداخت بدهی و نه به معنای حبس طولانی مدت، انجام می شود.
دادخواست اعسار و تقسیط، فرصتی قانونی برای زوج است تا در شرایط دشوار مالی، حقوق خود را حفظ کرده و از عواقب ناخواسته ناشی از عدم پرداخت مهریه جلوگیری کند. مشاوره با وکیل در این مرحله می تواند به تنظیم صحیح دادخواست و ارائه مستندات لازم کمک کند.
ابهامات رایج درباره مهریه
در کنار قوانین اصلی، همواره سوالات و ابهامات متعددی در خصوص مهریه مطرح می شود که پاسخ به آن ها برای درک جامع تر این حق حقوقی ضروری است. در این بخش به برخی از مهم ترین و پرتکرارترین این ابهامات می پردازیم.
آیا خیانت زن، مهریه را ساقط می کند؟
یکی از باورهای غلط رایج در جامعه، این است که در صورت خیانت زن، مهریه او ساقط می شود. پاسخ قاطع این است که خیر، خیانت زن به هیچ وجه، حق مهریه او را ساقط نمی کند. مهریه یک حق مالی است که به محض جاری شدن عقد نکاح، زن مالک آن می شود و این مالکیت، مستقل از رفتار و اعمال زن در زندگی زناشویی است. مسائل مربوط به خیانت ممکن است در موضوعاتی نظیر نفقه، اجرت المثل، یا حتی حق حضانت فرزندان در زمان طلاق تأثیرگذار باشد، اما به هیچ عنوان به اصل مهریه خللی وارد نمی کند. در قانون ایران، هیچ ماده ای وجود ندارد که خیانت زن را از موجبات سقوط مهریه بداند.
مهریه به نرخ روز چگونه محاسبه می شود؟
اگر مهریه وجه رایج (پول نقد) یا در حکم نقد (مانند سکه و طلا) باشد و زمان پرداخت آن طولانی شود، ارزش آن باید بر اساس نرخ روز محاسبه و پرداخت گردد. تبصره الحاقی به ماده 1082 قانون مدنی مقرر می دارد: چنانچه مهریه وجه رایج باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تعیین مهریه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، محاسبه و پرداخت خواهد شد.
این بدان معناست که برای محاسبه مهریه به نرخ روز، شاخص تورم و قیمت های اعلامی از سوی بانک مرکزی ملاک قرار می گیرد. دادگاه یا اداره ثبت، با استعلام از بانک مرکزی، ضریب مربوطه را اعمال کرده و مبلغ مهریه را متناسب با قدرت خرید روز، محاسبه و به روزرسانی می کند. این امر به ویژه برای مهریه هایی که به تعداد بالای سکه تعیین شده اند، اهمیت زیادی دارد، زیرا ارزش سکه بهار آزادی به طور مداوم در نوسان است و محاسبه آن به نرخ روز، حق واقعی زن را تضمین می کند.
آیا مهریه بیش از 110 سکه قابل وصول است؟
بله، مهریه به هر میزان که در عقدنامه توافق و ثبت شده باشد، قابل وصول است. تصور اینکه مهریه فقط تا سقف 110 سکه قابل وصول است، اشتباه است. سقف 110 سکه مربوط به ضمانت اجرای حبس زوج بود (که اکنون نیز با اثبات اعسار، این ضمانت اجرا برداشته شده است). یعنی در گذشته، برای وصول مهریه بیش از 110 سکه، امکان حبس مرد وجود نداشت، اما مرد همچنان به پرداخت کل مهریه محکوم بود و زن می توانست تا هر میزان که زوج دارایی قابل توقیف داشت، مهریه خود را مطالبه و از اموال او وصول کند. بنابراین، اگر مهریه زنی 500 سکه باشد، او می تواند کل 500 سکه را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است، مشروط بر اینکه اموال یا توانایی مالی برای پرداخت آن را داشته باشد.
اگر زن بعد از طلاق دوباره ازدواج کند، مهریه قبلی او چه می شود؟
اگر زنی پس از طلاق، مجدداً ازدواج کند، این ازدواج جدید به هیچ وجه تأثیری بر حق مهریه او از ازدواج قبلی ندارد. اصل مهریه، دینی بر ذمه زوج اول است که زن مالک آن شده است. بنابراین، زن می تواند پس از ازدواج مجدد نیز مهریه باقی مانده از همسر سابق خود را مطالبه کند، مگر اینکه در طول فرآیند طلاق یا پس از آن، به موجب توافق یا بخشش، از دریافت آن چشم پوشی کرده باشد. ازدواج مجدد زن، حتی اگر بلافاصله پس از طلاق صورت گیرد، مانعی برای مطالبه مهریه قبلی او نخواهد بود.
مهریه در صورت طلاق از طرف مرد و طلاق از طرف زن
احکام مربوط به مهریه در صورت طلاق، بسته به اینکه طلاق از سوی مرد باشد یا زن، تفاوت هایی دارد:
- طلاق از طرف مرد: اگر مرد بدون رضایت زن، درخواست طلاق دهد (طلاق رجعی یا بائن)، مکلف به پرداخت تمام مهریه است. در این حالت، زن می تواند تمام مهریه خود را مطالبه کند و معمولاً دادگاه نیز شرایط را برای تقسیط مهریه به نفع مرد، سخت تر می گیرد.
- طلاق از طرف زن: اگر زن درخواست طلاق دهد، ممکن است وضعیت مهریه متفاوت باشد.
- در طلاق خلع، که زن به دلیل کراهت از مرد و با بخشش مالی (معمولاً بخشی از مهریه) به او، طلاق می گیرد، بخشی از مهریه توسط زن بخشیده می شود. مقدار بخشش به توافق طرفین یا نظر دادگاه بستگی دارد.
- در صورتی که زن بتواند در دادگاه ثابت کند که مرد شرایط زندگی مشترک را رعایت نمی کند یا دارای عسر و حرج است و به این دلیل درخواست طلاق می دهد، نیازی به بخشش مهریه نیست و می تواند تمام مهریه خود را دریافت کند.
آیا برای مطالبه مهریه نیاز به وکیل است؟
اگرچه مطالبه مهریه بدون وکیل نیز امکان پذیر است، اما بهره مندی از وکیل متخصص مهریه مزایای قابل توجهی دارد. سیستم قضایی و مراحل قانونی، پیچیدگی های خاص خود را دارند که یک فرد عادی ممکن است با آن ها آشنا نباشد. وکیل می تواند:
- در تنظیم صحیح دادخواست و ارائه مستندات، از بروز اشتباهات جلوگیری کند.
- در شناسایی و توقیف اموال زوج، سرعت عمل و دقت بیشتری داشته باشد.
- در مذاکرات با طرف مقابل و دفاع از حقوق موکل خود، نقش مؤثری ایفا کند.
- در مراحل اعسار و تقسیط، راهکارهای حقوقی مناسب را ارائه دهد.
به طور کلی، حضور وکیل می تواند فرآیند مطالبه مهریه را کارآمدتر، سریع تر و با نتایج مطلوب تری همراه سازد، به خصوص در پرونده های پیچیده یا در مواردی که اختلافات عمیق تر است.
«تغییرات قانونی به این معنا نیست که مهریه برداشته شده یا سقف آن محدود گشته، بلکه تمرکز بر تعدیل ضمانت های اجرایی و ارائه راهکارهای منطقی تر برای پرداخت و وصول آن است.»
نتیجه گیری: آگاهی، مسئولیت پذیری و مشاوره حقوقی
همانطور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، پاسخ به سوال «آیا مهریه برداشته شد؟» قاطعانه «خیر» است. مهریه به عنوان یک حق مسلم و مشروع برای زن، همچنان در نظام حقوقی و فقهی ایران پابرجاست و زن مالک تام و تمام آن به مجرد عقد نکاح محسوب می شود. آنچه دستخوش تغییر و تحول شده، بیش از اصل و ماهیت مهریه، رویه ها و قوانین مربوط به نحوه مطالبه و اجرای آن است. این تغییرات، به ویژه در سال های اخیر و با تمرکز بر سال 1404، با هدف انسانی تر کردن و منطقی تر ساختن فرآیند وصول مهریه، کاهش پرونده های زندان و حمایت از بنیان خانواده صورت گرفته اند.
حذف حبس به دلیل عدم پرداخت مهریه در صورت اثبات اعسار، معرفی مجازات های جایگزین مانند پابند الکترونیکی و توقیف هدفمند اموال (با رعایت مستثنیات دین)، همگی نشان دهنده رویکردی جدید هستند که به دنبال ایجاد تعادل بین حقوق زن و وضعیت مالی مرد است. این تحولات به هیچ وجه به معنای نادیده گرفتن حق زن نیست، بلکه چارچوبی جدید برای استیفای این حق فراهم می آورد که در آن، کرامت انسانی زوجین حفظ شده و از آسیب های اجتماعی ناشی از حبس جلوگیری می شود. بنابراین، مهریه همچنان یک پشتوانه مالی مهم برای زن به شمار می رود، اما مسیرهای اجرای آن دستخوش اصلاحاتی شده که نیازمند آگاهی کامل از آن هاست.
برای زوجین، آگاهی از این قوانین به روز، یک ضرورت حیاتی است. این دانش نه تنها می تواند از بروز بسیاری از اختلافات و سوءتفاهم ها جلوگیری کند، بلکه به آن ها کمک می کند تا در زمان نیاز، با مسئولیت پذیری و درک صحیح از حقوق و تکالیف خود، تصمیمات حقوقی آگاهانه ای اتخاذ کنند. شایعات و اطلاعات نادرست می توانند پیامدهای سنگینی داشته باشند؛ لذا تکیه بر منابع معتبر و تخصصی، امری ضروری است. در نهایت، با توجه به پیچیدگی های مسائل حقوقی و تغییرات مداوم قوانین، مشاوره با وکیل متخصص خانواده برای هرگونه اقدام در زمینه مهریه، از زمان عقد نکاح تا مطالبه و اجرای آن، اکیداً توصیه می شود. یک وکیل مجرب می تواند راهنمایی های دقیق و کاربردی ارائه داده و شما را در این مسیر یاری رساند.
برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه مهریه و سایر مسائل خانواده، با کارشناسان ما تماس بگیرید. همچنین می توانید سوالات و تجربیات خود را در بخش نظرات با ما و دیگر کاربران به اشتراک بگذارید تا دانش حقوقی خود را افزایش دهید.